Jak przypomina NIK w swoim raporcie na ten temat, dane statystyczne nie pozostawiają wątpliwości – polskie społeczeństwo starzeje się w szybkim tempie. Na koniec 2020 r. osoby w wieku poprodukcyjnym stanowiły blisko 22% populacji (8,5 mln), a jeśli prognozy GUS się potwierdzą do 2050 r. już co trzeci Polak będzie miał 60 lat lub więcej. To pokazuje jak istotna jest właściwa polityka senioralna, która umożliwi osobom starszym pełny udział w życiu społecznym.
Coraz więcej osób korzysta
W Polsce jedną z form wsparcia dla takich osób jest Program „Senior+”, w ramach którego powstają Dzienne Domy „Senior+” i Kluby „Senior+. Kontrola NIK pokazała, że w latach 2018-2020 Program stanowił istotne wsparcie finansowe dla tworzących takie ośrodki samorządów i przyczynił się do zwiększania aktywności seniorów. W skontrolowanych gminach liczba osób, które w badanym okresie korzystały z placówek „Senior+” wzrosła ponad dwukrotnie - z ok. 11,5 tys. do ponad 25 tys. i była to najczęściej wybierana przez osoby starsze forma wsparcia.
Czytaj: Nowa pula wsparcia w programie Senior+ na domy i kluby dla seniorów>>
NIK podkreśla jednak, że funkcjonowanie Dziennych Domów „Senior+” i Klubów „Senior+ jest w znacznej mierze uzależnione od środków budżetowych, co w opinii Izby, stanowi bardzo poważne zagrożenie dla funkcjonowania tych placówek w przyszłości. W 2019 r. ponad 60 proc. samorządów deklarowało, że nie jest w stanie finansować ich działalności ze środków własnych po obowiązkowym okresie trwałości Programu, czyli po upływie trzech lat.
Cena promocyjna: 69.7 zł
|Cena regularna: 82 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 61.51 zł
Nie wszystkie gminy zainteresowane
Według kontrolerów NIK, to także jedna z przyczyn niewielkiego zainteresowania Programem na lata 2015-2020. O udzielenie dotacji w jego ramach ubiegała się jedynie co trzecia gmina. Pozostałym brakowało środków własnych lub też wybierały korzystniejsze programy unijne, w których dofinansowanie wynosiło nawet 85 proc. kosztów całego zadania. Rosły też ceny materiałów budowlanych i usług. W skontrolowanych samorządach koszty tworzenia i wyposażania Dziennych Domów i Klubów były o 15% wyższe od pierwotnie planowanych, tymczasem dotacje pozostały na niezmienionym poziomie. Z tego powodu część samorządów (ok. 9 proc.) zrezygnowała z już przyznanego dofinansowania.
Z raportu Izby wynika, że w sumie w badanym okresie na tworzenie placówek w ramach Programu „Senior+” przeznaczono 240 mln zł, z czego gminy wykorzystały niecałe 80 proc. Korzystniejsze finansowo okazały się inne programy rządowe i unijne.
Z podsumowania wyników kontroli wynika, że kontrolowane przez NIK ośrodki stanowiły jednak istotne rozszerzenie oferty kierowanej do osób starszych w badanych gminach. Wszystkie kontrolowane Dzienne Domy i Kluby oferowały usługi socjalne, edukacyjne, kulturalno-oświatowe, sportowo-rekreacyjne, aktywności ruchowej lub kinezyterapii (leczenie ruchem), aktywizujące społecznie (m.in. poprzez wolontariat międzypokoleniowy) i terapii zajęciowej. Izba nie ma zastrzeżeń do funkcjonowania tych placówek, jednak zwraca uwagę na to, że jeden z trzech ośrodków, w których zatrudniono kierowników, prowadziła osoba bez wymaganych kwalifikacji.
Potrzebne długofalowe programy
NIK zwraca uwagę na to, że ponoszenie wysokich kosztów na tworzenie i wyposażanie ośrodków wsparcia ma uzasadnienie tylko wtedy, jeżeli będą one funkcjonowały przez dłuższy czas. Tymczasem większość gmin deklaruje, że po tzw. okresie trwałości Programu nie będzie w stanie utrzymywać tych placówek ze środków własnych.
Czytaj: Na jakiej podstawie prawnej Klub Seniora jest ośrodkiem wsparcia? >
Inspektorzy stwierdzili, że modyfikacja założeń Programu – finansowych i logistyczno-organizacyjnych - miała nastąpić po przeprowadzeniu jego rewizji w 2018 r. Działania Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej były jednak w tym zakresie ograniczone i spóźnione. Zaproszenie do konsultacji zostało skierowane jedynie do wojewodów i Rady do spraw Polityki Senioralnej. 10 lipca 2018 r. zostało także umieszczone na stronach internetowych, ale na zgłaszanie uwag przewidziano zaledwie 3 dni.
Zdaniem NIK termin, jaki został wyznaczony na przedstawienie propozycji zmian, okres urlopowy, w którym konsultacje przeprowadzono i nie zaproszenie do nich beneficjentów Programu, czyli samorządów świadczy o nierzetelnych działaniach ministerstwa. Ograniczyły one możliwość dostosowania choćby wysokości dotacji do wzrostu cen materiałów budowlanych czy usług. Wnioski z konsultacji wykorzystano nie w Programie, którego rewizja miała dotyczyć, a dopiero w kolejnym, na lata 2021-2025.
Wnioski jakie NIK złożyła po kontroli:
Do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej o:
- Objęcie dofinansowaniem w ramach Programu „Senior+” na lata 2021-2025 dodatkowych miejsc w funkcjonującej już placówce „Senior+”, utworzonych przez jednostkę samorządową wyłącznie ze środków własnych, w przypadku niepełnego rozdysponowania środków finansowych przeznaczonych na realizację Programu w danym roku.
- Ujednolicenia wysokości dofinansowania przyznawanego w ramach Programu „Senior+” na lata 2021-2025 na tworzenie placówek „Senior+”, które byłoby zależne od liczby miejsc w placówce.
Do wojewodów o:
- Rzetelną weryfikację sprawozdań MRPiPS-03 w zakresie wykazywanych przez jednostki samorządu terytorialnego dziennych domów pomocy oraz klubów samopomocy.
- Przeprowadzanie kontroli wykonania zadań w ramach Programu w jednostkach samorządowych w związku z nadzorem pełnionym przez wojewodę nad prawidłową realizacją umowy przez samorządy.
- Rozliczanie inwestycji dofinansowanych ze środków budżetu państwa zgodnie z § 16 ust. 1 rozporządzenia w sprawie inwestycji w związku z licznymi stwierdzonymi w toku kontroli przypadkami niezłożenia rozliczeń przez samorządy, jak i nie wzywaniem do ich złożenia przez służby wojewody.
- Rzetelne stosowanie przyjętych procedur związanych z wzywaniem oferentów do korekty błędów w ofertach, zgodnie z przyjętym trybem.
Do jednostek samorządu terytorialnego o:
- Uwzględnianie przez gminy w strategiach rozwiązywania problemów społecznych możliwości tworzenia także innych form wsparcia (w szczególności rodzinnych domów pomocy).
- Precyzyjne określanie w strategiach rozwiązywania problemów społecznych ram finansowych projektowanych działań oraz wskaźników ich realizacji, zgodnie z art. 16b ust.2 pkt 3 lit. c i d ustawy o pomocy społecznej.
- Prawidłowe wypełnianie sprawozdań MRPiPS-03, uwzględniające Dzienne Domy „Senior+” oraz Kluby „Senior+”, jako ośrodki wsparcia.
- Właściwy dobór kadry kierującej placówkami „Senior+”, spełniającej wymagania ustawowe wskazane w art. 122 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej.
- Sporządzanie rozliczanie inwestycji dofinansowanych ze środków budżetu państwa i przekazywanie rozliczenia wojewodzie, zgodnie z § 16 ust. 1 rozporządzenia w sprawie inwestycji.
Sprawdź również książkę: Finanse Komunalne - Nr 1/2022 >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.