Michał Ziółkowski
Zmiany w zakresie wymogu przedstawialności znaku towarowego w dyrektywie 2015/2436
Artykuł pochodzi z miesięcznika Przegląd Prawa Handlowego 2016/12>>
Przedstawienie znaku towarowego polega na wskazaniu oznaczenia, na które ma być przyznana ochrona. Najnowsze zmiany w definicji znaku towarowego dotyczące zniesienia wymogu graficznej przedstawialności mają spowodować więk-szą liczbę zgłoszeń znaków niekonwencjonalnych. Jednakże w praktyce liberalizacja definicji znaku towarowego odnośnie do wymogu jego przedstawialności może okazać się iluzoryczna, a rozpatrywanie zgłoszenia znaku towarowego stać się bardziej szczegółowe.
1. Wprowadzenie
Wymóg przedstawialności znaku towarowego wraz z wymogiem zdolności odróżniającej stanowią immanentne części definicji legalnej znaku towarowego. Kryterium przedstawialności znaku towarowego ma istotne znaczenie podczas rozpatrywania zgłoszenia znaku, w trakcie wykorzystywania znaku w obrocie gospodarczym, jak również na etapie porównywania znaków kolidujących ze sobą. W niniejszym artykule poddano analizie najistotniejsze kwestie odnoszące się do problematyki przedstawialności znaków towarowych w związku z wprowadzonymi zmianami w prawie oraz omówiono skutki dla ustawodawstwa krajowego związane z koniecznością implementacji postanowień nowej dyrektywy. Celem artykułu jest ukazanie ewolucji wymogu graficznej przedstawialności oraz próba weryfikacji, czy zmiany wprowadzone w ustawodawstwie unijnym w zakresie wymogu przedstawialności znaku towarowego były faktycznie konieczne oraz czy poprzednio obowiązujący wymóg graficznej przedstawialności
de facto stanowił istotne ograniczenie w rejestracji znaków towarowych niekonwencjonalnych, mając na względzie interpretację tego wymogu wypracowaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) (wcześniej Europejski Trybunał Spra-wiedliwości (ETS)).
2. Graficzna przedstawialność
znaku towarowego
Jak dotąd, aby znak towarowy mógł uzyskać ochronę, musiał być przedstawialny w sposób graficzny. Wymóg graficznej przedstawialności wynikał wprost z dotychczas obowiązujących dyrektyw odnoszących się do ochrony znaków towarowych, transponowanych do krajowych przepisów . Pierwsza dyrektywa Rady 89/104/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych miała za zadanie ujednolicić przepisy dotyczące prawa znaków towarowych, obowiązujące w państwach członkowskich w celu stworzenia optymalnych warunków dla sprawnego funkcjonowania wspólnotowego rynku wewnętrznego. Artykuł 2 dyrektywy 89/104/EWG stanowił, że znak towarowy może składać się z jakiegokolwiek oznaczenia, które można przedstawić w formie graficznej, pod warunkiem że takie oznaczenie umożliwia odróżnianie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw. W dalszej części wspomnianego artykułu wyszczególniony został otwarty katalog oznaczeń, które ten wymóg mogły spełniać . Znaki towarowe mogły składać się z wyrazów (łącznie z nazwiskami), rysunków, liter, cyfr, kształtu towarów lub kształtu opakowań. Pomimo braku jednoznacznego wskazania, z uwagi na otwarty katalog znaków, z ochrony nie zostały wyłączone oznaczenia w postaci kolorów oraz dźwięków .
W dniu 22.10.2008 r. Parlament Europejski i Rada uchwaliły dyrektywę 2008/95/WE w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych , która weszła w życie 28.11.2008 r. Dyrektywa 2008/95/WE, zastępująca dyrektywę 89/104/EWG,
przyjęła niezmienioną w stosunku do poprzednio obowiązującej definicję znaku towarowego. Nie zostały zmienione także inne kluczowe przepisy . Wymóg graficznej przedstawialności nie został zawężony ani rozszerzony w odniesionemu do jakichkolwiek nowych form znaków towarowych i zachowany został otwarty katalog oznaczeń mogących charakteryzować się przedstawialnością w formie graficznej.
Biorąc pod uwagę dotychczasową definicję znaku towarowego, żadne oznaczenie nie mogło być automatycznie wyłączone z możliwości uzyskania rejestracji. Każdy znak mógł bowiem potencjalnie uzyskać ochronę, jeżeli spełnione zostały dwa kryteria wskazane w definicji, tj. znak musiał być graficznie przedstawialny oraz musiał nadawać się do odróżniania towarów lub usług jednego podmiotu od towarów lub usług innych podmiotów . Jednakże, jak pokazała praktyka, kwestia graficznej przedstawialności sprawiała pewne wątpliwości interpretacyjne, w związku z czym była przedmiotem analiz i wyroków, które ukształtowały interpretację tego wymogu.@page_break@
3. Stanowisko TSUE (wcześniej ETS) dotyczące wymogu graficznej przedstawialności
Na szczególną uwagę zasługują dwa istotne orzeczenia, które dotyczą analizy wymogu graficznej przedstawialności przez TSUE (wcześniej ETS). Pierwszym z nich jest wyrok ETS w sprawie C-273/00, Sieckmann stanowiący jedno z najważniejszych orzeczeń w zakresie praktycznego kształtowania się definicji znaku towarowego i wymogu graficznej przedstawialności. Wspo-mniana sprawa dotyczyła oznaczenia zapachowego, które zostało przedstawione za pomocą opisu słownego – balsamicznie owocowy zapach z delikatną nutą cynamonu – jak również wzoru substancji chemicznej zapachu . Do zgłoszenia znaku dołączona została także próbka zapachu w specjalnym pojemniku .
Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wydanym wyroku wskazał, że zapach może zostać zgłoszony jako znak towarowy ze względu na nieograniczoną listę form przedstawieniowych wynikających z definicji znaku. Trybunał ten uznał również, że znak towarowy może się składać z oznaczeń, których nie można dostrzec wizualnie, pod warunkiem że mogą być przedstawione w postaci graficznej. Taka graficzna prezentacja znaku musi umożliwiać jego rozpoznanie za pomocą zmysłu wzroku, zwłaszcza przy użyciu obrazów, linii, symboli, aby każdy podmiot stykający się ze znakiem mógł go precyzyjne zidentyfikować. Dotyczy to przede wszystkim urzędu badającego i rejestrującego zgłoszony znak, jak również uczestników obrotu gospodarczego, w tym konkurentów i konsumentów .
W analizowanej sprawie ETS uznał, że kryterium graficznej przedstawialności nie zostało spełnione. Wskazał, że graficzne przedstawienie znaku musi być na tyle precyzyjne i jasne, aby było zrozumiałe dla osób, które mają interes w zapoznaniu się z rejestrem znaków, w tym konkurentów . Prezentacja graficzna znaku niekonwencjonalnego musi być jasna, precyzyjna, zwarta, łatwo dostępna, zrozumiała, trwała i obiektywna. Zdaniem ETS opis zapachu, który de facto został przedstawiony w formie graficznej, nie spełnia wymogów jasności, precyzyjności i obiektywności . Może być bowiem odmiennie interpretowany i subiektywnie rozumiany przez różne stykające się z nim podmioty. Próbka zapachowa uznana została za niestabilną i nietrwałą, ponieważ zapach z upływem czasu ulega zmianom spowodowanym m.in. przez ulatnianie . Natomiast formuła chemiczna nie jest zrozumiała, bowiem nie każdy będzie w stanie ją odczytać, a także nie dotyczy zapachu, lecz substancji, która ten zapach emituje . Wskazanie wzoru chemicznego jako graficznej reprezentacji zapachu nie umożliwia jego zidentyfikowania, co spowodowane jest różnymi czynnikami, takimi jak stężenie, ilość, temperatura substancji będącej nośnikiem zapachu, które wpływają na sposób zmysłowego odbierania zapachu . Europejski Trybunał Sprawiedliwości stanął na stanowisku, że w odniesieniu do znaków zapachowych wymóg graficznej przedstawialności nie będzie spełniony w żadnym z badanych przypadków. Zdaniem ETS ani opis słowny, wzór chemiczny, próbka zapachowa, ani ich kombinacja nie będą wystarczające .
Europejski Trybunał Sprawiedliwości potwierdził i zaakcentował istotę wymogu graficznej przedstawialności jako prze-słanki zdolności rejestracyjnej znaku towarowego. Uznał, że wymóg ten jest konieczny do: (i) ustalenia jednoznacznego zakresu przyznawanej ochrony przysługującej uprawnionemu do znaku; (ii) weryfikacji zakresu takiej ochrony przez konkurentów i konsumentów poprzez możliwość analizy publicznie dostępnego rejestru znaków; (iii) dokonywania nie-zbędnych badań i publikacji przez urząd zajmujący się rejestracją znaków. Każdy podmiot, tj. uprawniony do znaku, konkurenci, konsumenci, jak również urząd dokonujący rejestracji, powinien mieć możliwość jasnego i precyzyjnego określenia zakresu ochrony znaku towarowego.
Kolejną, wartą rozważenia jest sprawa C-421/13, Apple dotycząca zgłoszenia aranżacji powierzchni sprzedażowej jako znaku towarowego. Aspekty poruszane przez TSUE w tej sprawie to m.in. sformułowanie odpowiedzi na pytania: (i) czy ochrona w odniesieniu do opakowania towaru może obejmować również oprawę stanowiącą przedstawienie usługi; (ii) czy oznaczenie mające postać oprawy stanowiącej przedstawienie (zmaterializowanej formy) usługi może zostać zarejestrowane jako znak towarowy oraz (iii) czy wymóg przedstawienia znaku towarowego w formie graficznej jest spełniony wyłącznie poprzez przedstawienie w formie rysunku, czy niezbędne są uzupełnienia takie jak opis, a także podanie rozmiarów lub oznaczenie proporcji.
Po dokonaniu analizy TSUE stwierdził jednoznacznie, że rysunki zalicza się do kategorii oznaczeń, które można przedstawić w formie graficznej. Przedstawienie graficzne, które obrazuje aranżację powierzchni sprzedażowej za pomocą zbioru linii, konturów i form, może stanowić znak towarowy, pod warunkiem że umożliwia odróżnienie towarów lub usług przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw. Nie ma konieczności nadawania szczególnego znaczenia faktowi, że rysunek jest pozbawiony wskazówek co do rozmiaru i proporcji powierzchni sprzedażowej, którą obrazuje.
Zdaniem TSUE przedstawienie aranżacji powierzchni sprzedażowej w formie rysunku może umożliwiać odróżnianie towa-rów lub usług przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw. Oznaczenie przedstawiające aranżacje sztandaro-wych sklepów producenta towarów może zostać zarejestrowane nie tylko w odniesieniu do tych towarów, lecz także w odniesieniu do usług.
Omawiany wyrok jest istotny w aspekcie rozumienia definicji znaku towarowego oraz interpretacji pojęcia jednej z form przedstawieniowych znaku towarowego, tj. formy towaru lub opakowania, czyli plastycznego znaku towarowego. Przyjęta przez TSUE liberalna wykładnia przesłanki graficznej przedstawialności dopuszcza rejestrację form przestrzennych w postaci aranżacji wnętrza sklepów, które dotychczas częściej podlegały ochronie jako wzory przemysłowe . W przypadku znaków plastycznych trudniejszy do przezwyciężenia może się okazać zarzut braku dystynktywności, ponieważ graficzna przedstawialność wyrażona poprzez postrzegalny wizualnie rysunek nie powinna budzić zastrzeżeń urzędu patentowego, dokonującego badania przesłanek zdolności ochronnej tego rodzaju oznaczenia .@page_break@
4. Prace nad dyrektywą 2015/2436
W dniu 27.03.2013 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet inicjatyw mających na celu, aby rejestracja znaków krajowych w poszczególnych państwach Unii Europejskiej oraz znaków towarowych Unii Europejskiej (wcześniej wspólnotowych znaków towarowych) w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO, wcześniej OHIM) była mniej kosztowna, szybsza oraz bardziej przewidywalna. Reforma miała się przyczynić do zwiększenia popularności rejestracji oznaczeń odróżniających jako znaków towarowych oraz pozwolić skuteczniej korzystać z ochrony prawnej w obliczu procederu oznaczania towarów wprowadzanych do obrotu na terytorium Unii Europejskiej podrabianymi znakami towarowymi.
Zaproponowany pakiet objął m.in. zmianę dyrektywy 2008/95/WE. Przekształcenie tej dyrektywy zostało zaproponowane w formie wniosku ustawodawczego, który musiał zostać przyjęty przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej w procedurze współdecyzji . Jedna z propozycji dotyczyła zmiany wymogu graficznej przedstawialności znaku towarowego. Spełnienie tego kryterium, stanowiącego część definicji znaku towarowego w dotychczasowym brzmieniu, nie budziło wątpliwości, jeżeli zgłaszany był konwencjonalny znak towarowy składający się z liter, cyfr czy innej formy postrzegalnej zmysłem wzroku. Natomiast zgłaszający znak w formie nietradycyjnej (np. znak dźwiękowy czy zapachowy), która nie podlega percepcji wizualnej, mógł się spotkać z zarzutem braku spełnienia kryterium graficznej przedstawialności . W związku z powyższym podjęta została próba redefinicji tego kryterium. Zaproponowana zmiana nie miała jednak na celu rozszerzenia zakresu ochrony znaków towarowych, lecz jego doprecyzowanie i bardziej ścisłe ujęcie, przy jednoczesnym zapewnieniu elastyczności definicji znaku towarowego. Ideą, jaka przyświecała tej propozycji legislacyjnej, było dopuszczenie możliwości rejestracji znaków niekonwencjonalnych, których jest coraz więcej w obrocie handlowym ze względu na postępujący rozwój techniczny.
Po wielomiesięcznych pracach nad reformą prawa znaków towarowych, 10.06.2015 r. Komitet Stałych Przedstawicieli Rady Unii Europejskiej zatwierdził projekt dyrektywy. Po zatwierdzeniu przez Komisję Prawną w Parlamencie Europejskim teksty przepisów wróciły do Rady Unii Europejskiej, a w następnej kolejności, po porozumieniu politycznym nastąpiła weryfikacja prawno-językowa i formalne przyjęcie stanowiska Rady Unii Europejskiej w pierwszym czytaniu. Następnie projekt trafił pod głosowanie w drugim czytaniu na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego, gdzie został przyjęty 15.12.2015 r.
Oficjalna publikacja nowej dyrektywy 2015/2436 w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej nastąpiła 23.12.2015 r. Dyrektywa 2015/2436 weszła w życie po 20 dniach od daty publikacji, czyli 12.01.2016 r., a jej przepisy powinny zostać implementowane do krajowych porządków prawnych, co do zasady, w ciągu trzech lat .
5. Pojęcie znaku towarowego w dyrektywie 2015/2436
Już na etapie prac nad projektem dyrektywy 2015/2436 założono redefinicję kryterium graficznej przedstawialności, a w konsekwencji zmianę definicji znaku towarowego. Punkt (motyw) 13 preambuły pierwotnego projektu dyrektywy, odnoszący się do nowej definicji znaku towarowego, stanowił, że „(...) w celu realizacji celów systemu rejestracji znaków towarowych, a mianowicie zapewnienia pewności prawa oraz skutecznej administracji, konieczne jest wprowadzenie wymogu stanowiącego, że musi istnieć możliwość przedstawienia oznaczenia w sposób umożliwiający precyzyjne określenie przedmiotu ochrony. Należałoby zatem dopuścić możliwość przedstawienia oznaczenia w dowolnej stosownej formie, a więc niekoniecznie w formie graficznej, o ile dany sposób przedstawienia zapewnia zadowalające gwarancje w tym względzie” . Zaproponowano także nową treść art. 3 (uprzednio art. 2) dyrektywy w następującym brzmieniu: „znak towarowy może składać się z jakichkolwiek oznaczeń, w szczególności z wyrazów, łącznie z nazwiskami, wzorów, liter, cyfr, barw jako takich, kształtu towarów lub ich opakowań lub dźwięków, pod warunkiem że oznaczenia takie umożliwiają: a) odróżnienie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw; b) przedstawienie ich w sposób umożliwiający właściwym organom i opinii publicznej ustalenie dokładnego przedmiotu ochrony udzielonej jego właścicielowi” .
W uzasadnieniu konieczności podjęcia zmian w tym zakresie czytamy m.in., że „proponowana nowa definicja nie ogranicza dopuszczalnych sposobów przedstawienia do formy graficznej lub wizualnej, zostawia natomiast swobodę rejestracji materiału, który może być przedstawiony za pośrednictwem środków technologicznych zapewniających odpowiednie gwarancje. Propono-wane rozwiązanie nie zakłada nieograniczonego rozszerzenia katalogu dopuszczalnych sposobów przedstawienia oznaczenia, lecz zapewnia większą elastyczność w tym względzie, zapewniając jednocześnie większą pewność prawa” . W trakcie dalszych prac nad projektem dyrektywy doprecyzowywano punkt 13 preambuły oraz art. 3.
Brzmienie punktu 13 preambuły w opublikowanym tekście dyrektywy 2015/2436 jest następujące: „(...) niezbędne jest spo-rządzenie listy przykładowych oznaczeń, które mogą stanowić znak towarowy, pod warunkiem że oznaczenia takie umożliwiają odróżnianie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw. Aby osiągnąć cele syste-mu rejestracji znaków towarowych, a mianowicie zapewnić pewność prawa oraz prawidłowe administrowanie, konieczne jest również wprowadzenie wymogu, iż musi być możliwe przedstawienie oznaczenia w sposób jasny, precyzyjny, samodzielny, ła-two dostępny, zrozumiały, trwały i obiektywny. Jeśli przedstawienie oznaczenia daje zadawalające gwarancje w tym zakresie, należy dopuścić każdą właściwą formę tego przedstawienia wykorzystującą ogólnie dostępną technologię, a więc niekoniecznie formę graficzną”. Natomiast art. 3 określający nową definicję znaku towarowego w opublikowanym tekście dyrektywy 2015/2436 został zapisany w następujący sposób: „Znak towarowy może składać się z jakichkolwiek oznaczeń, w szczególności z wyrazów, łącznie z nazwiskami, lub rysunków, liter, cyfr, kolorów, kształtu towarów lub ich opakowań lub dźwięków, pod warunkiem że oznaczenia takie umożliwiają: a) odróżnianie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw; oraz b) przedstawienie ich w rejestrze w sposób pozwalający właściwym organom i odbiorcom na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu ochrony udzielonej właścicielowi tego znaku towarowego”.@page_break@
6. Skutki przyjętej w dyrektywie 2015/2436 zmiany w zakresie wymogu przedstawialności znaku towarowego
dla prawa krajowego
Zmiana definicji znaku towarowego dotyczy w zasadzie nowego określenia wymogu przedstawialności znaku towarowego. Znak nadal musi posiadać zdolność odróżniającą – ta kwestia nie podlegała żadnym korektom.
Zniesienie wymogu graficznej przedstawialności jest
de facto jego doprecyzowaniem. Kryterium to bowiem nie zostało całkowicie usunięte, lecz zastąpione bardziej szczegó-łowymi wytycznymi wynikającymi z wyroku ETS w sprawie C-273/00, Sieckmann.
Podmiot ubiegający się o ochronę znaku nie będzie już bezwzględnie zobowiązany do graficznego przedstawienia znaku, aczkolwiek to przedstawienie będzie musiało być jasne, precyzyjne, autonomiczne, łatwo dostępne, trwałe i obiektywne, co wynika z punktu 13 preambuły dyrektywy 2015/2436, który pozwala na dokonanie interpretacji zawartego w niej art. 3. Ochronie będą mogły podlegać znaki percypowane różnymi zmysłami, nie tylko zmysłem wzroku .
Zarówno normodawca unijny, jak i polski definiują pojęcie znaku towarowego przez pryzmat zdolności odróżniającej jako jego immanentnej cechy. Niemniej jednak, zgodnie z dotychczasowymi uregulowaniami, podstawowym kryterium rozstrzygają-cym o tym, czy określony rodzaj oznaczenia mógł być znakiem towarowym podlegającym ochronie, była możliwość przedsta-wienia tego oznaczenia w sposób graficzny. Rola, jaką w swoim założeniu miał do spełnienia warunek graficznej przedstawial-ności oznaczenia, polegała na tym, aby z przedstawienia oznaczenia zawartego w dokumentacji zgłoszeniowej wynikał w sposób jednoznaczny zakres żądanej ochrony.
Polski ustawodawca sformułował definicję znaku towarowego, wzorując się na normatywnej definicji ujętej pierwotnie w dyrektywie 89/104/EWG, a następnie powtórzonej w dyrektywie 2008/95/WE. Zgodnie z art. 120 ust. 1 prawa własności przemysłowej znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznacze-nie takie nadaje się do odróżniania towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Wyszczególnione w art. 120 ust. 2 p.w.p. oznaczenia, takie jak wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy, stanowią otwarty katalog znaków towarowych, które mogą być zgłaszane w celu uzyskania ochrony. Przykłady podane w wyliczeniu mają na celu jedynie zobrazowanie pojęcia znaku. Najistotniejszym elementem w definicji znaku jest określenie funkcji, jaką ma on spełniać w obrocie gospodarczym .
W związku z wejściem w życie dyrektywy 2015/2436 i obowiązkiem jej implementacji do polskiego porządku prawnego po-winna zostać zmieniona definicja znaku towarowego zawarta w art. 120 p.w.p. Polski ustawodawca w szczególności powinien wprowadzić do definicji znaku towarowego kryterium przedstawialności określone w art. 3 lit. b dyrektywy 2015/2436. Dotych-czasowe użycie w definicji znaku towarowego zawartej w prawie własności przemysłowej sformułowania „które można przed-stawić w sposób graficzny”, będzie musiało odzwierciedlać zamysł normodawcy unijnego, według którego przedstawienie znaku w rejestrze powinno pozwolić „właściwym organom i odbiorcom na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu ochrony udzielonej właścicielowi tego znaku towarowego”. Każdy podmiot, tj. konkurenci, konsumenci, jak również urząd dokonujący rejestracji, powinien mieć możliwość jasnego i precyzyjnego określenia zakresu ochrony znaku towarowego.
Moim zdaniem nowa definicja przedstawialności znaku towarowego zawarta w dyrektywie 2015/2436 jest bardziej kazui-styczna od poprzedniej, przedstawionej w dyrektywie 2008/95/WE. Z jednej strony katalog form przedstawieniowych znaków towarowych pozostał otwarty, jednakże z drugiej strony podczas badania zgłoszenia znaku towarowego będzie dochodziło do analizy, czy urząd dokonujący rejestracji, jak również osoby, na które znak będzie oddziaływał, są w stanie ustalić, na jakie konkretnie oznaczenie ma być udzielona ochrona.
Użycie słów „jednoznaczny” i „dokładny” daje szerokie pole do różnorakich interpretacji, co może skutkować odmowami udzielania praw ochronnych przez Urząd Patentowy RP, w szczególności na znaki towarowe niekonwencjonalne. W konsekwencji wprowadzonych zmian mogą wzrosnąć także wymagania co do jednoznaczności i dokładności dotych-czasowych elementów dokumentacji zgłoszeniowej, takich jak graficzne zobrazowanie znaku i jego opis.
Wprowadzone zmiany nie powinny utrudnić możliwości ochrony znaków konwencjonalnych (np. słownych, obrazowych) czy niekonwencjonalnych widzialnych (np. trójwymiarowych form przestrzennych) lub niewidzialnych (np. dźwiękowych), przy wykorzystaniu dotychczasowych zasad ich prezentacji. Pozostaną natomiast wątpliwości w kwestii możliwości rejestracji znaków zapachowych i smakowych . Jednoznaczne przedstawienie takich znaków w sposób graficzny było szczególnie trudne i sytuacja ta nie zmieni się zasadniczo po zmianie definicji przedstawialności. Zmieniona definicja eliminuje pewne ograniczenia w zakresie wyboru metod prezentacji oznaczeń. W takiej sytuacji wydawać by się mogło, że przedstawienie zapachu lub smaku za pomocą próbki substancji mogłoby zostać uznane za wystraczające. Powstaje jednak pytanie, czy taki sposób prezentacji znaku byłby wystarczająco jednoznaczny, dokładny, a przede wszystkim trwały w kolejnych okresach ochrony dla urzędu rozpatrującego zgłoszenie i organów orzekających o naruszeniu, unieważnieniu lub wygaszeniu znaku oraz łatwo dostępny dla innych uczestników rynku.@page_break@
7. Podsumowanie
Definicja znaku towarowego w dyrektywie 2015/2436 została zmieniona przez usunięcie wymogu przedstawialności graficz-nej, który odnosił się – co do zasady – do funkcjonowania zmysłu wzroku. Wymóg graficznej przedstawialności został zastąpiony – co miało mieć szczególne znaczenie dla zgłoszeń znaków niekonwencjonalnych niewidzialnych – prezentacją znaku, która powinna być jasna, precyzyjna, zwarta, łatwo dostępna, zrozumiała, trwała i obiektywna. Takie doprecyzowanie kryterium przedstawialności znaku, pomimo zamysłu jego liberalizacji, może jednak w praktyce doprowadzić do dalszego blokowania rejestracji znaków niekonwencjonalnych niewidzialnych.
Moim zdaniem trafne jest zastąpienie wymogu graficznej przedstawialności szerszym terminem, takim jak przedstawialność, co nie implikuje konieczności rozpoznawania znaku wyłącznie za pomocą zmysłu wzroku, a stanowiło dotychczas istotne ograniczenie w rejestracji znaków towarowych niekonwencjonalnych.
Wymóg przedstawialności znaku zawarty w jego definicji jest konieczny po pierwsze do ustalenia jednoznacznego zakresu przyznawanej ochrony przysługującej uprawnionemu do znaku, po drugie – do weryfikacji zakresu takiej ochrony przez konkurentów i konsumentów poprzez możliwość analizy publicznie dostępnego rejestru znaków i po trzecie – do dokonywania niezbędnych badań i publikacji przez urząd zajmujący się rejestracją znaków.
Wymóg przedstawialności znaku towarowego zostanie spełniony przez zobrazowanie znaku konwencjonalnego w dotychczas respektowany sposób, poprzez użycie słów, liter, linii lub obrazów, natomiast znaku niekonwencjonalnego, w szczególności niemożliwego do wizualnej prezentacji, za pomocą precyzyjnego opisu oznaczenia oraz jego zapisu na nośniku danych. Taka (niegraficzna) przedstawialność oznaczenia, polegająca na odpowiednim opisaniu znaku oraz dołączeniu jego prezentacji na nośniku danych, powinna funkcjonować w obrocie, ułatwiając uzyskiwanie ochrony na najbardziej nietypowe formy przedstawieniowe znaków towarowych, przy założeniu, że inne przesłanki zdolności ochronnej znaku towarowego zostałyby spełnione.
Summary
Changes pertaining to the graphic representation requirement of a trademark in Directive 2015/2436
This article’s aim is to analyze the changed trademark definition under the new Directive 2015/2436. This article refers to the issue of representation of the trademark, including the legislative process within the EU and in addition the currently introduced legal amendments in this respect. The author analyzes the issue of trademark’s representation, which is of considerable importance during the application process, the economic use of the mark as well as while comparing trademarks which may collide with each other.
Michał Ziółkowski
Autor jest doktorantem w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie oraz rzecznikiem patentowym w kancelarii prawnej K&L Gates Jamka sp.k.
Artykuł pochodzi z miesięcznika Przegląd Prawa Handlowego 2016/12>>