Dwa orzeczenia wydane przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej otworzyły drogę do wzruszania niekorzystnych wyroków związanych z umowami frankowymi.

Według Konstytucji RP, władze publiczne mają obowiązek chronić konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.  Zakres tej ochrony określa ustawa. Dlatego Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych uwzględnił skargi nadzwyczajne Prokuratora Generalnego złożone od nakazów zapłaty w sprawach dotyczących tzw. kredytów frankowych.

Wypowiedzenie umowy kredytu – najczęstsze błędy - zaproszenie na szkolenie >

Postępowania nakazowe

W dwóch podobnych, ale niezależnych od siebie sprawach o zapłatę, w 2016 r. Sąd Okręgowy w B. oraz Sąd Okręgowy we W. wydały w postępowaniach nakazowych nakazy zapłaty uwzględniające powództwa banków skierowane przeciwko osobom fizycznym. Wywiedzione roszczenia oparte były na zobowiązaniach wynikających z zawartych umów kredytowych w walucie obcej (frankach szwajcarskich).

Sprawdź PROCEDURĘ: Wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym >

Sąd Najwyższy przychylił się do twierdzeń Prokuratora Generalnego, że wydane nakazy zapłaty naruszyły prawo, wyraźnie podkreślił jednak, że przyczyną uchylenia zaskarżonych orzeczeń nie jest jednoznaczne stwierdzenie nielegalności (abuzywności) zawartych w nich postanowień umownych, ale brak ich zbadania w toku postępowania nakazowego odpowiednio przed Sądem Okręgowym w B. oraz Sądem Okręgowym we W.

Czytaj też: SN: Sędzia z kredytem hipotecznym może rozstrzygać spory frankowe>>

Sądy nie odniosły się do meritum

W ocenie Sądu Najwyższego, w analizowanych sprawach z uzasadnień zaskarżonych nakazów zapłaty nie wynikało, aby sądy meriti badały ważność i uczciwy charakter postanowień zawartych umów kredytowych. Tymczasem w przypadku dochodzenia zapłaty na podstawie roszczeń wywodzonych z umowy zawartej z konsumentem miały taką wyraźną powinność. Zdaniem SN, brak przeprowadzenia właściwych analiz (rozważań) świadczy o niespełnieniu wymagań płynących z konstytucyjnej zasady ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi – ochrony takiej w obu sprawach konsumentom nie zapewniono - stwierdza w uzasadnieniu sędzia Paweł Czubik.

W omawianych dwóch sprawach doszło do naruszenia zasad i wartości wywodzonych z Konstytucji RP, zwłaszcza w zakresie art. 76 i w konsekwencji art. 2 ustawy zasadniczej, a także uchybiono przepisom ustawowym, co spowodowało wyeliminowanie zaskarżonych nakazów zapłaty z obrotu prawnego.

Uchylenie wyroków

W związku z tym, Sąd Najwyższy wyrokami z 11 maja 2022 r. uchylił w całości nakazy zapłaty Sądu Okręgowego w B. i Sądu Okręgowego we W., przekazując sprawy tym Sądom do ponownego rozstrzygnięcia.

Sprawdź PROCEDURY:

 

W skardze nadzwyczajnej Prokurator Generalny wskazał, że w treści spornej umowy kredytu, szczególną uwagę zwracają fragmenty, które są tożsame z niedozwolonymi klauzulami wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK pod numerami 3178, 5622, 3179, 5743, a mianowicie:

  • „W dniu wypłaty saldo jest wyrażane w walucie, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty, do której indeksowany jest Kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17, następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez [X.] Bank S.A."
  • „Wypłata wskazanej we wniosku o wypłatę kwoty nie wyższej niż kredyt będzie dokonana przelewem na wskazany/e w tym wniosku rachunek/rachunki bankowy/bankowe prowadzony/prowadzone w banku krajowym. Dzień dokonania przelewu kwoty Kredytu będzie uważany za dzień wypłaty Kredytu. Każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich, zostanie przeliczona na walutę do której indeksowany jest Kredyt według kursu kupna waluty Kredytu podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez [X.] Bank S.A., obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez Bank”

 

 

Zdaniem SN, brak przeprowadzenia badania merytorycznego umów świadczy o niespełnieniu wymagań płynących z konstytucyjnej zasady ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi – ochrony takiej konsumentowi nie zapewniono.

Sprawdź też: Jak rozliczyć poniesione koszty ubezpieczenia w związku z nieważnością umowy kredytu? >

Jak wskazał sędzia sprawozdawca - Paweł Czubik - bezpieczeństwo prawne jednostki związane z pewnością prawa umożliwia przewidywalność działań organów państwa oraz prognozowanie działań własnych (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 czerwca 2000 r., P 3/00). -  Zatem jedną ze składowych zasady demokratycznego państwa prawnego jest zasada zaufania obywatela do państwa, wyrażająca się również w możności oczekiwania przez obywatela, aby organy państwa prawidłowo stosowały obowiązujące przepisy prawa, skoro zgodnie z art. 7 Konstytucji RP organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa - stwierdził SN.

Prawo europejskie nakazuje kontrolę

Sąd Najwyższy uznał też, że z prawa europejskiego płynie wyraźna powinność przeprowadzania kontroli treści umów zawieranych z konsumentami, bez względu na tryb procedowania. Zgodne z tym wymaganiem jest przyjęcie, że sąd z urzędu dokonuje takiej kontroli także w postępowaniu nakazowym.

Stanowisko to zostało zastosowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wyraźnie przyjął, że nawet w toku rozpoznawania sprawy w postępowaniu nakazowym, sąd winien z urzędu zbadać, to czy postanowienia uzgodnione między stronami nie mają nieuczciwego charakteru, czego konsekwencją jest obowiązek skierowania sprawy do postępowania zwykłego (wyrok Sądu Najwyższego z 12 maja 2021 r., I NSNc 53/21).

 

 

Skierowanie na drogę zwykłego postępowania

Konsekwencją przyjęcia, że także w postępowaniu nakazowym sąd ma obowiązek badania ważności i skutku wiążącego umowy łączącej strony musi być stwierdzenie, że zaniechanie dokonania tego stanowi rażące naruszenie prawa i prowadzi do uwzględnienia skargi nadzwyczajnej.

Wszystkie podniesione racje prowadzą do konkluzji, że w tej sprawie wydanie nakazu zapłaty bez dokonania oceny potencjalnej abuzywności postanowień umownych na gruncie art. 385 (1) par. 1 k.c. stanowiło naruszenie prawa.

Zdaniem SN, niezbędne było skierowanie sprawy na drogę zwykłego postępowania, gdzie,

  • po pierwsze, konsument – kredytobiorca mógłby przedstawić dodatkowe argumenty i dowody istotne dla oceny abuzywnego charakteru postanowień zawartej z Bankiem umowy oraz,
  • po drugie, w razie dostrzeżenia ich niedozwolonego charakteru miałby możliwość zajęcia stanowiska co do ważności umowy.

 

Sygnatura akt  I NSNc 408/21 i I NSNc 619/21, wyroki z 11 maja 2022 r.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.