W ogłoszonym 16 lipca br. wyroku wyroku Trybunał w składzie wielkiej izby wydał orzeczenie w sprawie dotyczącej sporu z rządem Włoch.

Chodziło w niej o to, że w październiku 2005 r. obywatelka włoska zamieszkała we Włoszech była ofiarą przestępstwa związanego z użyciem przemocy na tle seksualnym popełnionego na terytorium tego państwa. Kwota 50 tysięcy euro, do zapłaty której zostali zobowiązani sprawcy tego przestępstwa tytułem odszkodowania, nie mogła jednak zostać jej wypłacona z powodu ich ucieczki. Kobieta pozwała więc włoski rząd o naprawienie szkody, którą – jak twierdzi –poniosła w wyniku niedokonania przez Włochy we właściwym czasie transpozycji dyrektywy 2004/80, zobowiązującej do ustanowienia systemu kompensaty obejmującego wszystkie ofiary umyślnych przestępstw.

Pytanie o włoski "ryczałt"

W toku tego postępowania rząd został zobowiązany do zapłaty na rzecz powódki kwoty 90 tys. euro, której wysokość obniżono w postępowaniu apelacyjnym do 50 tys. euro.Sąd krajowy rozpoznający skargę kasacyjną wniesioną przez rząd zmierzał do ustalenia, po pierwsze, czy system odpowiedzialności pozaumownej państwa członkowskiego z powodu spóźnionej transpozycji dyrektywy 2004/80 może być stosowany wobec ofiar umyślnych przestępstw z użyciem przemocy, które nie znajdują się w sytuacji transgranicznej. Po drugie, sąd krajowy wyraził wątpliwości w odniesieniu do„sprawiedliwego i odpowiedniego" charakteru, w rozumieniu dyrektywy 2004/80, kwoty ryczałtowej w wysokości 4800 euro przewidzianej przez włoskie przepisy tytułem kompensaty dla ofiar przestępstw związanych z użyciem przemocy na tle seksualnym.

 

Sprawdź również książkę: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw. Komentarz >>


Państwo ma stworzyć system kompensat

W orzeczeniu Trybunał stwierdził, że dyrektywa 2004/80 nakłada na każde państwo członkowskie obowiązek ustanowienia systemu kompensaty obejmującego wszystkie ofiary umyślnych przestępstw z użyciem przemocy popełnionych na jego terytorium, a nie tylko ofiary znajdujące się w sytuacji transgranicznej.
Z tego Trybunał wywiódł, że dyrektywa 2004/80 przyznaje prawo do uzyskania sprawiedliwej i odpowiedniej kompensaty nie tylko ofiarom takiej przestępczości znajdującym się w takiej sytuacji, ale także ofiarom mającym miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, w którym zostało popełnione przestępstwo.

Czytaj: RPO apeluje o ożywienie instytucji kompensaty dla ofiar przestępstw>>
 

Państwa decydują o wysokości, ale kompensata ma być sprawiedliwa i odpowiednia

Trybunał stwierdził też, że wobec braku w art. 12 ust.2 dyrektywy 2004/80 jakiejkolwiek wskazówki w przedmiocie wysokości odszkodowania, które miałoby odpowiadać „sprawiedliwej i odpowiedniej” kompensacie, przepis ten przyznaje państwom członkowskim określony zakres uznania w tym względzie. Jednakże, chociaż taka kompensata nie musi koniecznie zapewniać pełnego naprawienia szkody majątkowej i niemajątkowej poniesionej przez ofiary umyślnego przestępstwa z użyciem przemocy, nie może ona jednak być czysto symboliczna lub oczywiście niewystarczające w świetle powagi konsekwencji, jakie ma dla tych ofiar popełnione przestępstwo.

Czytaj w LEX: Bieńkowska Ewa, Prawo ofiary przestępstwa do kompensaty od państwa po zmianach z dnia 5 sierpnia 2015 r. >

Może być ryczałt, ale z dobrym taryfikatorem

Zdaniem Trybunału kompensata przyznana takim ofiarom z tytułu tego przepisu powinna bowiem wyrównywać w odpowiednim zakresie cierpienia, na które zostały one narażone.
Trybunał wyjaśnił również, że ryczałtowa kompensata dla takich ofiar może być uznana za „sprawiedliwą i odpowiednią”, o ile taryfikator odszkodowań jest wystarczająco szczegółowy, tak aby uniknąć sytuacji, w której ryczałtowa kompensata przewidziana za określony rodzaj przemocy mogłaby okazać się, w świetle okoliczności konkretnego przypadku, oczywiście niewystarczająca.