Skargę na uchwałę rady miasta złożył prokurator okręgowy. Prokuratorowi nie spodobał się Regulamin utrzymania czystości i porządku, bo przekraczał granice upoważnienia ustawowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł nieważność regulaminu w trzech punktach:

  • wyposażenia posesji w pojemniki specjalistyczne
  • dbanie o to, by chodnik nie był śliski
  • usytuowanie uli, aby pszczoły nie były uciążliwe i tworzenie zapór, by nie wydostawały się z pomieszczeń gady lub ptaki

Selektywne zbieranie odpadów

Sąd nie podzielił zarzutu prokuratora, że wszystkie wskazane w skardze przepisy zaskarżonego Regulaminu, ustanowione zostały z istotnym naruszeniem prawa. Zdaniem Sądu według regulaminu - na terenie nieruchomości utrzymuje się czystość i porządek przez prowadzenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych w zakresie obejmującym odpady budowlane i rozbiórkowe z robót budowlanych prowadzonych we własnym zakresie przez właścicieli nieruchomości. Jakkolwiek sformułowanie to nie zostało zręcznie zredagowane, winno być rozumiane w ten sposób, że odpad budowlany i rozbiórkowy, wytworzony podczas świadczenia usług budowlanych i rozbiórkowych w gospodarstwie domowym, należy do jego wytwórcy, a więc podmiotu wykonującego usługę. Nie jest zatem odpadem komunalnym i podlega przepisom ustawy o odpadach. Kwestionowany zapis Regulaminu normuje zatem obowiązek selektywnego zbierania takich odpadów, mieści się więc w regulacji określonej przepisem art. 4 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Czytaj też: Zaniedbanie odśnieżania może słono kosztować>>
 

Naprawy, remonty i mycie pojemników

Dopuszcza on wykonywanie doraźnych napraw i regulacji własnych pojazdów samochodowych osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami, pod warunkiem, że prace te nie będą stwarzały uciążliwości dla mieszkańców sąsiednich nieruchomości również rażąco nie narusza prawa.

Artykuł 4 ust. 2 pkt. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, daje bowiem radzie gminy podstawę do określenia rodzaju i minimalnej pojemności pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych, warunków ich rozmieszczania i ich utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym.

Czytaj w LEX: Gospodarowanie odpadami w czasie epidemii >

Sąd przyznał, że zasadnie gmina w Regulaminie określiła więc miejsca wystawiania przez właścicieli posesji odpadów komunalnych. Natomiast kwestionowany przepis Regulaminu konkretyzuje obowiązek zapewniania odpowiedniego stanu sanitarnego pojemników poprzez ich dezynfekcję i mycie. Określenie "stan techniczny i sanitarny" należy rozumieć jako stan umożliwiający prawidłową eksploatację pojemników i nie powodowanie zagrożenia dla użytkowników. Wobec tego, nałożenie obowiązku dezynfekowania, mycia i takiego korzystania, by nie uniemożliwiało to prawidłowej eksploatacji i nie stwarzało zagrożenia dla użytkowników, nie jest powtórzeniem regulacji ustawowych.

Narzędzia do usuwania psich kup

Regulamin zobowiązał też właścicieli lub opiekunów psów do posiadania podczas wyprowadzania psa na spacer odpowiednich narzędzi do usuwania odchodów i innych zanieczyszczeń pozostawionych przez psa.

Przepisem art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawodawca upoważnił radę gminy do ustalenia sposobu postępowania ze zwierzętami domowymi w taki sposób, by ich pobyt na terenie przeznaczonym do wspólnego użytku nie był uciążliwy. W szczególności pod względem zanieczyszczenia terenów przeznaczonych do wspólnego użytku.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Uprawnienie rad gmin do nakładania na właścicieli psów, w drodze aktu prawa miejscowego, obowiązku rejestracji psów oraz udostępnienia tym samym swoich danych osobowych >

Pies nie zawsze w kagańcu

Zdaniem sądu, nie było podstaw do stwierdzenia nieważności tego punktu regulaminu przez to, że jako jednolitą zasadę wprowadził wyprowadzanie psów na tereny użytku publicznego wyłącznie na uwięzi i w kagańcu. W rezultacie - środki ostrożności, przy wyprowadzaniu psów na tereny publiczne, mogą być uznane za bardziej rygorystyczne, niż środki przewidziane w ustawie i wynikające z innych aktów prawa miejscowego.

Sąd podkreślił, że rada miasta w uchwalonym Regulaminie dopuściła wyprowadzanie psów na uwięzi bez kagańców, pod warunkiem, że osoba wyprowadzająca ma możliwość sprawowania bezpośredniej, skutecznej kontroli nad zachowaniem psa. Wyprowadzanie bez kagańca nie dotyczy psów ras uznawanych za agresywne i ich mieszańców oraz dopuściła wyprowadzanie psów bez uwięzi w miejscach do tego wyznaczonych.

Przytoczone przepisy nie dotyczą osób niewidomych, korzystających z psów - przewodników oraz osób niepełnosprawnych, korzystających z psów asystujących. Te kwestionowane regulacje uchwały nie wkraczają w materię uregulowaną w prawie cywilnym w art. 144 ustawy - Kodeks cywilny.

Śliskość chodnika - to nie sprawa właściciela

Sąd uznał, że zachodziły także podstawy do stwierdzenia nieważności § 3 ust. 6 tej uchwały. Przepis ten stanowi, iż obowiązek oczyszczania chodnika z błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń winien być realizowany przez odgarnięcie w miejsce nie powodujące zakłóceń w ruchu pieszych lub pojazdów, podjęcie działań likwidujących lub co najmniej ograniczających śliskość chodnika.

Czytaj w LEX: Obowiązek odśnieżania chodnika przez właścicieli nieruchomości w prawie polskim - aspekty administracyjnoprawne >

W ocenie sądu, art. 4 ust. 3 ustawy o utrzymaniu porządku i czystości nie uprawnia do wskazania sposobu, w jaki ma być uprzątnięta część nieruchomości, służąca do użytku publicznego. Poza tym narusza on art. 5 ust. 1 pkt 4 tej ustawy nie daje radzie gminy upoważnienia do stanowienia przepisu zobowiązującego właściciela nieruchomości do działań usuwających lub co najmniej ograniczających śliskość chodnika. Rada gminy przyjmując przepis § 3 ust. 6 Regulaminu, wykroczyła poza delegację ustawową, dokonując poza tym nieuprawnionej modyfikacji treści obowiązku wynikającego z przepisu ustawy.

Sprawdź w LEX: Czy właściciel nieruchomości może odstąpić od odśnieżania fragmentu chodnika, który został zamknięty przez gminę i którym obecnie nikt nie przechodzi? >

Zapory przed wydostaniem się zwierząt

Podobnie, zdaniem sądu pierwszej instancji, zachodziły podstawy do stwierdzenia nieważności § 12 ust. 5 Regulaminu. Wprowadzono w nim regulację dotyczącą zwierząt egzotycznych (gady, płazy, ptaki i owady). Zobowiązano mianowicie utrzymujących je w lokalach, do zabezpieczenia ich przed wydostaniem się z pomieszczenia. Przyjęta regulacja nie mieści się – w ocenie Sądu - w delegacji ustawowej art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

W tym stanie rzeczy, Wojewódzki Sąd Administracyjny mając na względzie zakres i wagę stwierdzonych naruszeń prawa, którym przypisać należało cechę istotności uznał, że uchwała w części dotknięta została wadą nieważności.

Dwie kasacje - miasta i prokuratora

W skardze kasacyjnej prokurator okręgowy zaskarżył powyższy wyrok.

Regulamin - zdaniem prokuratora był nieważny - także w innych punktach, np.  przez nałożenie na właścicieli nieruchomości utrzymujących zwierzęta gospodarskie obowiązku niepowodowania wobec osób trzecich uciążliwości takich jak hałasy, odory czy podobne. A także - zasad dotyczących lokalizacji uli na nieruchomości w taki sposób, aby wylatujące i przylatujące pszczoły nie stanowiły uciążliwości dla właścicieli nieruchomości sąsiednich.

W skardze kasacyjnej rada miasta wnosiła o jego uchylenie w zaskarżonej części i oddalenie skargi, ewentualnie o jego uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zasadny jest zarzut naruszenia granicy delegacji ustawowej zapisu § 4 ust. 3 Regulaminu. Ten zapis Regulaminu, dopuszczający mycie i naprawianie pojazdów samochodowych pod warunkiem, że prace te nie będą stwarzały uciążliwości dla mieszkańców sąsiednich nieruchomości - to niedookreślony warunek.

Zasadna skarga tylko prokuratora

Wprowadzenie obowiązku czyszczenia pojemników też stanowi to istotne naruszenie prawa, skoro w takim ujęciu brak delegacji ustawowej.

Zasadny jest - według NSA - zarzut przekroczenia delegacji ustawowej w zakresie wymagań utrzymania zwierząt gospodarskich na terenach wyłączonych z produkcji rolniczej, w tym także zakazu ich utrzymania na określonych obszarach lub w poszczególnych nieruchomościach. Nie została udzielona delegacja ustawowa do ujęcia w aspekcie ochrony praw osób trzecich.

Zasadnie w skardze kasacyjnej został postawiony zarzut relacji przyjętego rozwiązania w § 13 ust. 2 lit. b i lit. d Regulaminu do rozwiązania przyjętego w art. 144 kodeksu cywilnego. Rada gminy ma udzieloną delegację ustawową do określenia wymagań utrzymania zwierząt gospodarskich na terenach wyłączonych z produkcji rolniczej. Odesłanie do ochrony innych osób zamieszkałych na nieruchomości lub nieruchomościach sąsiednich nie stanowi określenia wymagań.

Naczelny Sąd Administracyjny uchylił jeden z punktów zaskarżonego wyroku i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie.

Skarga kasacyjna miasta nie była zasadna w żadnym punkcie.

Sygnatura akt II OSK 1680/18, wyrok NSA z 7 października 2020 r.