Sędzia NSA Janusz Zubrzycki w uzasadnieniu uchwały w sprawie opodatkowania "urzędówek" podjętej przez pełny skład Izby Finansowej przypomniał, że ustanowienie pełnomocnika z urzędu ma na celu umożliwienie stronie lub oskarżonemu udzielenie fachowej pomocy prawnej bez ponoszenia związanych z tym kosztów, aby nie naruszać prawa do sądu w rozumieniu Konstytucji RP.

Zlecenie sądu
Wydanie postanowienia o wydaniu pomocy prawnej z urzędu leży w obowiązkach sądu i wiąże się z gwarancjami procesowymi stron, wynikających z Konstytucji. Wyznaczenie pełnomocnika czy obrońcy z urzędu ma oparcie w stosownej procedurze sądowej  i rodzi skutek w postaci udzielenia pełnomocnictwa na rzecz strony postępowania. Skutek ten nie powstaje z chwilą wydania postanowienia sądu lecz z chwilą personalnego wskazania pełnomocnika. Umocowanie obliguje go do podejmowania stosownych czynności procesowych na rzecz strony, lecz jednocześnie stanowi zobowiązanie skarbu państwa do wypłaty wynagrodzenia dla ustanowionego w tym trybie pełnomocnika. W tym sensie orzeczenie o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu stanowi formę zlecenia do wykonania określonych czynności ( art.13 pkt. 3 ustawy o PIT), co nie powoduje, że pomiędzy pełnomocnikiem a sądem powstaje jakikolwiek stosunek prawny o charakterze publiczno-prawnych.
Sędzia Zubrzycki zaznaczył, że sąd nie ponosi odpowiedzialności za działania lub zaniechania adwokata lub radcy prawnego, ponieważ nie ponoszą oni odpowiedzialności wobec sądu. Zlecenie należy rozumieć jako stwierdzenie procesowej potrzeby zagwarantowania stronie pomocy prawnej, której koszty poniesie skarb państwa. W zamian za wynagrodzenie otrzymane od skarbu państwa następuje objęcie fachową  pomocą. Stwierdzenie to nie powoduje, ze przychody ustanowionego pełnomocnika z urzędu należy zawsze zaliczać do przychodów z działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt. 2  w związku z art. 13 pkt. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zaliczenie tych przychodów do prawidłowej kategorii wymaga bowiem kompleksowego ujęcia szeregu unormowań dla prawidłowej kwalifikacji tych przychodów.

Sposób świadczenia usług
Z art. 4 a ustawy prawo o adwokaturze wynika, że adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim lub spółce jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej. Przedmiotem działalności tych spółek jest świadczenie pomocy prawnej.  Adwokat nie może wykonywać pracy wynikającej ze stosunku pracy za wyjątkiem aktywności naukowej i dydaktycznej. Natomiast radca prawny wykonuje zawód w ramach wspomnianych spółek i stosunku pracy oraz kancelarii. Przedmiotem spółek jest świadczenie pomocy prawnej.  Doradca podatkowy prowadzi działalność jako osoba fizyczna we własnym imieniu i na własny rachunek albo jako uczestnik spółki nie mającej osobowości prawnej ( nie wykluczony stosunek pracy).
Powyższe przepisy wskazują, że adwokaci wykonują swój zawód w wymienionych formach lub jako przedsiębiorcy  podobnie jak radcowie prawni. Zawodowa działalno  radcy prawnego, adwokata i doradcy podatkowego jest ściśle związana z ich kwalifikacjami zawodowymi. Charakteryzuje się ciągłością i zorganizowaniem w obrocie gospodarczym. Ta działalność może być uznana za działalność gospodarczą, jako prowadzona we własnym imieniu bez względu na rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z których przychody nie są zaliczane do innych przychodów  - potwierdza sędzia Zubrzycki.

Charakter pełnomocnictwa
Pełnomocnictwo procesowe ma zawsze charakter osobisty. Natomiast sposób ustanowienia pełnomocnictwa nie ma znaczenia dla oceny podatkowego charakteru jego przychodów. Decyduje tu przedmiot i sposób funkcjonowania w obrocie prawnym, a nie podstawa jej realizacji, czyli tryb ustanowienia pełnomocnictwa - akcentuje sędzia.
Jeśli pełnomocnik prowadzi swoją działalność zawodową w sposób zorganizowany i ciągły, to usługa pomocy prawnej wpisuje się  w ciąg wydarzeń zorganizowanej działalności zawodowej prowadzonej na własny rachunek. Pełnomocnik wykonujący zawód w ramach kancelarii, w zespole czy spółce korzysta z pomieszczeń i sprzętu, gdy kontaktuje się ze strona, na rzecz której działa.  Zdaniem NSA każda pomoc prawna świadczona przez pełnomocnika z urzędu  jest wykonywana w ramach działalności gospodarczej, a wynagrodzenie stanowi przychód z działalności gospodarczej świadczonej w określonej formie prawnej. Kwalifikacja wynagrodzenia pełnomocnika nie ma wpływu na przedmiot przychodu oraz sposób jego pozyskiwania.

Zawód wykonywany osobiście
Jednakże nie wszyscy doradcy podatkowi i radcy wykonują swój zawód w formie działalności gospodarczej. Mogą to robić na podstawie umowy o pracę. W wypadku ustanowienia z urzędu radcy prawnego lub doradcy wykonujących swoją działalność zawodową w oparciu o stosunek pracy, brak jakichkolwiek podstaw do kwalifikowania ich jako wykonujących zawód na podstawie działalności gospodarczej. Oznacza to, że wynagrodzenie takich pełnomocników należy zaliczyć do przychodów z działalności wykonywanej osobiście. Z tego wynika, że kwalifikacja przychodów pełnomocnika jest zależna od formy prawnej wykonywania przez niego usług.
W konsekwencji jeżeli pełnomocnik prowadzi działalność w formie kancelarii czy spółki czy na własny rachunek i wystawi fakturę sądowi, sąd nie występuje jako płatnik. A pełnomocnik  rozlicza się w ramach swojej działalności gospodarczej. Jednak w szczególnych przypadkach, gdy nie prowadzi usług w tych formach - sąd występuje w charakterze płatnika i rozliczał pełnomocnika z tytułu podatków od osób fizycznych - podsumował sędzia.    
 Patrz też>>Uchwała NSA>>