Sąd pomylił się o pół roku, obliczając miesiące spędzone w więzieniu

Sąd wojskowy pomylił się w obliczeniach czasu spędzonego w więzieniu przez opozycjonistkę o sześć miesięcy. Wobec tego zasądzona kwota odszkodowania i zadośćuczynienia była niższa niż ustawa to przewiduje. Dostrzegł to Sąd Najwyższy, a Rzecznik Praw Obywatelskich i Prokurator Generalny wnieśli kasację, która okazała się oczywiście słuszna.

Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie przyjął, że Irena B. skazana została na karę 15 lat pozbawienia wolności w okresie PRL. Karę tę odbywała od 20 czerwca 1948 r. do 19 grudnia 1956 r. Zdaniem wojskowego sądu okres ten wynosił 96 miesięcy. Skazana była działaczką podziemia, walczącą na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego.

Było faktem niekwestionowanym, że Irena B. uzyskała już w roku 1995 r. odszkodowanie i zadośćuczynienie w kwocie 121 tys. 194 zł zasądzone prawomocnym postanowieniem Sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego wydanym 27 czerwca 1995 r.

Wnioskodawczyni nie zaskarżyła tego orzeczenia, informując sąd, że „nie wnosi sprzeciwu w sprawie wysokości przyznanego odszkodowania”. Następnie jednak wystąpiła o uzupełnienie zasądzonej sumy.

W apelacji sprawa wydawała się przegrana: sąd stwierdził wówczas, że obecnie nie ma żadnego trybu do dochodzenia roszczeń z tego tytułu, bo kwestia ta zamknięta została od strony formalnej prawomocnym orzeczeniem (res iudicata). Trzeba wyraźnie podkreślić, że jeżeli strona uzyskała odszkodowanie i zadośćuczynienie w trybie art. 8 ust. 1 ustawy lutowej (ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego ), to nie ma możliwości dochodzenia uzupełniającego roszczenia na podstawie wznowienia, kasacji  lub w wyniku rewizji nadzwyczajnej. Chyba że za jego zastosowaniem przemawiają względy słuszności (art. 8 ust. 4 tej ustawy).  

Ten ostatni tryb jest dopuszczalny tylko w sytuacji, gdy osoba uprawniona nie mogła skorzystać dla dochodzenia roszczenia z trybu wskazanego w ustawie lutowej i dochodziła roszczenia odszkodowawczego (o odszkodowanie i zadośćuczynienie) w trybie przepisów kodeksu postępowania karnego, po uprzednim wzruszeniu skazującego orzeczenia na skutek kasacji nadzwyczajnej, kasacji lub wznowienia postępowania.

Zobacz w LEX: Wznowienie postępowania z powodu ujawnienia nowych faktów lub dowodów nieznanych wcześniej sądowi (propter nova) >

Przeliczenie odszkodowania

Kasację od postanowienia sądu wojskowego z 1995 roku złożył Rzecznik Praw Obywatelskich i Prokurator Generalny.

Zauważyli oni w kasacjach, że kwota odszkodowania, jak i zadośćuczynienia została wyliczona jako iloczyn okresu pozbawienia wolności i średnich zarobków w kraju jako godziwej rekompensaty za poniesioną krzywdę. W przypadku odszkodowania wyniosła 63 tys. 594 złotych i wynikała z pomnożenia kwoty 662,44 zł przez 96 miesięcy.

W ten sam sposób wyliczono także wysokość zadośćuczynienia, które oszacowano na kwotę 57 tys. 600 zł, będącą iloczynem 600 zł i okresu 96 miesięcy uwięzienia.

Tymczasem zgodnie z prawidłowym wyliczeniem okres pozbawienia wolności Ireny B. wyniósł nie 96, lecz 102 miesiące. Błąd ten, polegający na braku korelacji pomiędzy ustaleniami faktycznymi a rachunkowym wyliczeniem czasu pozbawienia wolności, spowodował w konsekwencji niewłaściwe i nieoparte na materiale dowodowym wyliczenie kwoty odszkodowania i zadośćuczynienia.

Ten błąd został dostrzeżony i wskazany w wyroku Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2024 r., mocą którego uchylono wyrok zasądzający zadośćuczynienie uzupełniające na rzecz syna Ireny B.

Czytaj w LEX: Prokurator w postępowaniach z ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego >

Uchybienie rachunkowe

SN wskazał w styczniowym wyroku na ujawniony błąd i wystąpienie uchybienia rachunkowego, a także na możliwość korekty orzeczenia z 27 czerwca 2015 r. w trybie kasacji nadzwyczajnej.

W tym stanie rzeczy Izba Karna Sądu Najwyższego stwierdziła zasadność obu kasacji. Wobec rażącego naruszenia przepisu art. 410 k.p.k., należało uchylić zaskarżony wyrok. Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie, uwzględniając rozważania SN, rozpozna ponownie sprawę w tym zakresie i wyda orzeczenie zgodne z prawem.

Postanowienie Izby Karnej SN z 5 września 2024 r., sygn. akt I KK 149/24

Państwo i Prawo - Nr 7/2024 [941]

Andrzej Wróbel

Sprawdź  

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.