Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła skuteczność monitorowania przez organy administracji publicznej sposobu gospodarowania odpadami komunalnymi po przetworzeniu ich w instalacjach mechaniczno-biologicznych (MBP). Nie były one właściwie przetwarzane - po przejściu przez instalacje nie nadawały się do recyklingu i ponownego użycia. Powodowało to trudności z dalszym zagospodarowaniem odpadów i zwiększało związane z tym koszty.

 

Zagospodarowanie odpadów powstających w instalacjach niezgodne z przepisami

NIK zbadała, że do instalacji MBP w zdecydowanej większości przekazywano zmieszane odpady komunalne, które po przetworzeniu nie spełniały wymagań dla procesów recyklingu czy odzysku. Powodowało to duże trudności z dalszym ich zagospodarowaniem. Kontrola wykazała niezgodną z przepisami klasyfikację odpadów oraz nieprawidłowości w prowadzeniu ich ewidencji, czego skutkiem były sprawozdania z zakresu gospodarki odpadami niezgodne ze stanem rzeczywistym.

Nieskuteczne były również działania na rzecz ograniczenia składowania odpadów, mimo że we wszystkich wojewódzkich planach gospodarki odpadami przyjęto kierunki takich działań. Kontrola wykazała, że znaczna część odpadów po przetworzeniu w instalacjach MBP nadal trafiała na składowiska. Tymczasem zgodnie z przepisami o odpadach składowanie powinno być ostateczną metodą ich przetwarzania.

Dane GUS potwierdzają

Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w 2018 r. wytworzono 12,5 mln Mg odpadów komunalnych, z czego ponad 26 proc. poddano procesowi recyklingu, 8 proc. kompostowaniu lub fermentacji, blisko 23 proc. przekazano do termicznego przekształcenia z odzyskiem energii, 1,5 proc. przekształcono termicznie bez odzysku energii i aż blisko 42 proc. trafiło do składowania (tyle samo, co w 2017 r.).

Prowadzący instalacje kierowali do jednego ciągu technologicznego zmieszane odpady komunalne łącznie z odpadami z selektywnej zbiórki oraz innych grup odpadów. Dodatkowo nie posiadali oni dokumentów potwierdzających faktyczne przekazanie odpadów surowcowych do recyklingu.

Monitoring niekoniecznie dobrze prowadzony

Izba ma także zastrzeżenia do prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania i składowania odpadów. Nieprawidłowości w postaci nieprzechowywania zapisu obrazu, niezabezpieczenie go przed utratą, a także niezainstalowanie go w terminie wystąpiły u 2/3 badanych.

Informacje  o odpadach komunalnych zagospodarowanych w instalacjach MBP przekazywano niezgodnie z przepisami – nie robiono tego wcale, bądź przekazywano informacje bez danych o masie odpadów lub robiono to po terminie.

Koszty rosły

W 2019 r. w porównaniu do 2016 r. opłaty za przyjęcie odpadów do instalacji MBP wzrosły od ponad 58 proc. do ponad 87 proc. Opłaty za 1 Mg odpadów wynosiły: w 2016 r. od 150 zł do 369 zł, w 2017 r. od 187 zł do 429 zł, w 2018 r. od 249 zł do 430 zł, w 2019 r. (I półrocze) od 281 zł do 585 zł.

Główną przyczyną wzrostu opłat były problemy ze zbytem , czy też zagospodarowaniem odpadów  powstających po procesie  mechaniczno-biologicznego ich przetwarzania, w szczególności pozostałości z sortowania oraz paliwo alternatywne.

Niewłaściwe monitorowanie działań przez administrację

NIK negatywnie ocenia skuteczność monitorowania przez organy administracji publicznej sposobu gospodarowania odpadami komunalnymi oraz pochodzącymi z ich przetworzenia. Na niską skuteczność wpływ miał brak w urzędach marszałkowskich bazy danych o produktach i opakowaniach oraz gospodarce opadami.

Do jej utworzenia zobowiązany był minister środowiska. Nieprawidłowo prowadzono również rejestr, stanowiący jedyny funkcjonujący moduł bazy, bo nie zawierał wszystkich informacji wymaganych przepisami. NIK zawnioskowało do Ministra Klimatu o zakończenie prac i uruchomienie bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami spełniającej wymagania ustawy o odpadach.

Do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska izba wnioskuje o wydanie zaleceń  zobowiązujących wojewódzkich inspektorów do przeprowadzania oględzin instalacji i pobierania oraz badania próbek odpadów, a także o prowadzenie postępowań w stosunku do posiadaczy odpadów przekazujących odpady podmiotom prowadzącym działalność bez wymaganych decyzji administracyjnych.

Wnioski do marszałków województw

NIK wnioskuje, żeby marszałkowie województw prowadzili analizy wytwarzanych na terenie województwa odpadów komunalnych. Powinna być ona oparta na aktualnych badaniach udziału poszczególnych frakcji materiałowych w odpadach komunalnych i ocenie rzeczywistych potrzeb inwestycyjnych dla odpadów powstających w instalacjach MBP, w szczególności paliw alternatywnych.

Plany gospodarki odpadami powinny być dostosowane do faktycznych potrzeb rynku na terenie województwa, a miejsca deponowania i przetwarzania odpadów – monitorowane pod kątem zagrożenia pożarowego. Marszałkowie powinni też bieżąco aktualizować i uzupełniać rejestr bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.