Przykładem takich rozbieżności jest art. 5 ust. 3 ustawy o dodatkach mieszkaniowych, który stwierdza, że normatywną powierzchnię upoważniającą do uzyskania dodatku mieszkaniowego „ ... powiększa się o 15 m2, jeżeli w lokalu mieszkalnym zamieszkuje osoba niepełnosprawna poruszająca się na wózku lub osoba niepełnosprawna, której niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. O wymogu zamieszkiwania w oddzielnym pokoju orzekają powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, o których mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.” Wątpliwości dotyczą sytuacji, gdy osoba niepełnosprawna legitymująca się orzeczeniem powiatowego zespołu mieszka sama – a więc jak w takiej sytuacji rozumieć prawo do oddzielnego pokoju. Czy można więc takiej osobie doliczać dodatkowe 15 m2 do normatywnej powierzchni lokalu? Przenosząc to na realia ustawy, czy osoba taka może samotnie zajmować lokal o powierzchni 35 czy 50 m2 aby mogła starać się skutecznie o przyznanie dodatku mieszkaniowego?

Pierwszym istotnym orzeczeniem dla niniejszej sprawy jest wyrok NSA z dnia 15 grudnia 2006 r., sygn. I OSK 565/06, LEX nr 290657, w którym stwierdzono, że art. 5 ust. 3 ustawy o dodatkach mieszkaniowych „...zezwala na powiększenie powierzchni mieszkalnej nie z tytułu samej niepełnosprawności osoby zamieszkującej w lokalu, ale tylko wówczas, gdy osoba niepełnosprawna porusza się na wózku lub gdy niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. Jeżeli więc w lokalu mieszkalnym zamieszkuje rodzina, a wśród niej osoba niepełnosprawna, normatywna powierzchnia mieszkalna ulegnie zwiększeniu, jeśli jest spełniony któryś z wymienionych wypadków (poruszanie się na wózku lub konieczność zamieszkiwania w oddzielnym pokoju). Jednak przypadki te nie są takie same, gdy idzie o powiększenie powierzchni normatywnej, gdyż w sytuacji gdy osoba niepełnosprawna porusza się na wózku, powierzchnię mieszkalną zawsze się zwiększa, natomiast w drugim - tylko wówczas, gdy niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. Inna jest sytuacja gdy osoba niepełnosprawna nie zamieszkuje z rodziną, ale mieszka sama. Jeżeli w lokalu mieszkalnym ma zapewnione zamieszkiwanie w oddzielnym pokoju, wówczas nie można mówić o sytuacji przewidzianej w art. 5 ust. 3 tej ustawy.”

Oznacza to, że w przypadku zamieszkiwania w danym lokalu osoby poruszającej się na wózku inwalidzkim powierzchnia normatywna zawsze ulegnie zwiększeniu, o tyle jej zwiększenie z powodu wymogu zamieszkiwania w oddzielnym pokoju jest uzależnione od tego czy dana osoba zamieszkuje sama czy też z rodziną. Powyższa linia orzecznicza została potwierdzona w wyroku NSA z dnia 5 października 2010 r., sygn. I OSK 804/10. Natomiast w wyroku z dnia 10 lipca 2010 r., sygn. I OSK 321/10, NSA wskazał, że określenie "oddzielny pokój". ma sens tylko w sytuacji, gdy mógłby być dzielony z innymi osobami. Zatem w razie braku innych osób zamieszkujących lokal mieszkalny nie można dokonać rozróżnienia na pokoje oddzielne i nieoddzielne. NSA zwrócił uwagę, że powiatowy zespół jest upoważniony do orzekania o niepełnosprawności, a więc dokonywania oceny stanu zdrowia i możliwości samodzielnego funkcjonowania danej osoby. Z oceny stanu zdrowia wynika kwalifikacja potrzeby zajmowania oddzielnego pokoju. Powiatowy zespół nie bada jednak sytuacji mieszkaniowej osoby niepełnosprawnej i dlatego uzyskanie orzeczenia o wymogu zamieszkiwania w oddzielnym pokoju nie może skutkować automatycznie powiększeniem normatywnej powierzchni. Art 5 ust. 3 ustawy o dodatkach mieszkaniowych stosuje organ administracyjny rozpatrujący wniosek o przyznanie dodatku mieszkaniowego, a nie powiatowy zespół, którego kompetencja jest ograniczona do wydania orzeczenia w przedmiocie niepełnosprawności.

Orzecznictwo sądów administracyjnych nie jest jednak w tej kwestii jednolite. Tytułem przykładu można wskazać prawomocny wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 4 sierpnia 2009 r., sygn. IV SA/Wr 135/09, LEX nr 580480. Sad wskazał w nim, że literalna wykładnia art. 5 i ust. 3 ustawy o dodatkach mieszkaniowych przyznaje osobom niepełnosprawnym pewnego rodzaju przywilej, nie ustanawiając jednocześnie w tym zakresie ograniczeń co do liczby osób mieszkających z uprawnionym do oddzielnego pokoju.

Wydaje się, że interpretacja wskazywana w orzecznictwie NSA jest prawidłowa, chociaż odwołuje się do wykładni celowościowej, a nie językowej. Jednak nie rozstrzyga wszelkich wątpliwości, ponieważ przepis dotyczy określonej części osób niepełnosprawnych – tylko poruszających sie na wózku lub posiadających orzeczenie o prawie do oddzielnego pokoju. Inne osoby niepełnosprawne nie mają możliwości uzyskania zwiększenia powierzchni normatywnej lokalu. Nie wskazuje jednak wprost, że uprawnienie to zależy od ilości osób zamieszkujących z niepełnosprawnym. Dlatego dla rozwiania wątpliwości użyteczne byłoby podjęcie uchwały przez NSA w trybie wyjaśnienia przepisów wywołujących rozbieżności w orzecznictwie (do tego jest jednak konieczny wniosek Prezesa NSA, Prokuratora Generalnego albo Rzecznika Praw Obywatelskich). Drugim rozwiązaniem byłaby interwencja ustawodawcy w celu doprecyzowania treści przepisu.

Wojciech Federczyk