Spółki komunalnej nie może kontrolować rada miasta

Rada Miejska w Żywcu uchwaliła plan pracy Komisji Rady Miejskiej na 2019 r. W planie pracy komisji rewizyjnej zapisała także kontrolę działalności spółek utworzonych przez miasto (miasto jest 100 proc. udziałowcem lub współudziałowcem w 5 spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością).

Wojewoda śląski stwierdził nieważność uchwały w tym zakresie. Uzasadnił, że rada miejska przewidując kontrolowanie przez komisję rewizyjną spółek miejskich, a więc podmiotów, nie będących żadnym z wymienionych w art. 18a ust. 1 ustawy naruszyła w sposób istotny prawo.

Organ nadzoru wskazał, że komisja rewizyjna może dokonywać czynności kontrolnych wyłącznie w zakresie określonym przez ustawę i w trybie ustalonym przez radę. Zakres jej uprawnień nie może z kolei wykraczać poza kompetencje rady gminy, nawet gdyby rada upoważniła ją do działania w tym zakresie. Kompetencje komisji rewizyjnej są bowiem pochodną kompetencji rady gminy.

Mienie komunalne a działalność gospodarcza samorządu terytorialnego

Grażyna Cern

Sprawdź

Cena promocyjna: 135.2 zł

Cena regularna: 169 zł

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł

Zamknięty krąg kontrolowanych podmiotów

Wojewoda podkreślił, że zakres kompetencji przyznanych komisji rewizyjnej został u.s.g. określony w sposób przedmiotowy i podmiotowy.

Przepis art. 18a ustawy z jednej strony określa, co jest przedmiotem działania komisji (kontrola działalności wskazanych podmiotów, opiniowanie wykonania budżetu gminy i występowanie z wnioskiem do rady gminy w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium wójtowi, wykonywanie innych zadań zleconych przez radę w zakresie kontroli), a z drugiej określa podmioty, wobec których komisja może działać, czyli je kontrolować.

Katalog tych podmiotów jest zamknięty. Są to: wójt, gminne jednostki organizacyjne tworzone na podstawie art. 9 ust. 1 i art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. h ustawy oraz jednostki pomocnicze gminy. Rada gminy nie możliwości jakiekolwiek uzupełniania, czy rozszerzania grupy podmiotów kontrolowanych.

Spółkę z.o.o kontrolują jej organy

Tymczasem Rada Miejska w Żywcu wprowadziła możliwość kontrolowania przez komisję rewizyjną podmiotów (spółek prawa handlowego), których zakresem podmiotowym nie obejmuje art. 18a ust. 1 u.s.g.

Wojewoda podkreślił, że spółki prawa handlowego (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością), nie może utożsamiać z jednostką organizacyjną gminy. Przepisy ustawy gminnej wyraźnie rozróżniają te pojęcia.

Ponadto bezpośrednia kontrola spółek odbywa się na zasadach określonych w ustawie o gospodarce komunalnej oraz Kodeksie spółek handlowych i dokonywana jest przez stosowne organy spółek. Żadne z unormowań zawartych w tych regulacjach prawnych nie przewidują natomiast kontrolowania spółek przez organ stanowiący gminy.

Miasto: Rada może kontrolować swoją spółkę

W skardze sądowej na rozstrzygnięcie nadzorcze miasto podniosło, że skoro art. 18a ust. 1 u.s.g. nie różnicuje kompetencji kontrolnych na jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną lub nieposiadające osobowości prawnej, to należy uznać, że dotyczą one jednych i drugich. W strukturze organizacyjnej gminy funkcjonują bowiem różne jednostki organizacyjne, w tym posiadające osobowość prawną, np. spółki oraz nieposiadające osobowości prawnej - zakłady i jednostki budżetowe. Jedne i drugie organizacyjnie podlegają gminie i są przez nią nadzorowane, a za wyłączeniem spółek spod kontroli rady gminy nie przemawiają też żadne argumenty celowościowe. Przekazanie zadań do spółki nie może oznaczać wyjęcia ich spod kontroli rady.

Zdaniem miasta, skoro spółki są jednostkami organizacyjnymi oraz zostały utworzone i wyposażone w majątek przez miasto w celu wykonywania części jego zadań, co więcej gmina jest ich jedynym udziałowcem, to należy je uznać za gminne jednostki organizacyjne w rozumieniu art. 18a ust. 1 u.s.g., które podlegają kontroli rady miejskiej.

Czytaj też: WSA: Pominięcie klubu radnych w komisji rewizyjnej nie naruszyło prawa

Spółka to nie jednostka organizacyjna gminy

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił skargę miasta podzielając pogląd wojewody.

Sąd wskazał, że stosowne do art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. f oraz h, do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących:

f) tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni oraz rozwiązywania i występowania z nich,

h) tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek.

Sąd stwierdził że z powyższego wynika, że kategorie "spółek" oraz "jednostek organizacyjnych", w skład których wchodzą m. in. przedsiębiorstwa i zakłady, są w stosunku do siebie odrębne, a podział na te grupy jest rozłączny. Kwestia odrębności kategorii spółek i gminnych jednostek organizacyjnych nie budzi wątpliwości także w orzecznictwie sądów administracyjnych.

Kontrolowanie przez radę gminę, a tym samym przez komisję rewizyjną spółek prawa handlowego, nawet tych utworzonych przez gminę, jest więc niezgodne z prawem.

Wyrok WSA w Gliwicach z 2 lipca 2019 r. sygn. III SA/Gl 472/19