Pełnomocnik potrzebny, aby nie składać samodenuncjacji

Katarzyna Żaczkiewicz-Zborska: Czy obecność pełnomocnika przy składaniu zeznań przez świadka w urzędzie skarbowym lub prokuraturze jest potrzebna czy wręcz konieczna?

Dr Andrzej Tatara: Trzeba wyjść od reguł postępowania karnego, ponieważ znajdują one zastosowanie również w postępowaniu karnym skarbowym. W postępowaniu karnym i karnym skarbowym osoba, której interesy w toczącym się postępowaniu tego wymagają, ma prawo do ustanowienia pełnomocnika. Mówimy o osobie, która nie jest pokrzywdzonym, oskarżonym, oskarżycielem posiłkowym czy prywatnym.

Także osoba, która nie jest podejrzanym?

Tak. Podejrzany może mieć obrońcę. Zatem gdy dochodzi do zabrania rzeczy czy przeszukania, to ustanowienie pełnomocnika wydaje się konieczne. W mojej ocenie świadek także ma takie prawo w sytuacji, w której wymagają tego jego interesy, tzn. może przypuszczać, że będzie mu przedstawione postanowienie o postawieniu zarzutów, dokonano przeszukania pomieszczenia należącego do świadka, bądź zatrzymano przedmioty. Co do zasady, w postępowaniu karnym udział pełnomocnika w przesłuchaniu jest dobrym wyjściem, gdyż przy braku doświadczenia z organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości może towarzyszyć stres, zdenerwowanie i zawsze profesjonalny pełnomocnik jest w stanie te emocje stonować, aby świadek bezpiecznie przez przesłuchanie przeszedł. Należy zwrócić uwagę, pełnomocnik przypilnuje, aby osoba występująca w charakterze świadka nie dokonała samodenuncjacji, czyli złożenia zeznań, w których świadek obciążyłby sam siebie. W polskim procesie karnym świadkowie nie mają obowiązku samodenuncjacji i mogą odmówić odpowiedzi na pytania, które mogłyby narazić ich i osoby dla nich najbliższe na odpowiedzialności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

Przepis nie jest jednoznaczny, mówi o interesie prawnym świadka, który jest warunkiem udziału pełnomocnika. To pojęcie szerokie.

Raczej interes i to w toczącym się postępowaniu, to także prawo do obrony. Na przykład interes prawny zachodzi, gdy świadkowi mogą być postawione zarzuty. Mamy choćby prezesa spółki, który podpisywał sprawozdawania finansowe i zeznaje w charakterze świadka, składa zeznania, przesyła dokumenty do banku, ale sprawozdanie finansowe nie odzwierciedlało rzeczywistej kondycji finansowej firmy. A tym samym prezes potwierdza, że działał na szkodę banku i tym samym dopuścił się oszustwa.

Czytaj: NRA: jak przesłuchanie świadka to z pełnomocnikiem, chyba że go nie chce>>

Interesem w toczącym się postępowaniu może być utrata dochodów?

Tak, zajęcie mienia – również, ale też pełnomocnika powinien mieć właściciel lokalu, który ma zostać przeszukany.

Czy możliwe jest zażalenie na odmowę uczestnictwa pełnomocnika w przesłuchaniu świadka?

To zależy. Jeśli świadek jest wzywany do prokuratury, a ponieważ podejrzewa, że dojdzie do postawienia mu zarzutów – ustanawia pełnomocnika, aby świadek nie ujawnił działalności, która może być karana. Gdy prokurator nie chce się zgodzić na jego obecność przy przesłuchaniu, wtedy świadek prosi o wydanie stosowanego zarządzenia i na to zarządzenie w postępowaniu przygotowawczym służy zażalenie do prokuratora nadrzędnego. W postępowaniu sądowym jest inaczej, gdy sąd wydaje postanowienie o odmowie dopuszczenia pełnomocnika, to wtedy takie zażalenie nie przysługuje.

Czy zażalenie musi sporządzić profesjonalny prawnik, czy może to zrobić świadek?

Strona może samodzielnie złożyć zażalenie i tu nie ma przymusu adwokacko-radcowskiego. Ale lepiej, aby skorzystała z profesjonalisty. Praktyka wskazuje, że jeszcze do niedawna najpierw wzywano osobę na przesłuchanie w charakterze świadka, a następnie przesłuchiwano ją w charakterze podejrzanego. Ta kwestia ma bardzo istotne znaczenie, ponieważ inna jest pozycja świadka, a inna podejrzanego. Świadek musi składać zeznania zgodne z prawdą, gdyż inaczej grozi mu odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań lub zatajanie prawdy. Natomiast podejrzany takiego obowiązku nie ma.

-10%

[E-book] Procedury kontrolne w sprawach podatkowych

Dariusz Strzelec

Sprawdź

Cena promocyjna: 168.3 zł

Cena regularna: 187 zł

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 140.25 zł

Czy w kodeksie karnym skarbowym obowiązują te same zasady?

Tak, gdyż art. 113 kks odsyła do norm postępowania karnego. W sprawach karnych skarbowych może dojść do sytuacji, że finansowe organy postępowania przygotowawczego przesłuchują podatnika w charakterze świadka. Jeżeli już zaczyna się toczyć postępowanie karne skarbowe, to najczęściej podatnik z dużą dozą prawdopodobieństwa będzie miał przedstawione zarzuty. Gdy świadek w postępowaniu karnym skarbowym nie ma pełnomocnika, to może ujawnić – będąc pouczony o obowiązku mówienia prawdy – informacje będące autodenuncjacją. Wtedy trzeba odmawiać odpowiedzi na poszczególne pytania, jeśli świadek jest sam. Zdarzało mi się, że urzędy skarbowe nie dopuszczały mnie do udziału w przesłuchaniu świadka.

I jak wyjaśniały odmowę?

Ze nie widzą zagrożenia dla interesów świadka w danym postępowaniu, pomimo, iż zachodziły okoliczności wskazujące na prawdopodobieństwo postawienia zarzutów. Tłumaczenie było kuriozalne. I finalnie klient miał postawione zarzuty.

Czy przesłuchanie było protokołowane czy nagrywane?

Przesłuchania mogą być nagrywane, ale musi być na to zgoda organu. Zasadą jest, że zeznania są protokołowane. Warto dodać, że postępowanie skarbowe i karne toczą się niekiedy równolegle. Gdy mamy protokół przesłuchania świadka w postępowaniu karnym skarbowym, w którym osoba relacjonuje przebieg zdarzenia i jak doszło do uszczuplenia podatku, to ten protokół może być wykorzystany w postępowaniu podatkowym.

Jest przecież zakaz wykorzystywania zeznań świadka, gdy postawiono są mu zarzuty!