SN: Gdy kurator powołany wbrew swej woli, można odwołać go z funkcji

Powołanie osoby fizycznej na funkcję kuratora wbrew jej woli może stanowić ważny powód do zwolnienia jej z tej funkcji przez sąd rejestrowy - tak stanowi uchwała trzech sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego. Sąd zastosował tu analogię do funkcji opiekuna z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

,W tej sprawie sąd rejestrowy ustanowił kuratora dla instytucji, która jest osobą prawną.

Czytaj: Kuratorzy ważni - ale szczepionek zbyt mało, by byli priorytetem>>

Sąd Okręgowy w Gliwicach powziął wątpliwość, którą przedstawił Izbie Cywilnej Sądu Najwyższego, czy po wydaniu przez sąd rejestrowy prawomocnego postanowienia o wpisie do rejestru kuratora ustanowionego, cofnięcie zgody kuratora na pełnienie tej funkcji stanowi ważny powód do zwolnienia go z funkcji kuratora ustanowionego dla osoby prawnej?

Ważny powód cofnięcia zgody

Przepisy nie regulują w sposób wyraźny ukształtowanej w praktyce instytucji cofnięcia zgody (rezygnacji) z funkcji kuratora.

Natomiast przewidują „zwolnienie z objęcia funkcji” (art. 152 zdanie drugie k.r.o.), lub zwolnienie z pełnionej już funkcji (art. 169 § 1 k.r.o.). W każdym przypadku wymagane jest podanie ważnych powodów.

Problematyczne jest jednak, czy cofnięcie zgody lub rezygnacja z funkcji kuratora osoby prawnej może samo w sobie być uznane za ważny powód w rozumieniu powołanych regulacji.

Zdaniem Sądu Okręgowego, przyjęcie takiej koncepcji sprowadzałoby się w istocie do możliwości złożenia przez kuratora osoby prawnej z dowolnych w zasadzie powodów oświadczenia o cofnięciu zgody, co mogłoby podważać sens użycia w powołanych przepisach pojęcia „ważne powody”. W konsekwencji przemawia to za bardziej restrykcyjnym stosowaniem przytoczonych przepisów.

Specyfika kurateli

Według Sądu Okręgowego w Gliwicach, przedstawiającego zagadnienie prawne, dodatkowe wątpliwości wynikają z tego, że kuratela ustanowiona dla osoby prawnej wykazuje znaczną odmienność w stosunku do podstawowych rodzajów opieki i kurateli uregulowanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Specyfika ta przejawia się zwłaszcza w tym, że w przypadku kurateli lub opieki ustanawianej dla osób fizycznych kuratorem zwykle zostaje osoba bliska, o czym nie może być mowy w przypadku kurateli dla osób prawnych.

Szczególne przesłanki niezbędne dla ustanowienia kurateli dla osób prawnych, którymi zgodnie z treścią art. 42 § 1 k.c. są niemożność prowadzenia swoich spraw lub brak możliwości reprezentacji spowodowane brakiem organu albo brakiem w składzie organu uprawnionego do reprezentowania osoby prawnej, podają w wątpliwość sens sztucznego utrzymywania jako kuratora osoby, która nie wyraża woli wykonywania swoich czynności.

W takiej sytuacji można racjonalnie przyjmować, że osoba taka nie daje dalszej rękojmi wykonywania swojej funkcji.

Sąd Okręgowy podniósł jednak także, że postanowienie sądu rejestrowego o ustanowieniu kuratora dla osoby prawnej w sentencji, oprócz określenia osoby kuratora i zakresu powierzonych mu czynności, powinno zawierać wskazanie okresu, na jaki kurator został wyznaczony. Uzyskanie przez takie postanowienie waloru prawomocności powinno – ze względu na stabilność orzecznictwa – prowadzić do ograniczenia przyczyn zwolnienia kuratora jedynie do ważnych powodów podlegających ocenie przez sąd rejestrowy.

Powołanie osoby fizycznej na funkcję kuratora wbrew jej woli może stanowić ważny powód do zwolnienia jej z tej funkcji (art. 169 § 1 w związku z art. 178 § 2 k.r.o.).

SN akcentował, że w omawianej sytuacji należy posłużyć się przepisami stosowanymi przy opiece. A zatem - z ważnych powodów sąd może zwolnić kuratora. Zwolnienie takie może nastąpić z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych, gdy kurator jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod kuratelą.

Sygnatura akt III CZP 54/20 , uchwała 3 sędziów Izby Cywilnej SN z 27 października 2021 r.