Sprawa ta jest doskonałym przykładem rozdźwieku między normą prawa stanowionego a praktyką. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa odmówiła ministrowi skarbu państwa przekazania akcji, wbrew przepisowi ustawy.
Chodzi o nakaz wobec jednostek sektora finansów publicznych, które posiadały w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy udziały w spółkach, akcje spółek i obligacje wyemitowane przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, przekazania ich na rzecz Skarbu Państwa, w ciągu 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (art.104 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych).
Posiadanie akcji jest zakazane
Sąd Okręgowy 9 lipca 2012 r. oddalił powództwo ministra, natomiast Sąd Apelacyjny zmienił wyrok I instancji. Zobowiązał agencję do wydania akcji i złożenia oświadczenia woli "ARiMR nieodpłatnie przekazuje na rzecz Skarbu Państwa, reprezentowanego przez Ministra Skarbu Państwa, 3.500 akcji imiennych" . Zdaniem Sądu II instancji Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jest jednostką sektora finansów publicznych i nie ma przeszkód, aby obowiązek przekazania akcji jej dotyczył. Wspominany art. 104 miał na celu uporządkowanie sytuacji państwowych osób prawnych.
Natomiast art. 40 ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nie wyłącza jej z obowiązku wydania akcji. Nietrafnie sąd okręgowy uznał, że art. 40 ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zawiera ustawowe zezwolenie na dalsze, to jest po wejściu w życie ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, posiadanie akcji przez Agencję i tym samym stanowi wyjątek od ogólnego zakazu zawartego w art. 49 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Przepis ten stanowi, że akcje w spółkach akcyjnych i udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, objęte przez Agencję na podstawie dotychczasowych przepisów, w ramach zaakceptowanego przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi programu budowy rolniczych rynków hurtowych i giełd rolnych, Agencja zbywa w pierwszej kolejności producentom rolnym, grupom producentów rolnych oraz związkom producentów rolnych.
Problem w tym, że agencja do tej pory nie zbyła ani jednej akcji grupom producentów rolnych.
Przedstawiciele agencji zarzucili przepisowi narzucającemu obowiązek zbycia akcji niekonstytucyjność, gdyż - zdaniem ARiMR narusza on własność i jest swoistego rodzaju wywłaszczeniem.
Nie było bezprawnego wywłaszczenia przez ministra
A ponadto skoro ustawa nie przewidziała trybu przekazywania akcji, to czy można posłużyć się w tej sprawie regulacjami kodeksu spółek handlowych?
Takie argumenty zawarto w skardze kasacyjnej.
Sąd Najwyższy 11 kwietnia br. oddalił kasację agencji. W ocenie SN nie ma uzasadnienia, by twierdzić, że odrębny przepis wyłącza Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa spod działania ustawy o finansach publicznych. A zatem obowiązek przekazania akcji skarbowi państwa jest koniecznością. Finansowanie Agencji następuje przede wszystkim ze środków budżetowych określanych corocznie w ustawie budżetowej w formie dotacji podmiotowych i dotacji celowych (art. 21 ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa). W końcu również na gruncie kodeksu cywilnego, wprowadzającego regułę odrębności prawnej Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych ( art. 40 § 1 k.c.), dopuszcza się możliwość nieodpłatnego przejęcia na podstawie ustawy określonych składników mienia od państwowej osoby prawnej na rzecz Skarbu Państwa.
Jak zaznaczył sędzia Józef Frąckowiak minister SP konsoliduje akcje i udziały od kilku lat i to bardzo skutecznie. Agencja nie robiła tego skutecznie. Celem powołania agencji było m.in. dokapitalizowanie producentów rolnych, ale agencja akcje trzymała dla siebie, nie sprzedawała ich rolnikom.
Teraz minister SP będzie pomagał rolnikom i przejmie w tym zakresie zadania agencji - dodał sędzia Frąckowiak.
Czy dopuszczalna byłą ingerencja ustawodawcy w majątek niezależnej agencji? SN odpowiedział pozytywnie. Ustawodawca może nakazać przesuniecie majątkowe państowym osobom prawnym, gdy państwo zmienia politykę rolną.
Sygnatura akt I CSK 397/13, wyrok z 11 kwietnia 2014 r.
SN: zmiana polityki państwa może oznaczać oddanie akcji
Ustawodawca może nakazać przesuniecie majątkowe agencjom państwowym, gdy rząd zmienia politykę w danej dziedzinie gospodarki. Tym samym minister SP może nakazać Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nieodpłatne oddanie akcji - orzekł Sąd Najwyższy.