Państwowa Komisja Wyborcza po raz trzeci odroczyła do 29 sierpnia br. ogłoszenie uchwały w sprawie sprawozdania finansowego Prawa i Sprawiedliwości. Opcje są trzy. PKW może przyjąć sprawozdanie finansowe bez zastrzeżeń, ze wskazaniem uchybień albo je odrzucić.
Odrzucenie wiąże się z utratą subwencji na kolejny rok dla partii, ale też może się łączyć z koniecznością zwrotu Skarbowi Państwa nienależnych pieniędzy. W poprzednich latach PKW nie wahała się używać przepisów w tym zakresie.
Członkowie PKW twierdzą, że aby rozliczyć finanse partii, muszą mieć dokładnie policzone kwoty, jakie wydano poza komitetem wyborczym pomiędzy 8 sierpnia a 13 października, czyli w trakcie trwającej kampanii. W grę nie wchodzą jednak wydatki czynione w tzw. prekampanii.
Zdaniem Wiesława Kozielewicza, sędziego Sądu Najwyższego, który był przewodniczącym PKW w latach 2019-2020 r., obecne problemy wynikają ze zmiany składu Państwowej Komisji Wyborczej, która nastąpiła na mocy ustawy uchwalonej w 2018 roku.
Czytaj w LEX: Gąsior Tomasz, Rozwiązania zmierzające do zwiększenia jawności finansowania partii politycznych >
- Sędziowie z Państwowej Komisji Wyborczej zostali usunięci. Przez 30 lat byliśmy wzorem dla Europy. Przyjeżdżali z zagranicy prawnicy i podziwiali nasz system, bo był on oddany władzy sądowniczej. Sędziowie do Komisji byli wyznaczani przez prezesów sądów: Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego. Wskazanych przez nich kandydatów prezydent powoływał w skład PKW. Ale młodzi politycy wymyślili, że trzeba do komisji wpuścić polityków i na dziewięciu członków PKW, siedmiu jest wybranych przez parlament – wyjaśnia sędzia Wiesław Kozielewicz, lecz nie chce oceniać, czy PKW powinna przyjąć sprawozdanie polityczne PiS. – Taki jest skład Komisji od 2020 r., a sędziom w niej zasiadającym przerwano kadencję, ku zadowoleniu polityków – dodaje i wyjaśnia, że jego kadencja wygasała dopiero w 2025 roku.
Czytaj w LEX: Subwencja budżetowa dla partii politycznych >
Bolesne rozliczenie PSL
W poprzednich latach, na tle nierzetelnych rozliczeń uszczerbku doznało Polskie Stronnictwo Ludowe. W uchwale z 29 lipca 2002 r. PKW wskazała, że powodem odrzucenia sprawozdania o źródłach pozyskania środków finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania przez Polskie Stronnictwo Ludowe i Fundusz Wyborczy oraz o wydatkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w 2001 r. było pozyskiwanie i wydatkowanie środków finansowych na cele nie związane z wyborami.
W uchwale z 28 lutego 2002 r. PKW wskazała trzy powody odrzucenia sprawozdania o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych związanych z udziałem w wyborach do Sejmu i do Senatu przeprowadzonych 23 września 2001 r. Chodziło po pierwsze o przyjęcie na rachunek komitetu wyborczego PSL kwoty 5 mln zł od osób fizycznych, co stanowiło naruszenie art. 111 ust. 1 ordynacji wyborczej. Przepis stanowił, że środki finansowe komitetu wyborczego partii politycznej mogą pochodzić jedynie z funduszu wyborczego tej partii. Po drugie, po dniu wyborów na rachunek komitetu wyborczego PSL wpłynęły środki finansowe w kwocie 2 mln zł (wydatkowane na kampanię wyborczą).
To w ocenie PKW naruszało zakaz pozyskiwania środków finansowych przez komitet wyborczy po dniu wyborów. Po trzecie, z rachunku komitetu wyborczego PSL wypłacono 40 tys. zł, z przeznaczeniem na cele charytatywne. To w ocenie PKW stanowiło naruszenie art. 110 ust. 1 ordynacji wyborczej, ponieważ przepis ten stanowił, że komitet wyborczy może pozyskiwać i wydatkować środki finansowe jedynie na cele związane z wyborami.
Przeczytaj także: Odrzucenie sprawozdania finansowego pozbawia partie ogromnych środków
Utworzenie oddzielnego rachunku
W uchwale z 29 lipca 2002 r. PKW wskazała, że powodem odrzucenia sprawozdania o źródłach pozyskania środków finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania przez Polskie Stronnictwo Ludowe i Fundusz Wyborczy oraz o wydatkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w 2001 r. było niezawiadomienie PKW o utworzeniu funduszu wyborczego. Kolejne naruszenie polegało na nieutworzeniu oddzielnego rachunku bankowego dla funduszu wyborczego i przyjęcie na rachunek wpłat w wysokości 1 mln 428 tys. zł dokonanych w gotówce, wbrew wynikającemu z powołanego przepisu nakazu wpłat na fundusz czekiem, przelewem lub kartą płatniczą.
Komitet wyborczy PSL za skutek nierzetelności wydatków stracił w 2009 r. 9 mln 422 tys. zł wraz z ustawowymi odsetkami.
Wzory dokumentów w LEX:
- Rejestr wpłat na rzecz partii politycznej >
- Sprawozdanie finansowe komitetu wyborczego >
- Sprawozdanie finansowe o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu wyborczego >
Ruch narodowy
Państwowa Komisja Wyborcza uchwałą nr 54/2022 z 1 sierpnia 2022 r. w sprawie sprawozdania partii politycznej Ruch Narodowy o źródłach pozyskiwania środków finansowych w 2019 r., odrzuciła sprawozdanie tej partii politycznej na podstawie art. 38a ust. 1 pkt 3 i art. 38a ust. 2 pkt 4 ustawy z 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych z powodu nielegalnych wydatków.
Organ ocenił, że dokonywanie zakupów na rzecz partii politycznej przez osoby fizyczne i dokonywanie przez nie płatności za te zakupy z ich własnych środków, a następnie dokonywanie zwrotów tym osobom równowartości wydatkowanych przez nie środków, jest równoznaczne z udzielaniem pożyczek, co narusza art. 24 ust. 7 ustawy o partiach politycznych, zgodnie z którym partia może zaciągać kredyty bankowe. Organ ocenił, że taka forma dokonywania płatności jest swoistym kredytowaniem działalności partii politycznej przez osoby fizyczne. Partia polityczna nie może zaciągać kredytu u osób fizycznych i nie może pozyskiwać gotówki z innych źródeł lub w inny sposób niż te enumeratywnie wymienione w ustawie o partiach politycznych, wśród których nie wskazano pożyczek od osób fizycznych. W ocenie organu środki uzyskane w ten sposób, a zatem tytułem bezpodstawnego wzbogacenia, nie mogą stanowić składnika majątku partii. (uchwała 7 sędziów SN, sygn. akt I NSW 3/22).
Organ doszedł do wniosku, że ustalone okoliczności uzasadniają odrzucenie sprawozdania partii na podstawie art. 38a ust. 1 pkt 3 i art. 38a ust. 2 pkt 4 ustawy. Zaznaczył, że art. 38a ust. 2 pkt 4 ustawy o partiach politycznych ma charakter kategoryczny i nie pozostawia żadnego marginesu oceny.
Czytaj w LEX: Informacja o działalności partii politycznych jako informacja publiczna >
Partia korzystała gratis z lokalu
Na temat wydatków wyborczych wypowiadała się też Izba Pracy Sądu Najwyższego, gdy miała takie uprawnienia jeszcze w 2016 roku. PKW odrzuciła wówczas sprawozdania z wyborów parlamentarnych Nowoczesnej Ryszarda Petru oraz Partii Razem. Komisja odrzuciła także sprawozdania za 2015 r., co oznaczało utratę rocznych subwencji przez trzy lata.
SN orzekł wówczas, że Państwowa Komisja Wyborcza musi odrzucić sprawozdania finansowe partii politycznej w każdym przypadku gromadzenia lub dokonywania wydatków na kampanie wyborcze z pominięciem Funduszu Wyborczego, niezależnie od okoliczności, przyczyn i skali naruszeń przepisów o finansowaniu kampanii wyborczych oraz wartości środków gromadzonych lub wydatkowanych niezgodnie z tymi przepisami.
W ocenie Państwowej Komisji Wyborczej także podnajem partii lokalu oznacza, że partia taka przyjęła od podmiotu innego niż od osoby fizycznej będącej obywatelem polskim, wartości niepieniężne, w formie bezpłatnego korzystania z lokalu.
Stanowi to naruszenie art. 25 ust. 1 ustawy o partiach politycznych, zgodnie z którym partii politycznej mogą być przekazywane środki finansowe jedynie przez obywateli polskich mających stałe miejsce zamieszkania na terenie Polski. Stosownie do art. 25 ust. 4a ustawy o partiach politycznych przepis art. 25 ust. 1 stosuje się odpowiednio do wartości niepieniężnych.
Państwowa Komisja Wyborcza przyjmując z kolei, że sezon grzewczy zaczyna się nie później niż w październiku i trwa co najmniej do marca, a zatem trwa sześć miesięcy, oszacowała, że korzyść majątkowa przyjęta przez partię Stronnictwa „P.” miała wartość co najmniej 540 zł.
Państwowa Komisja Wyborcza stwierdziła, że zgodnie z ustawą o partiach politycznych skutkuje to odrzuceniem sprawozdania finansowego partii.
Jednocześnie, korzyści majątkowe przekazane partii z naruszeniem tej ustawy, podlegają przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa. W związku z tym środki pozyskane przez partię z naruszeniem tego przepisu, tj. łącznie 540 zł, podlegają przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
