Sędziowie ale też pracownicy sądów, nieoficjalnie nie kryją zaniepokojenia sytuacją. Ci ostatni podkreślają, że najlepiej by w całym kraju "odmrażanie" ich pracy przebiegało tak samo. Na to, że tak jednak nie będzie wskazują choćby informacje, lub ich brak, zamieszczane na stronach sądów. Są liderzy w tym zakresie - jak np. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga, czy Sąd Okręgowy we Wrocławiu, którego prezes już 23 kwietnia wydał zarządzenie, zakładające stopniowe, etapami znoszenie ograniczeń, a także Sąd Okręgowy w Gdańsku, który poinformował, że od 18 maja odbywać się będą wszystkie sprawy, które nie zostały zniesione lub ich termin nie został zmieniony. Są też takie sądy, które okres ograniczenia w rozpoznawaniu spraw wydłużyły albo do 22 maja - m.in. część sądów rejonowych, albo do końca miesiąca.
Zobacz w LEX: Szanse i ryzyka dla kancelarii obsługujących przedsiębiorstwa w dobie koronawirusa- nagranie z webinarium >
Kolejnym problemem, który już wkrótce może być palący, są pisma sądowe przygotowane do wysyłki. Część sądów czekało z tym na wejście w życie noweli i m.in. odwieszenie terminów. Są też takie - jak Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia, gdzie od 20 kwietnia 2020 roku przywrócono wysyłkę wszelkich pism sądowych oraz przekazywanie akt spraw wraz ze środkami odwoławczymi sądowi odwoławczemu.
Od 13 marca do początku maja odwołano w sumie ponad 230 tys. rozpraw.
Czytaj w LEX: Wpływ Covid-19 na postępowania restrukturyzacyjne i upadłościowe >
E-rozprawy w sprawach cywilnych
Tarcza 3 uchyla cały art. 15 zzs, w tym również ustęp 6, zgodnie z którym w związku z zagrożeniem COVID-19 nie przeprowadza się rozpraw ani posiedzeń jawnych, z wyjątkiem rozpraw i posiedzeń jawnych w sprawach określonych w katalogu spraw pilnych.
Czytaj:
Rozprawa online na wniosek strony, obrońcy lub pełnomocnika>>
Tarcza antykryzysowa 3 już obowiązuje - sprawy mogą wrócić na wokandy>>
Istotną zmianą jest wprowadzenie wideorozpraw w sprawach cywilnych i toczących się przed sądami administracyjnymi (w rozmowie z Prawo.pl wiceminister Anna Dalkowska zapowiedziała, że resort szykuje także rozwiązania dotyczące e-rozpraw w postępowaniu karnym), także gdy strony są poza budynkiem sądu. I tak:
- w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 rozprawę albo posiedzenie jawne sąd będzie mógł przeprowadzić się przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku, a osoby uczestniczące w posiedzeniu nie będą musiały przebywać w budynku sądu - chyba że jest to możliwe ze względu na bezpieczeństwo.
- przewodniczący będzie mógł zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego w każdym przypadku, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a przeprowadzenie wymaganego przez ustawę posiedzenia jawnego mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie zdrowia.
- takie posiedzenie, czy rozprawa w trybie telekonferencji będzie mogło się odbywać nawet gdy strony nie będą przebywać w budynku sądu, a jeżeli w rozprawie albo posiedzeniu jawnym prowadzonym w ten sposób będzie brała udział osoba pozbawiona wolności, ma jej towarzyszyć przedstawiciel administracji zakładu karnego, aresztu śledczego lub organu, w którego dyspozycji pozostaje.
- prezes sądu może też zarządzić, że w posiedzeniu za pomocą środków komunikacji elektronicznej mogą uczestniczyć członkowie składu wieloosobowego – szczególnie ławnicy.
Czytaj w LEX: Funkcjonowanie kancelarii prawnej i środki prawne w praktyce w sytuacji stanu zagrożenia epidemicznego koronawirusem >
Wiceminister sprawiedliwości Anna Dalkowska zapowiedziała też w rozmowie z Prawo.pl, że resort chce wprowadzić rozwiązania dotyczące e-rozpraw także do spraw karnych. Wskazała, że prace trwają i być może propozycje zmianą znajdą się w projekcie noweli tarczy, który jest nadal w Ministerstwie Rozwoju. Z nieoficjalnych informacji portalu wynika, że MS chce m.in. aby można było odstąpić od doprowadzenia podejrzanego do sądu, jeżeli zostanie zapewnione jego uczestnictwo we wszystkich czynnościach sądowych, w których ma on prawo uczestniczyć, w szczególności - złożenie przez niego wyjaśnień. Z kolei e-rozprawa byłaby możliwa na wniosek strony, obrońcy lub pełnomocnika złożony przed jej terminem. Taki tryb mógłby obejmować wszystkie czynności, w tym złożenia wyjaśnień przez oskarżonego. Z zastrzeżeniem spraw, w których obecność oskarżonego jest obowiązkowa oraz w wypadkach określonych w art. 79 par. 1 i 2 Kpk (jeśli oskarżony ma mniej niż 18 lat, ze względu na jego stan zdrowia i inne przesłanki utrudniające obronę) lub art. 80 (jeśli zarzucono mu zbrodnie).
Oczekiwanie na rekomendacje
Jak dotąd nie zostały oficjalnie upublicznione rekomendacje ministerstwa dotyczące "odmrażania sądów". Wiceminister Dalkowska w rozmowie z Prawo.pl podała ich główne założenia, zastrzegając równocześnie, że o tym jak zorganizowana będzie praca w poszczególnych sądach decydują prezesi.
Ministerstwo rekomenduje jednak m.in. wprowadzenie szyb ochronnych pleksi przy stołach sędziowskich. Rozważana jest też możliwość ograniczenia udziału publiczności - albo przez ogólne wyłączenie takiej obecności, albo wprowadzenie kart wstępu. Kolejnym punktem jest wprowadzenie pracy zmianowej, na dwie tury z przerwą na dezynfekcję pomieszczeń. To już budzi duża zastrzeżenia - nie tylko ze strony pracowników sądów ale też m.in. prawników.
Czytaj w LEX: Zabezpieczenie roszczeń w czasie epidemii >
- Pojawiają się informacje, że od 8 do 21. Odnosimy się do tego negatywnie, z naszej strony jest to kompletnie niezrozumiałe i nieprzemyślane. Jesteśmy nie tylko pełnomocnikami czy obrońcami, mamy swoje życie osobiste, są adwokaci, którzy mają dzieci i będą musieli po godzinie 15, 16 zapewniać im opiekę. A wiemy, że sięganie po wsparcie dziadków powinno być - ze względu na ryzyko zarażenia koronawirusem - ograniczone. Może się też okazać, że taki pełnomocnik będzie pracować w sądzie od 8 do 21. Równocześnie są plany by świadkowie byli przesłuchiwani jeden na pół godziny. A zdarza się często, że świadek nie przychodzi na rozprawę - mówi adwokat Anna Kątnik-Mania, wiceprezes Stowarzyszenia Adwokackiego Defensor Iuris.
Z kolei przed salami rozpraw mają być wydzielone strefy, w których będą miały prawo przebywać osoby wezwane lub zawiadomione. W strefach miałyby być zapewnione właściwe odstępy między nimi, równocześnie zalecane ma być ograniczenie bezpośredniej obsługi interesantów w sekretariatach wydziałów. Resort proponuje też wprowadzenie kontroli liczby osób wchodzących do poszczególnych pomieszczeń sądowych - sal rozpraw, czytelni, kasy. Do tego dochodzić ma obowiązek noszenia maseczka i np. mierzenie temperatury.
Czytaj w LEX: „Pozwy zbiorowe” jako odpowiedź na czasy „niedyspozycji” wymiaru sprawiedliwości w czasach epidemii koronawirusa >
Prawnicy wskazują, ze kolejną kwestią, która wymaga jasnych rekomendacji i ujednoliconych zasad jest udostępnianie akt spraw. Choćby dlatego, że również na nich może się utrzymywać COVID-19. Postulują by np. opinie biegłych były zamieszcza na Portalu Informacyjnym Sądu.
Cena promocyjna: 59.25 zł
Cena regularna: 79 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 63.2 zł
Sądy znoszą ograniczenia - jedne szybciej, inne wolniej
Na stronach wielu sądów nie ma dotąd informacji jak ograniczenia w ich pracy mają być znoszone. Różnice w tym zakresie są nawet w tej samej apelacji, a nawet okręgu.
Jednym z sądów, który z dużym wyprzedzeniem, bardzo dokładnie zaplanował przebieg "odmrażania" jest Sąd Okręgowy we Wrocławiu. Tam już 23 kwietnia wydane zostało zarządzenie, które zakłada stopniowe znoszenie ograniczeń. I tak odwołanie rozpraw i posiedzeń jawnych ma obowiązywać do 15 maja 2020 r., ograniczenia w tym zakresie - od 18 maja do 31 lipca 2020 r. Podobnie ma być z kwestią dostępu do budynku sądów. Ograniczenia dostępu oraz odwołania przyjęć stron od 4 maja 2020 r. do 15 maja 2020 r., a ograniczenia w dostępie od 18 maja 2020 r. do 30 czerwca 2020 r.
Czytaj w LEX: Bieg terminu przedawnienia roszczeń w dobie epidemii >
W tym drugim okresie - czyli od poniedziałku - rozprawy i posiedzenia jawne mają odbywać się od godziny 8.00 do 13.00 i od 13.30 do 18.00. Z zarządzenia prezesa wynika, że liczba osób wezwanych, zawiadomionych o posiedzeniu, bądź załatwiających sprawy w budynku sądowym nie może być większa niż 1 osoba na każde 15 mkw powierzchni ogólnodostępnej. Do tego limitu nie będą jednak wliczani pracownicy sądów, prokuratury oraz funkcjonariusze policji. Zarządzenie obejmuje też świadków. Mają być wzywani na wyznaczone godziny - po jednej osobie, a w wyjątkowych przypadkach po co najwyżej dwie osoby. - Nie jest dopuszczalne doprowadzenie do sytuacji, gdy pod salą oczekiwać będzie kilka osób. W razie potrzeby konfrontacja większej liczby świadków, powinna być przeprowadzona z zachowaniem reguł bezpieczeństwa to jest przede wszystkim odstępu co najmniej 1,5 m - czytamy w zarządzeniu.
Warszawa przygotowuje się do rozpraw online
Prezes Sądu Okręgowego Warszawa-Praga również - 15 maja - wydał szczegółowe zarządzenie dotyczące działania sądu od 18 maja. Wskazano w nim na takie kwestie jak konieczność noszenia masek, dezynfekcji rąk, zakaz wchodzenia osób z temperaturą powyżej 37,5, kaszlących, z objawami przeziębienia. Innym wejściem mają wchodzić interesanci, innym sędziowie i pracownicy sądów. Ograniczone ma być również przemieszczanie się osób pracujących w sądzie - głównie do celów służbowych.
Duża część zarządzenia dotyczy też rozpraw online w sprawach cywilnych i przygotowania do nich. Sale mają zostać wyposażone w sprzęt i oprogramowanie potrzebne do przeprowadzania e-rozpraw - m.in. kamery, mikrofony i aplikację "Microsoft Teams". W salach sądowych ma być zapewniona możliwość otwierania okien, zamontowane osłony z pleksi i poliwęglanu i to nie tylko przy stołach sędziowskich, ale też w celu ochrony świadków i stron. Mam być także ograniczona liczba publiczności.
Wokandy mają być planowane tak by zapewnić przerwę "na odkażenie", tam gdzie to możliwe po każdej rozprawie ma być wietrzenie i dezynfekcja wszystkich blatów, pulpitów, barierek i klamek.
Akta i przesyłki służbowe wpływające do sądu mają być poddawane 24 godzinnej kwarantannie.
SO w Gdańsku - podwyższone zasady bezpieczeństwa
Także Sąd Okręgowy w Gdańsku znosi część ograniczeń swojego urzędowania, wprowadzonych w związku epidemią COVID-19. Od 18 maja 2020 r. wszystkie sprawy, które nie zostały zniesione lub ich termin nie został zmieniony, mają odbywać się we wcześniej wyznaczonych terminach, a pozostałe sukcesywnie wyznaczane. Uruchamiane zostają również Biuro Obsługi Interesantów, Punkt Informacyjny KRK, Kasa Sądu, Biuro Podawcze, umożliwiony dostęp do Czytelni Akt.
W dalszym ciągu mają być przy tym zachowane podwyższone środki bezpieczeństwa, których - jak wskazano w komunikacie - celem jest zapewnienie możliwie jak najwyższej ochrony uczestników postępowań oraz pracowników sądu przed zagrożeniem epidemiologicznym. Chodzi o ograniczenie liczby interesantów przebywających jednocześnie w budynku i ograniczenie czasu ich przebywania, ograniczenie kontaktu interesantów z orzecznikami i pracownikami oraz ze sobą nawzajem i maksymalne ograniczenie obrotu korespondencji tradycyjnej.
W części sądów nadal "tylko" sprawy pilne
Są też też takie sądy, który już na swoich stronach poinformowały, że wydłużają czas rozpatrywania wyłączenie spraw z katalogu pilnych. Przykładem jest Sąd Okręgowy w Koszalinie w którym odwołano rozprawy i posiedzenia sądowe oraz inne czynności prowadzone z udziałem stron w okresie od 13 marca 2020 r. do 31 maja 2020 r., z wyłączeniem spraw „pilnych” oraz takich, w których zaniechanie posiedzenia wywoła nieodwracalne skutki procesowe.
Czytaj w LEX: Definicja i rozpatrywanie przez sądy spraw pilnych w dobie koronawirusa i regulacji z tzw. tarczy antykryzysowej >
Podobnie jest w Sądzie Okręgowym w Katowicach - tam odwołano i wstrzymano wyznaczanie rozpraw w sprawach spoza katalogu pilnych do 29 maja 2020 r.
Czytaj: Będzie powtórka z e-doręczeniami - MS szykuje kolejny projekt>>
Przesyłki sądowe zablokują pocztę?
Kolejnym problemem są przesyłki m.in. z terminami, które w wielu sądach czekają obecnie na wysłanie. Większość sądów jeśli coś wysyła to w zakresie spraw pilnych. Przyjmowano natomiast pocztę przychodzącą. Przepisy dotyczące e-doręczeń Ministerstwo Sprawiedliwości próbowało już wprowadzić do noweli tarczy antykryzysowej dwukrotnie. Ma spróbować po raz kolejny do tego jednak czasu i resort i prawnicy apelują by sądy wysyłały pisma etapowo.
Jak informuje Sąd Okręgowy we Wrocławiu, w jego przypadku przywrócono już wysyłanie przesyłek, zaczynają od tych zaległych. - W niektórych sprawach - gdy było to możliwe i celowe - przesyłano odpisy pism sądowych drogą elektroniczną. Użytkownicy Portalu Informacyjnego na bieżąco mają dostęp do wszystkich pism sądowych i czynności sądu poprzez portal informacyjny, mają zatem wiedzę o np. wyrokach wydawanych na posiedzeniu niejawnym - poinformowano Prawo.pl.
Podobne rozwiązania w zakresie przesyłek stosuje m.in. Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia. Tam wysyłane są od 20 kwietnia.
Zobacz procedury w LEX:
- Bieg terminów w postępowaniu administracyjnym w związku z ogłoszonym stanem zagrożenia epidemicznego, a następnie stanem epidemii z powodu COVID-19 >
- Bieg terminów procesowych w postępowaniu sądowoadministracyjnym w związku z ogłoszonym stanem zagrożenia epidemicznego, a następnie stanem epidemii z powodu COVID-19 >
- Wpływ ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii z powodu COVID-19 na bieg terminów procesowych w postępowaniach cywilnych >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
