Zaledwie miesiąc po wejściu ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, do Sejmu trafił kolejny projekt ustawy mającej za zadanie niwelować skutki epidemii COVID-19 – ustawa z 30 kwietnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, zwana potocznie tarczą antykryzysową 3.0 („Ustawa 3.0”), jest już w Senacie. Wśród przepisów wprowadzanych na przestrzeni ostatnich tygodni znalazły się liczne regulacje zmieniające zasady gospodarowania odpadami w czasie stanu epidemii.
Kluczowe regulacje dotyczą szerokich uprawnień wojewody do zarządzania gospodarką odpadami na terenie województwa – na ich podstawie wojewoda zadecyduje o unieszkodliwianiu odpadów z częściowym wyłączeniem przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach („Ustawa o odpadach”) – w zakresie warunków transportu, zbierania i unieszkodliwiania odpadów, oraz ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska – w zakresie warunków korzystania ze środowiska. W gestii wojewody leży także selektywna zbiórka odpadów, która na czas epidemii może zostać wyłączona lub ograniczona. Ponadto nowe przepisy przewidują liczne przesunięcia terminów dotyczących m.in. prowadzenia papierowej ewidencji czy składania sprawozdań rocznych.
Odpady potencjalnie zainfekowane
W przypadku braku na obszarze województwa technicznych i organizacyjnych możliwości unieszkodliwiania odpadów zgodnie z obowiązującymi przepisami, wojewoda może – w drodze decyzji administracyjnej – wydać polecenie zagospodarowania ich w sposób szczególny (w tym magazynowania odpadów medycznych przez ich wytwórcę). Polecenia wojewody są adresowane do wszystkich działających w danym województwie organów administracji rządowej i samorządowej, państwowych i samorządowych osób prawnych, samorządowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, a także do innych podmiotów, w szczególności do przedsiębiorców oraz do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Co istotne – adresatem polecenia może być także podmiot, który nie posiada decyzji z zakresu gospodarowania odpadami, o ile posiada stosowne możliwości techniczne i organizacyjne do jego realizacji.
Wyróżnia się dwie kategorie odpadów wytworzonych w związku z przeciwdziałaniem COVID-19: odpady medyczne o właściwościach zakaźnych oraz pozostałe odpady, w tym odpady komunalne. Biorąc pod uwagę stopień zagrożenia występowaniem wirusa w poszczególnych rodzajach odpadów, przewiduje się dwie niezależne procedury ich unieszkodliwiania.
Unieszkodliwianie odpadów medycznych o właściwościach zakaźnych odbywa się przez termiczne przekształcanie rozumiane jako:
- spalanie odpadów przez ich utlenianie w temperaturze nie niższej niż 850°C, albo
- inne procesy termicznego przekształcania odpadów, w tym pirolizę, zgazowanie i proces plazmowy, o ile substancje powstające podczas tych procesów są następnie spalane.
Czytaj też: Śmieci w pandemii na razie bez dodatkowych pojemników i worków
Zagospodarowanie odpadów komunalnych może z kolei polegać na:
- przekazywaniu zmieszanych odpadów komunalnych do instalacji komunalnych niezapewniających mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów zgodnie z art. 35
ust. 6 pkt 1 Ustawy o odpadach, albo - składowaniu lub termicznym przekształcaniu odpadów komunalnych bez wstępnych procesów przetwarzania
Polecenie wojewody powinno określać m.in. adresata polecenia (może być nim wyłącznie podmiot, który posiada stosowne możliwości techniczne i organizacyjne do jego realizacji), miejsce, metodę oraz warunki unieszkodliwiania odpadów (w tym transportowania i magazynowania przed ich przetworzeniem), obowiązek prowadzenia ewidencji odpadów i okres obowiązywania polecenia.
Polecenia nie wymagają uzasadnienia i podlegają natychmiastowemu wykonaniu. Nadzór nad ich realizacją będą sprawować właściwi wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska.
(Nie)selektywna zbiórka odpadów
Wojewoda może wydać zarządzenia w przedmiocie czasowej zmiany lub czasowego wyłączenia selektywnej zbiórki odpadów komunalnych na terenie całego województwa lub jego części. Zarządzenie może polegać na całkowitym zniesieniu obowiązku selektywnego zbierania odpadów albo zmniejszeniu liczby frakcji segregowanych odpadów. Zarządzenie może także wprowadzać – na wniosek wójta, burmistrza albo prezydenta miasta – zmianę w zakresie częstotliwości odbierania odpadów komunalnych oraz sposobu świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych.
Dłuższe terminy
Marcowa wersja tzw. tarczy antykryzysowej wydłużyła do 31 grudnia 2020 r. termin na wydanie rozporządzenia w sprawie listy instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych na podstawie art. 35b ust. 4 Ustawy o odpadach. Do tego czasu – odpady komunalne oraz odpady pochodzące z przetwarzania odpadów komunalnych mogą być termicznie przekształcane w funkcjonującej instalacji, która przed 31 marca 2020 r. uzyskała stosowne pozwolenie.
W Ustawie 3.0 przewiduje się kolejne przesunięcia terminów ułatwiających poszczególnym podmiotom wywiązywanie się z obowiązków odpadowych, w tym m.in.:
- terminu na sporządzenie przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi za 2019 r. (przedłużenie terminu do 30 listopada 2020 r.);
- terminu na dostosowanie uchwał rady gminy do zmian wynikających z ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (przedłużenie terminu do 31 grudnia 2020 r.);
- terminu przeprowadzenia przez przedsiębiorców prowadzący recykling lub inny proces odzysku odpadów opakowaniowych audytu zewnętrznego (przedłużenie terminu do 30 września 2020 r.).
Wydłużeniu ulegną także terminy na założenie rocznych sprawozdań za rok 2019:
- sporządzanych przez podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, prowadzące punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz zbierające odpady komunalne – do 31 sierpnia 2020 r.;
- z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi sporządzanych przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast – do 31 października 2020 r.;
- z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi sporządzanych przez marszałków województw z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi – do 31 grudnia 2020 r.;
- sporządzanych przez wprowadzających produkty w opakowaniach, opakowania i gospodarujących odpadami z nich powstającym – do 11 września 2020 r.;
- sporządzanych przez organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego – do 11 września 2020 r.;
- sporządzanych przez wytwarzających odpady i gospodarujących odpadami – do 31 października 2020 r., z wyjątkiem przedsiębiorców prowadzących stację demontażu pojazdów i przedsiębiorców prowadzących strzępiarkę, którzy obowiązani są złożyć sprawozdanie do 11 września 2020 r.
Zgodnie z Ustawą 3.0, jeżeli termin ważności zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów albo pozwolenia na korzystanie ze środowiska uwzględniającego takie zezwolenia upływa w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, a posiadacz odpadów złożył wniosek o ich zmianę w terminie do dnia 5 marca 2020 r., decyzje te ulegają automatycznemu przedłużeniu do czasu rozstrzygnięcia w przedmiocie tego wniosku. Podobnie w przypadku pozwolenia na wytwarzanie odpadów i pozwolenia zintegrowanego – w sytuacji, gdy termin obowiązywania tych pozwoleń upływa w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, a posiadacz odpadów złożył wniosek o wydanie kolejnego pozwolenia albo o przedłużenie terminu jego obowiązywania, decyzje te pozostają ważne do czasu rozpoznania sprawy z tego wniosku.
Papierowa ewidencja i Rejestr BDO
Przepisy tzw. tarczy antykryzysowej zezwalają na prowadzenie ewidencji odpadów w formie papierowej do końca 2020 r. W Ustawie 3.0 przewiduje się ponadto zniesienie obowiązku przeniesienia gromadzonych w ten sposób danych do systemu BDO, który w obecnym stanie prawnym powinien zostać zrealizowany do końca stycznia 2021 r.
Ustawa 3.0 umożliwia także rozpoczęcie działalności objętej wpisem do Rejestru BDO przed uzyskaniem tego wpisu bez obaw o dotkliwe kary pieniężne. Warunkiem legalności takiego działania dla podmiotów rejestrowanych w trybie wnioskowym ma być wyłącznie złożenie wniosku o wpis. Konsekwencją tego wyłączenia jest zniesienie obowiązku posługiwania się numerem rejestrowym przy sporządzaniu dokumentów ewidencyjnych w formie papierowej. Warto mieć na uwadze, że zawieszenie stosowania przepisów sankcjonujących prowadzenie działalności bez wpisu potrwa jedynie do 30 grudnia 2020 r.
Czego brakuje?
Jednym z najbardziej palących problemów związanych z gospodarowaniem odpadami w czasie pandemii jest kwestia postępowania z odpadami wytwarzanymi przez osoby objęte kwarantanną oraz izolacją epidemiologiczną. W najnowszych wytycznych Ministra Klimatu obowiązek wdrożenia szczególnej procedury odbierania odpadów z miejsc potencjalnie zainfekowanych spoczywa na gminach. To one powinny zapewnić specjalnie oznakowane worki służące identyfikacji potencjalnie zainfekowanych odpadów oraz zorganizować ich transport do miejsc ich utylizacji. Warto jednak pamiętać, że rządowe wytyczne nie mają mocy prawnej – tym bardziej zasadny jest postulat uszczegółowienia regulacji odpadowych.
Podstawa prawna:
Art. 11a, art. 11b, 11c, art. 31zzc ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 z późn. zm.).
Art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1579 z późn. zm.).
Art. 7, art. 26, art. 27, art. 39 pkt 1, art. 46 pkt 33 ustawy z dnia 30 kwietnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.
Art. 236a ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2019 r. poz. 701 z późn. zm.).
Daniel Chojnacki - radca prawny, Counsel w Praktyce Infrastruktury i Energetyki kancelarii Domański Zakrzewski Palinka
Ranja Łuszczek - aplikant radcowski, Associate w Praktyce Infrastruktury i Energetyki kancelarii Domański Zakrzewski Palinka
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
