Problem powstał, gdy w sporze o zapłatę - gmina przeciwko obywatelowi - zabrakło reprezentanta strony pozwanej. W sprzeciwie od nakazu zapłaty, kurator wniosła o przyznanie jej wynagrodzenia. I to według norm ustawowych za czynności adwokackie - tj. 738 zł. Tymczasem Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie zasądził na rzecz kurator tylko 442,80 zł. Następnego dnia kurator wniosła o zasądzenie reszty wynagrodzenia 295,20 zł. Sąd uznał, że w związku z tym zażaleniem powstało poważne zagadnienie prawne.
Musi być orzeczenie zaskarżalne
Sąd rejonowy swoje rozważania rozpoczął od ogólnych konstatacji, popartych orzecznictwem Sądu Najwyższego. Otóż na gruncie postępowania cywilnego podstawową przesłankę środka odwoławczego stanowi istnienie orzeczenia, które może być zaskarżone tylko w takiej części, w jakiej istnieje. To jest w postaci pozytywnej czy negatywnej. Zasadniczą przesłanką zaskarżenia w procesie jest zatem istnienie tzw. substratu zaskarżenia.
Zobacz w LEX: Problem braku substratu zaskarżenia w postępowaniu odrębnym z zakresu ubezpieczeń społecznych > >
Odstępstwa od reguł
Gdy skarżący, mimo że sąd nie rozstrzygnął o całości żądania, objął zaskarżeniem tę część żądania, o której sąd nie orzekł, wniesienie środka odwoławczego w takim przypadku jest niedopuszczalne ze względu na brak substratu zaskarżenia. Jednakże możliwe jest skorzystanie z przewidzianego w art. 351 par 1 k.p.c. uprawnienia do żądania uzupełnienia orzeczenia. Sąd przedstawiający zagadnienie prawne dostrzegł w orzecznictwie odstępstwa od tych reguł, że w pewnych szczególnych wypadkach brak rozstrzygnięcia odnośnie do części roszczenia oznacza implicite jego oddalenie w tym zakresie, co w konsekwencji skutkuje możliwością jego zaskarżenia w tej części.
Takie wyjątki dotyczą jednak tylko spraw o świadczenia z ubezpieczenia społecznego oraz postanowień w przedmiocie zwrotu kosztów procesu. W razie nieuwzględnienia wniosku o przyznanie kosztów procesu w całości zbędne jest orzekanie o oddaleniu tego wniosku w pozostałej części, gdyż częściowe zasądzenie kosztów procesu, niezawierające rozstrzygnięcia o reszcie żądania w tym przedmiocie, oznacza domniemane oddalenie tego żądania w pozostałym zakresie (zob. m.in. postanowienie SN z 4 listopada 2010 r., IV CZ 82/10, OSNC 2011, nr 7–8, poz. 87; uchwałę SN z 30 listopada 2011 r., III CZP 69/11, OSNC 2012, nr 4, poz. 48).
Zobacz w LEX: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–505(39). Tom I: Art. 351 Uzupełnienie wyroku > >
Podobnie jak w kosztach
Sąd przedstawiający zagadnienie prawne dostrzegł pewne podobieństwo między postanowieniem o kosztach procesu a rozstrzygnięciem w przedmiocie wynagrodzenia kuratora, co skłoniło sąd do rozszerzenia także na to ostatnie postanowienie zasady, że brak orzeczenia co do części żądania przyznania tego wynagrodzenia oznacza implicite jego oddalenie w tym zakresie. Ta konstrukcja procesowa stanowi jednak wyjątek od zasady, że istnienie substratu zaskarżenia stanowi przesłankę dopuszczalności środka odwoławczego. Wyjątków zaś nie można interpretować rozszerzająco.
Jest to szczególnie istotne, w przypadku gdy ich podstawę stanowi praktyka sądowa, a nie przepisy prawa. Ponadto ten wyjątek będzie miał zastosowanie do orzeczeń w przedmiocie wynagrodzenia biegłych czy postanowień dotyczących zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, które oparte są na podobnym stosunku publicznoprawnym. W efekcie doprowadzi to do znacznego ograniczenia zasady, że podstawową przesłanką dopuszczalności zaskarżenia jest istnienie zwalczanego orzeczenia, co może godzić w spójność systemu prawa procesowego.
Sąd rejonowy potwierdził, że kurator ma prawo do wynagrodzenia za swoją działalność oraz do zwrotu uzasadnionych wydatków, które poniósł w związku ze swoimi czynnościami.
Uchwała Izby Cywilnej SN z 8 października 2024 r., sygn. akt III CZP 23/24
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
