Sąd Najwyższy po raz kolejny łata dziury w procedurze cywilnej - tym razem postępowanie uproszczone

Ubiegłoroczna nowelizacja procedury cywilnej spędza sen z powiek sędziów, co skutkuje licznymi pytaniami do Sądu Najwyższego. Jedna z ostatnich uchwał dotyczy przepisów przejściowych. Wynika z niej, że apelacje wniesione po wejściu w życie noweli, w sprawach które poprzednio nie podlegały, ale teraz już podlegają przepisom dotyczącym postępowania uproszczonego, powinny tak właśnie być rozpoznawane.

To kolejne wątpliwości związane z nowelizacją, które rozstrzyga Sąd Najwyższy. Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiadało projekt nowelizacji k.p.c, w tym poprawienie części przepisów - prace nadal jednak trwają. 

Sądy problem mają m.in. przy postępowaniach uproszczonych, a konkretnie w związku z przepisami przejściowymi. Zabrakło w nich bowiem wskazania, jak traktować sprawy, które toczyły się w zwykłym postępowaniu, a po zmianie przepisów "wpadły" do postępowania uproszczonego. Przypomnijmy, ubiegłoroczna nowela rozszerzyła zakres spraw rozpoznawanych w ten sposób – nadal są to sprawy do 20.000 zł, ale nie tylko o roszczenia wynikające z umów, ale ogólnie o „świadczenia”.

Czytaj w LEX: Reforma KPC - najważniejsze zmiany >

Z powodu braku wyraźnych uregulowań intertemporalnych, sprawy w toku, rozpoznawane w postępowaniu zwykłym, z mocy prawa stały się więc sprawami uproszczonymi. I tu pojawiają się kolejne pytania. Sędziowie mają bowiem wątpliwości, czy w związku z tym, jeżeli taka sprawa wpłynęła przed 7 listopada 2019 r., a sąd wydał wyrok już pod rządami nowych przepisów, to apelacja ma być rozpoznawana według przepisów zwykłych czy uproszczonych.

Czytaj w LEX: Zmiany w postępowaniach uproszczonych po nowelizacji KPC >

Czytaj: Po roku od zmian w procedurze cywilnej przepisy przejściowe do poprawki>>
 

Rozstrzygnięcie w postępowaniu zwykłym, apelacja w uproszczonym 

Pytanie do Sądu Najwyższego dotyczyło tego, w jakim trybie sąd okręgowy winien rozpoznać apelację wniesioną po dniu 7 listopada 2019 roku w sprawie o świadczenie nie przekraczające 20 000 zł, która nie została rozpoznana przez sąd rejonowy w postępowaniu uproszczonym. 

Zobacz procedurę w LEX: Zaskarżenie wyroku w postępowaniu uproszczonym >

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego (II CZP 19/20), apelację od wyroku wydanego przed wejściem w życie ubiegłorocznej nowelizacji k.p.c. w sprawie, która według dotychczasowych przepisów nie podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, sąd odwoławczy rozpoznaje według przepisów o postępowaniu uproszczonym - "w brzmieniu nadanym tą ustawą, jeśli w świetle nowych przepisów do tego rodzaju sprawy mają zastosowanie przepisy o postępowaniu uproszczonym".

Zobacz procedurę w LEX: Rozpoznanie apelacji w postępowaniu uproszczonym >

Czytaj także: Projekt nowelizacji procedury cywilnej na ostatniej prostej>>

Sędziowie podkreślają, że ta uchwała ma istotne znaczenie i odblokuje sądy, które od ponad roku mają w tym zakresie duże wątpliwości interpretacyjne. Tym bardziej, że obecnie apelacje w postępowaniu zwykłym rozpoznaje sąd odwoławczy w składzie trzyosobowym, a w postępowaniu uproszczonym w składzie jednoosobowym, z kolei zły skład to nieważność postępowania odwoławczego. 

Kwestia składu może wkrótce też ulec zmianie. W Sejmie trwają bowiem prace nad nowelizacją k.p.c (wprowadzającą m.in. e-licytacje) i tarczy antykryzysowej.  MS proponuje by w w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznawał sprawy w składzie jednego sędziego. Jest jednak furtka dla sędziów - prezes sądu mógłby zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy. W przepisie mowa jest o sędziach, nie o ławnikach. 

Czytaj w LEX: Uzasadnianie orzeczeń po nowelizacji kpc - zagadnienia praktyczne >

Jedna kwestia załatwiona, inne czekają

Problemów z przepisami przejściowymi jest jednak znaczenie więcej. Przypomnijmy, autorzy noweli  - co zresztą wynikało z uzasadnienia - chcieli by wprowadzane przepisy zaczęły obowiązywać jak najszybciej. W konsekwencji np. w art. 9 ustawy wprowadzono tzw. regułę aktualności (aktualizacji) - ma ona ten skutek, że co do zasady nowe przepisy stosuje się do kolejnych czynności dokonywanych w sprawach już toczących się. Głównym problemem przepisów interporalnych jest to, że - jak mówią prawnicy - są niejasne. - Szkoda, że ustawodawca nie zdecydował się na najprostsze rozwiązanie, że nowe przepisy są stosowane do spraw, które wpłynęły do sądu od dnia wejścia w życie ustawy. Spowodowałoby to co prawda rozpoznawanie spraw według różnych przepisów w zależności od daty ich wpływu, ale zaoszczędziłoby wielu problemów praktycznych - mówił Prawo.pl sędzia Grzegorz Karaś z Sądu Okręgowego we Wrocławiu.

Przywoływane były różne tego przykłady, jednym z najczęstszych jest art. 11 ust 1 pkt 1 ustawy nowelizującej zgodnie, z którym sprawy, w których przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji podlegają rozpoznaniu zgodnie z przepisami, w brzmieniu dotychczasowym (starych). 

Czytaj w LEX: Sporządzanie pism procesowych po nowelizacji - zagadnienia praktyczne >

Kolejne wątpliwości dotyczą rozpoznawania środków odwoławczych. - Zachodzi sprzeczność z przepisami przejściowymi dotyczącymi środków odwoławczych i art. 9 ust 4 k.p.c, zgodnie z którym - do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Czyli zażalenie wniesione po 7 listopada 2019 r. w postępowaniu gdzie wydano nakaz zapłaty powinno być rozpoznane według... przepisów nowych mimo, że całe postępowanie toczy się według przepisów starych. Jest to zupełnie nielogiczne szczególnie w sytuacji całkowitej zmiany modelu postępowania zażaleniowego i wprowadzenia zażalenia poziomego - mówił sędzia Karaś. 

Czytaj w LEX: Zmiany w postępowaniu odwoławczym w związku z reformą KPC >

Sprzeczność punktował także radca prawny, dr. hab. Marcin Dziurda z Katedry Postępowania Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego. Konkretnie w wynikającej z art. 9 ust. 2 reguły bezpośredniego stosowania przepisów nowych (w szczególności w pierwszej instancji). - Z art. 11 zdaje się wynikać, że – o ile przed 7 listopada 2019 r. wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, a nawet gdy tylko złożono wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym – do czasu zakończenia postępowania w pierwszej instancji mają w pełni zastosowanie przepisy dotychczasowe - wskazywał.

Zobacz procedurę w LEX: Wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym >

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.