Raport "Administracja 3.0" jest poświęcony uwarunkowaniom zarządczym, organizacyjnym, instytucjonalnym i prawnym sektora rządowego. Dokument stanowi intelektualną kontynuację raportu „Samorząd 3.0” i wspólnie z nim składa się na holistyczną propozycję zmian w całym polskim sektorze publicznym (z wyłączeniem sektora ubezpieczeń społecznych).

Twórcy Raportu wskazują na potrzebę odejścia od formy państwowej i samorządowej osoby prawnej. Podają, że wiele krajów potrafiło zorganizować swoje sektory publiczne w odmienny sposób. Jako przykład wymieniają Szwecję, w której nie ma takich bytów zarówno w sferze rządowej, jak i samorządowej.

W tym kontekście, Autorzy prezentują dwa możliwe warianty. Pierwszy - wariant minimum - polegający na rezygnacji z dotacji podmiotowych i drugi - wariant maksimum - polegający na likwidacji państwowej i samorządowej osoby prawnej.

Rezygnacja z dotacji podmiotowych

"Podstawowym czynnikiem warunkującym powołanie państwowej czy samorządowej osoby prawnej zaliczanej do sektora finansów publicznych musi być możliwość jej samofinansowania, tj. pokrywania z osiąganych przychodów kosztów działalności, przynajmniej bieżącej (operacyjnej), bez potrzeby korzystania ze wsparcia w formie dotacji" - wskazują Autorzy. Dlatego należałoby wprowadzić wymóg przedstawienia przez inicjującego utworzenie podmiotu analizy możliwości spełnienia tego warunku.

Twórcy raportu "Administracja 3.0" podkreślają, że podmiot, który zamierza utworzyć podmiot wyposażony w osobowość prawną, powinien być zobowiązany do zapewnienia, że funkcjonowanie takiego podmiotu nie będzie zależało od środków budżetowych. "Idącą za tym rekomendacją jest całkowite odejście w prawie finansów publicznych od formy dotacji podmiotowych. Powinna je zastąpić dotacja celowa, w odniesieniu do której dawca ma sprecyzować przeznaczenie wg narzuconych przepisami wymogów i parametrów. Swój nieuzasadniony, samodzielny byt wiele instytucji zawdzięcza bowiem właśnie dotacji podmiotowej." - czytamy w Raporcie.

Ponadto podkreślona została kwestia konieczności wprowadzenia w prawie finansów publicznych, bezwzględnego wymogu wypracowania nadwyżki operacyjnej dla każdej państwowej i samorządowej osoby prawnej zaliczanej do sektora finansów publicznych.

Likwidacja samorządowej osoby prawnej

Drugim możliwym wariantem jest wykreślenie, z form organizacyjno- prawnych sektora finansów publicznych państwowej i samorządowej osoby prawnej. Powyższy pogląd jest zbudowany na założeniu, że państwo/samorząd powinno całą swoją działalność prowadzić poprzez swój budżet oraz świadomości, że w innych systemach nie ma osób prawnych takiego typu.

"Zmiana ta spowoduje, że cała działalność państwa znajdzie się w jednym budżecie, bez tzw. pozabudżetu. Oczywiście, z samego faktu istnienia działalności pozabudżetowej nie można wywodzić prostych wniosków. Wśród państw posiadających duży sektor pozabudżetowy jest wiele uznawanych za dobrze zarządzane (Holandia, Kanada, Nowa Zelandia), ale także wyraźnie im ustępujących (Grecja, Hiszpania, Polska, Portugalia, Włochy)" - wskazano w Raporcie.

Autorzy podkreślają, że biorąc pod uwagę polską specyfikę, jest to najprostsza droga do skonsolidowania i uszczelnienia budżetu oraz przełamania nadmiernej autonomii osób prawnych. Niemniej jednak dopuszczają możliwość istnienia spółek, ale nie w celu osiągnięcia zysku, a wydzielenia ryzyka.

"Dodatkowo, każda z krajowych instytucji wykonawczych miałaby być tworzona według tych samych reguł, m.in. poprzez posiadanie jednego planu kont czy jednego planu finansowego" - czytamy w Raporcie.  

Źródło: Raport o sektorze rządowym "Administracja 3.0"