Przypomnijmy, że zgodnie z artykułem 374 par. 4 zmienionego Kodeksu postępowania karnego, przewodniczący może zwolnić z obowiązku stawiennictwa na rozprawie oskarżonego, oskarżyciela posiłkowego albo oskarżyciela prywatnego, którzy są pozbawieni wolności, jeżeli zostanie zapewniony udział tych stron w rozprawie przy użyciu urządzeń technicznych, umożliwiających udział w rozprawie na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. W takiej sytuacji w miejscu ich przebywania ma być referendarz sądowy lub asystent sędziego, a także obrońca, chyba że ten stawi się w sądzie. Co ważne, wyłączone są z tego m.in. sprawy o zbrodnie - w takich przypadkach obecność oskarżonego na sali sądowej jest obowiązkowa.
Jest też przepis art. 177, który określa możliwość przesłuchania na odległość świadków.
Czytaj w LEX: E-rozprawa w sprawach karnych w związku z regulacjami z tarczy 4.0 >
Duże wątpliwości prawników od początku budziła natomiast zmiana w zakresie posiedzeń aresztowych. Dotyczy ona art. 248 o dopuszczalnym terminie zatrzymania. I tak zgodnie ze zmienionym par. 2: zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania albo nie ogłoszono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania w wypadku udziału podejrzanego w posiedzeniu sądu w trybie art. 250 par. 3b - czyli przy użyciu urządzeń umożliwiających bezpośredni przekaz obrazu i dźwięku.
Pouczenie o wideokonferencji w postępowaniu przyspieszonym
Zgodnie ze zmienionymi przepisami tryb wideokonferencji może też być stosowany w postępowaniu przyspieszonym. Przypomnijmy, mogą w nim być rozpoznawane sprawy, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli sprawca został ujęty na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem, zatrzymany oraz w ciągu 48 godzin doprowadzony przez policję i przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym.
Czytaj w LEX: Tarcza 4.0 – zmiany w procedurze karnej >
Postępowanie przyspieszone toczy się w trybie publicznoskargowym także o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, jeżeli miały one charakter chuligański.
Czytaj: Karne e-rozprawy możliwe, ale z ich realizacją nadal problemy>>
Zgodnie ze zmienionymi przepisami można odstąpić od przymusowego doprowadzenia do sądu sprawcy jeżeli zostanie zapewnione mu uczestniczenie we wszystkich czynnościach sądowych, w których ma on prawo uczestniczyć, w szczególności złożenie przez niego wyjaśnień, przy użyciu urządzeń technicznych, umożliwiających przeprowadzenie tych czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. I zgodnie z nowymi wzorami ma on zostać pouczony, że w miejscu, w którym przebywa, w czynnościach uczestniczy jego obrońca - jeżeli został ustanowiony, oraz tłumacz, jeśli nie posługuje się językiem polskim lub jest osobą głuchą lub niemą.
Czytaj w LEX: Zmiany w uzasadnianiu orzeczeń sądów karnych >
Pouczenie ma też dotyczyć możliwości składania wniosków i oświadczeń oraz dokonywania czynności procesowych w tym trybie, jak również tego, że sprawca ma być poinformowany przez sąd o treści wszystkich pism procesowych, które wpłynęły do akt sprawy od chwili przekazania do sądu wniosku o jej rozpoznanie. Dodatkowo - że jeżeli tego zażąda, sąd odczyta ich treść.
Nowe wzory w zakresie pouczenia świadków i pokrzywdzonych
Jacek Kudła, ekspert z zakresu m.in. czynności operacyjnych zwraca uwagę, że w nowych pouczeniach dookreślono i doprecyzowano obowiązki i uprawnienia niezbędne do pouczenia: podejrzanego, pokrzywdzonego, świadka odpowiednio przed czynnością procesową, w tym przed przesłuchaniem.
- W przypadku świadka: doprecyzowano kwestię usprawiedliwienia nieobecności, zwrotu kosztów, przesłuchania z udziałem biegłego. Rzetelnie dookreślono pouczenia świadka w zakresie tajemnic, danych osobowych dotyczących miejsca zamieszkania i miejsca pracy, a także numeru telefonu i adresu poczty elektronicznej (które świadek może udostępniać tylko wyjątkowych sytuacjach), dalej ochrony i pomocy dla świadka oraz ustanowienia pełnomocnika. Dookreślono również, że świadek może zostać przesłuchany przez konsula, jeżeli przebywa za granicą pod warunkiem, że wyrazi na tą czynność zgodę - wymienia.
Jak dodaje, w przypadku pokrzywdzonego uwzględniono m.in. aktualny stan prawny w zakresie dostępu do akt sprawy. - Przykładowo, że prokurator nie może odmówić dostępu do akt sprawy pokrzywdzonemu, jeżeli został wyznaczony termin końcowego zaznajomienia z materiałami sprawy przez podejrzanego (art. 156 Kpk), dalej usprawiedliwienia jego nieobecności, gdy został wezwany do stawiennictwa się na wezwanie organu. Co najważniejsze dla pokrzywdzonego, doprecyzowano pouczenia, w zakresie informacji o podstawowej procedurze do kompensaty państwowej i odszkodowaniu wskazując na podstawowe akty formalne - dodaje Jacek Kudła.
Zobacz procedury w LEX:
Dostęp do akt postępowania sądowego stron, obrońców, pełnomocników i przedstawicieli ustawowych >
RPO: Lepiej, ale nadal luki
Rzecznik Praw Obywatelskich oceniając wzory pouczeń podkreślał, że prawidłowo zmieniono ich formę i uproszczono język, ale nadal nie informują one o prawie do obrońcy już od najwcześniejszych etapów postępowania karnego – zgodnie z dyrektywami europejskimi i zawierają - jak wskazywał - mylną informację, jakoby ubieganie się o obrońcę z urzędu było możliwe dopiero po skierowaniu aktu oskarżenia.
Czytaj: MS: Jest dobrze, nie trzeba lepszego dostępu zatrzymanego do obrońcy>>
RPO podnosił, że na te kwestie zwracał uwagę już w listopadzie 2019 r. podkreślając, że podejrzany ma prawo do pomocy adwokata lub radcy prawnego i przysługuje mu ono już od pierwszej chwili zatrzymania. Powoływał się przy tym na dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności.
- Wskazanie, że o obrońcę z urzędu można się ubiegać w terminie 7 dni od złożenia aktu oskarżenia wprowadza w błąd co do rzeczywistego zakresu prawa do korzystania z pomocy obrońcy z urzędu. Zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1919 z 26 października 2016 r. w sprawie pomocy prawnej z urzędu dla podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym oraz dla osób, których dotyczy wniosek w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania - prawo do żądania ustanowienia obrońcy z urzędu aktualizuje się już w momencie pozbawienia wolności, czyli zatrzymania lub przeprowadzenia określonych czynności dowodowych, w której podejrzany może lub musi uczestniczyć. Jeśli któraś z tych okoliczności wystąpi jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego, podejrzany nabywa prawo żądania przyznania mu obrońcy z urzędu - uzasadniał RPO.
Cena promocyjna: 159 zł
|Cena regularna: 159 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 119.25 zł
Rzecznik przypominał, że dyrektywa ta wymaga, aby pomoc obrońcy z urzędu była zapewniona bez zbędnej zwłoki, najpóźniej przed przesłuchaniem przez policję, inny organ ścigania lub organ sądowy, lub przed przeprowadzeniem czynności dochodzeniowo-śledczych lub dowodowych.
- Tymczasem projektowane brzmienie pouczenia nie informuje o prawie do korzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego już od najwcześniejszych etapów postępowania karnego, a w szczególności przed pierwszym przesłuchaniem, oraz zawiera mylną informację, jakoby możliwość ubiegania się o obrońcę z urzędu aktualizowała się dopiero po skierowaniu aktu oskarżenia - wskazuje.
Czytaj w LEX: Tarcza 4.0 a zmiany w regulacjach dotyczących kary łącznej >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
