W 2018 roku Sieć Obywatelska Watchdog Polska wysłała 5 813 wniosków o informację publiczną. Zdaniem organizacji, coraz więcej instytucji zdaje sobie sprawę z ciążącego na nich obowiązku udostępniania informacji i stara się z niego wywiązywać. Czasem jednak trudno oprzeć się wrażeniu, że chodzi tu bardziej właśnie o realizację obowiązku, niż o udostępnienie danych potrzebnych wnioskodawcy.
Na wnioski odpowiedziało 75 proc. instytucji, a wśród odpowiedzi wiele było takich, które ze względu na swoją jakość, są bezużyteczne. Dużym problemem są też braki w danych – często zdarza się, że urzędnik odpowiedź na trzy pytania zawrze w dwóch zdaniach – ocenia Watchdog.
Zobacz omówienie: Szpital musi odpowiedzieć na pytanie, ile przeprowadził aborcji >
Kto jest najoporniejszy w udostępnianiu informacji?
Z instytucji, które nie udostępniły Watchdog Polska informacji, większość w 2018 roku stanowiły szpitale, do których trafiły wnioski dotyczące leczenia bólu (nie odpowiedziało 19 spośród 71 szpitali), przedszkola -pytane były o jakość żywienia (odpowiedziało 18 spośród 48) i parafie zarządzające cmentarzami komunalnymi (na 28 odpowiedziało 7). Również policja nie jest instytucją chętnie udostępniającą informacje. Na pięć różnych wniosków wysłanych do komend policji, na trzy nie uzyskano odpowiedzi. Dotyczyły one czynności podejmowanych przez funkcjonariuszy i dokumentów będących w posiadaniu policji.
Zobacz: Dostęp do informacji publicznej - obowiązki dyrektorów szkół i przedszkoli >
Watchdog Polska podkreśla, że nie tylko instytucje nieznające procedur dostępu do informacji publicznej nie udostępniają danych. Kiedy pojawia się drażliwe pytanie, zdarza się „zapomnieć” odpowiedzieć urzędom, które wcześniej nie miały z tym problemu.
Zobacz omówienie: Zaginiony e-mail rodzi dla wójta skutki finansowe >
Tak było w przypadku pytania o zadeklarowany zwrot premii i nagród przez pracowników ministerstw. Cztery z nich nie odpowiedziały na to pytanie: MSWiA, Ministerstwo Transportu, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. Dwa resorty odpowiedziały, że jest to prywatna sprawa pracowników.
Czytaj też: Informacja publiczna prawem obywatelskim i interesującym towarem rynkowym>>
Odmowa - w drodze decyzji
Sytuacją bardziej akceptowalną niż brak jakiejkolwiek odpowiedzi, bo zgodną z prawem, jest wydanie przez urząd decyzji odmownej. Jednak kiedy instytucja publiczna nie chce odpowiedzieć na pytanie zadane we wniosku, nie załatwi tego zwykłym mailem - musi wydać decyzję, w której wytłumaczy, dlaczego nie udostępni danych. Ustawa o dostępie do informacji publicznej przewiduje ograniczenie jawności ze względu na ochronę prywatności, tajemnicę przedsiębiorcy czy ochronę informacji niejawnych.
Zobacz: Jawność zarobków osób pełniących funkcje publiczne >
Drugi po odmowie udzielenia informacji publicznej powód nieudostępniania danych to uznanie, że dana informacja nie jest publiczna. W tym wypadku króluje uznaniowość - coś, co dla jednej instytucji jest informacją publiczną, dla innej nią nie jest.
Zobacz: Dostęp do informacji publicznej a tajemnice prawnie chronione >
Przykładowo, organizacja podaje, że odmówiono jej informacji o wyciągach z rachunków bankowych PO, z kart kredytowych MON, nagród dla sejmowej Straży Marszałkowskiej, a siedem szczecińskich spółek miejskich zapytanych o nagrody dla prezesów i rad nadzorczych podaje dane zbiorcze, uzasadniając, że nazwisko to nie informacja publiczna.
Czytaj też: WSA: Wysyłane przez urząd maile do firmy trzeba ujawnić
Podmiot zobowiązany i interes publiczny
Podmioty publiczne nie odpowiadają też, kiedy uznają, że nie są podmiotem zobowiązanym do udostępniania informacji. Nie zdarza się to często, w 2018 roku taką odpowiedź podało 10 spółek skarbu państwa zapytanych kogo dotują i sponsorują oraz jak nagradzają swoich pracowników. W odpowiedziach nie było jednomyślności - jedne uznawały, że pytania nie są informacją publiczną, inne stały na stanowisku, że wprawdzie pytania dotyczą informacji publicznej, ale one nie są podmiotem zobowiązanym, więc nie muszą odpowiadać.
Zobacz procedurę: Badanie przesłanek odmowy udostępnienia informacji publicznej >
Nieudostępnienie danych powoduje też uznanie przez instytucję, że wnioskuje się o informację przetworzoną, czyli taką, która na dzień wniosku nie istnieje i dopiero urzędnicy muszą ją stworzyć. Wtedy żądają od wnioskodawcy wykazania szczególnego interesu publicznego, który sprawi, że urząd będzie chciał pochylić się nad przygotowaniem odpowiedzi.
Więcej przykładów na stronie internetowej Watchdog
W LEX znajdziesz przydatne wzory dokumentów:
Decyzja o odmowie udostępnienia informacji publicznej >
Decyzja o umorzeniu postępowania w sprawie udzielenia informacji publicznej >
Poinformowanie, że złożony wniosek nie obejmuje informacji publicznej >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
