Zagadnienie udziału mieszkańców oraz ich organizacji w realizacji zadań publicznych jednostek samorządu terytorialnego (w szczególności gminy) stało się popularne i nie schodzi z pierwszych stron gazet. Zainteresowali się nim również legislatorzy Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polski, którzy opracowali projekt ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz o zmianie niektórych ustaw.

Projekt ten niedawno wpłynął do laski marszałkowskiej. Jakie zawarto w nim regulacje? W jaki sposób zmienią się przepisy samorządowych ustaw ustrojowych? O tym słów kilka.

Celem projektu ustawy jest – o czym przesądza jej tytuł – wzmocnienie udziału podmiotów spoza systemu administracji publicznej (tj. mieszkańcy i ich organizacje) w wykonywaniu różnorodnych zadań publicznych jednostek samorządu terytorialnego. Przy czym zakres ingerencji prawodawcy jest zróżnicowany, gdyż projekt ustawy albo jedynie modyfikuje dotychczas obowiązujące instytucje prawne (np konsultacje społeczne oraz referendum lokalne), albo wprowadza zupełnie nowe instytucje prawne, wcześniej nieuregulowane w ustawie (np. obywatelską inicjatywę uchwałodawczą).

Warto jednak zaznaczyć, że ta ostatnia instytucja – pomimo braku regulacji w ustawie – bywa normowana w drodze aktów prawa miejscowego.

Ustawowa regulacja form udziału mieszkańców i ich organizacji w realizacji zadań publicznych jednostek samorządu terytorialnego jest potrzebna, pod warunkiem ma charakter ramowy i nie przesądza o kwestiach szczegółowych. Jednostki samorządu terytorialnego – zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej wyposażone w atrybut tzw. samodzielności – powinny mieć możliwość dostosowywania ustawowej regulacji do uwarunkowań lokalnych bądź regionalnych.

Ponadto projekt ustawy przewiduje dwie nowe formy organizacyjne stowarzyszenia. Są to: „stowarzyszenie aktywności lokalnej” oraz „komitet aktywności lokalnej”. Już fakt poddania regulacji wskazanej materii w tej ustawie zasługuje na krytykę. W obowiązującym porządku prawnym istnieje akt, którego unormowania w całości dotyczą stowarzyszenia i jego poszczególnych form organizacyjnych. Tym samym prawodawca, chcąc dokonać ingerencji w tym zakresie, powinien odnieść się bezpośrednio do ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 roku – prawo o stowarzyszeniach, a nie zawierać regulacje dotyczące stowarzyszeń w innych ustawach.

Rozproszenie regulacji niczemu nie służy, a jedynie komplikuje stan prawny. Już tylko na marginesie wywodu warto podkreślić, że wymienione formy stowarzyszenia (tj. „stowarzyszenie aktywności lokalnej” i „komitet aktywności lokalnej”) nie stanowią żadnego istotnego novum, więc pojawia się pytanie o ich sens.

Wydawać się może, że obrany przez Kancelarię Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej kierunek prac legislacyjnych jest słuszny. Potrzebna jest ingerencja prawodawcy we wskazaną materię. Potrzebna jest jednak ingerencja przemyślana. W tym kontekście należy postawić pytanie: dlaczego Kancelaria proponuje projekt nowej ustawy, dodatkowego aktu prawnego regulującego problematykę organizacji i funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, a nie porządkuje regulacji, które znajdują się w już obowiązujących samorządowych ustawach ustrojowych? Przecież wprowadzenie wskazanych regulacji prawnych (dotyczących udziału mieszkańców i ich organizacji w realizacji zadań publicznych jednostek samorządu terytorialnego) do obowiązujących ustaw, byłoby racjonalniejszym rozwiązaniem. Czyż nie lepiej jest kondensować jednakową lub przynajmniej zbieżną materię?

Projekt ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz o zmianie niektórych ustaw zakłada również nowelizację wielu innych ustaw, zarazem z zakresu prawa ustrojowego, jak i tzw. materialnego prawa administracyjnego. Jest to problematyka tak szeroka, że nie sposób jej omówić w jednym artykule. Warto jednak mieć powyższego świadomość. Zmiany mają dotyczyć m.in.: ustawy z 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy z dnia 28 marca 2003 roku o transporcie kolejowym i wielu innych.