Chodzi o jedną z wielu zmian w procedurze cywilnej wprowadzonych podczas ośmioletnich rządów Prawa i Sprawiedliwości.
Obowiązująca od 1 lipca 2023 r. nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego wprowadziła przepisy mające zastosowane we wszystkich postępowaniach, w których stroną jest sam konsument, a więc nie dotyczą spraw, w których konsumenta zastępuje np. organizacja zajmująca się ochroną praw konsumentów. Nowością dla konsumentów jest możliwość wniesienia pozwu do sądu właściwego dla jego miejsca zamieszkania – a nie, jak do tej pory, ze względu na siedzibę firmy. Jedną z istotniejszych zmian dla firm jest obowiązek ujawnienia wszystkich twierdzeń i dowodów już na etapie pozwu (jeżeli przedsiębiorca jest powodem) albo w odpowiedzi na pozew (jeśli jest pozywany). Postępowanie to ma charakter obligatoryjny, bez możliwości wyłączenia przez sąd. Zakres przedmiotowy tego postępowania dotyczy wszelkich sporów sądowych, jakie mogą powstać na tle łączącego konsumenta z przedsiębiorcą stosunku cywilnoprawnego, zarówno o charakterze kontraktowym, jak i deliktowym, pod warunkiem, że konsument jest stroną procesu. Wadliwie ukształtowane postępowanie odrębne
Wprowadzenie odrębnych procedur dla postępowań gospodarczych i konsumenckich było krytykowane już na etapie ich wprowadzania i zaraz po powołaniu w ubiegłym roku Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego pojawiła się zapowiedź rezygnacji z nich. – Powołany w ramach Komisji zespół problemowy ds. zmian w prawie cywilnym formalnym ma się zająć w pierwszej kolejności przywróceniem k.p.c. podstawowej operatywności po ostatnich ośmiu latach jego bezprecedensowej dewastacji – powiedział wtedy Prawo.pl wiceprzewodniczący komisji prof. Wojciech Kocot. A prof. Tadeusz Zembrzuski, cywilista z Uniwersytetu Warszawskiego, ocenił w wywiadzie dla Prawo.pl, że w Polsce borykamy się z wadliwie ukształtowanym postępowaniem odrębnym w sprawach z udziałem konsumenta – postępowaniem, które jego zdaniem urąga unijnym i europejskim standardom i założeniom. - Nie jest w stanie zapewnić jednolitej i przewidywalnej praktyki sądowej. Punktem odniesienia powinno być poszukiwanie „skutecznych środków prawnych”, czyli takich, które umożliwią przywrócenie rzeczywistej równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą - powiedział.
Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Czech Tomasz, Stosowanie przepisów dotyczących konsumenta do osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą>
Czytaj: Prof. Zembrzuski: Ochrona konsumenta nadal nie jest skuteczna>>
Adwokatura za rezygnacją ze specjalnej procedury
Podobną argumentację zawierał zaprezentowany w połowie ub.r. projekt przygotowany w Ośrodku Badawczym Adwokatury, który trafił do rządu i parlamentu w formie petycji. Przewiduje on rezygnację z odrębnego postępowania z udziałem konsumentów. W ocenie autorów przyczyni się to do wzmocnienia konstytucyjnej zasady równości podmiotów wobec prawa, a także pozytywnie wpłynie na ekonomikę procesu cywilnego.
Autorzy projektu zwracają uwagę m.in. na niejednoznaczność definicji konsumenta, która w praktyce powoduje liczne wątpliwości co do tego, czy dana sprawa powinna być rozpoznawana w tym postępowaniu odrębnym. - Należy podkreślić również, że pozycja konsumenta wobec sprzedawców czy dostawców usług jest w polskim systemie prawa dostatecznie silna, czego wyrazem są przepisy materialnego prawa konsumenckiego – można było przeczytać w uzasadnieniu. Propozycję autorów adwokackiego projektu wspierał dr hab. Andrzej Olaś z Uniwersytetu Jagiellońskiego, który był konsultantem naukowym tego projektu. - Podzielam krytyczną ocenę postępowania odrębnego w sprawach z udziałem konsumentów. W nadanym mu kształcie nie przynosi ono istotnych korzyści, w zamian zaś komplikuje istotnie system postępowania cywilnego, a zwłaszcza jego „podsystem”, w postaci szerokiej palety postępowań odrębnych w procesie, których normatywny kształt, liczba oraz wzajemne powiązania stanowią istotny element przyczyniający się do dekompozycji kodeksu – mówi.
Czytaj także artykuł w LEX: Zembrzuski Tadeusz, Właściwość sądu w sprawach cywilnych z udziałem konsumenta>
Podstawa do sprawniejszego prowadzenia sporów
Pozytywnie o obecnej procedurze konsumenckiej wypowiedział się w opinii dla Prawo.pl Wojciech Bochenek, radca prawny z Wrocławia (kancelaria Bochenek, Ciesielski i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych sp. k.). - Wprowadzenie odrębnego postępowania konsumenckiego było dobrym kierunkiem, gdyż dawało podstawy do przyjęcia sprawniejszego prowadzenia sporów przez sądy. Niestety, mam wrażenie, że sądy powszechne nie wykorzystują wprowadzonej regulacji chociażby np. w zakresie przedstawiania dowodów w pierwszym piśmie procesowym. Sam fakt jej wprowadzenia nie przekłada się realnie na prowadzone postępowania, niezależnie czy konsument jest stroną powodową, czy pozwaną. Doświadczenia zdobyte na prowadzonych w naszej kancelarii sprawach pokazują, że regulacja ta nie jest powszechnie wykorzystywana – powiedział.
Zobacz także wzór w LEX: Pozew konsumenta>
Czytaj także: Odrębne postępowanie konsumenckie do likwidacji czy do naprawy?
Większość prawników za zniesieniem
Pozytywna, choć z zastrzeżeniami opinia mec. Bochenka nie jest całkiem odosobniona, o czym przekonuje wynik ankiety wśród adwokatów, przeprowadzonej przed przystąpieniem do prac nad projektem Adwokatury. Większość jej uczestników była za wyeliminowaniem postępowania odrębnego w sprawach z udziałem konsumentów (61,7 proc.). 18,2 proc. badanych było przeciwnego zdania, natomiast 20,2 proc. respondentów nie ma zdania w tej kwestii. - Pracując nad projektem, oparliśmy się na wyniku tego badania. Ponieważ napłynęło prawie 1100 odpowiedzi, uważamy, że nasz projekt jest silnym głosem praktyków – podkreślała adwokat dr Monika Strus-Wołos, współautorka projektu.
Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Koralewski Michał, Postępowanie z udziałem konsumentów w świetle nowelizacji KPC>
Czytaj także: NRA chce, by pełnomocnik z mocy ustawy mógł odmawiać składania zeznań>>
Ustawa „naprawcza” zniesie odrębną procedurę
W pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego przeważył pogląd, że odrębną procedurę dla postępowań z udziałem konsumentów należy znieść i ma to nastąpić już w tzw. ustawie naprawczej, czyli tej usuwającej najbardziej uciążliwe skutki zmian w procedurze cywilnej z lat 2015 - 2023, której projekt jest już gotowy i według rządowych zapowiedzi ma być szybko uchwalony.
Czytaj artykuł w LEX: Zembrzuski Tadeusz, Właściwość sądu w sprawach cywilnych z udziałem konsumenta>
- Komisja zakończyła właśnie prace nad pierwszą transzą zmian w Kodeksie postępowania cywilnego, obejmującą blisko 200 zmian, które przede wszystkim dotyczą przywracania dobrych standardów postępowania – powiedział Prawo. pl jej przewodniczący, prof. Marek Safjan. - Zostaną uchylone przepisy o odrębnym postępowaniu w sprawach z udziałem konsumentów, ponieważ one nie sprawdziły się. To rozwiązanie nie realizuje orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w tym zakresie, więc to postępowanie ma być zniesione – poinformował Prawo.pl członek Komisji, prof. Marcin Dziurda, cywilista z Uniwersytetu Warszawskiego. - Zdecydowanie do usunięcia – mówi prof. Wojciech Kocot. I dodaje, że podczas posiedzenia w tej sprawie wszyscy członkowie zespołu byli za zniesieniem odrębnego postępowania konsumenckiego - , nie było ani jednego głosu przeciwnego.
Czytaj także artykuł w LEX: Kordasiewicz Helena, Czy konsumenci potrzebują pewności prawa?>
Czytaj: Więcej czasu na apelację i zażalenie - znamy pierwsze zmiany w k.p.c.>>
Odrębna procedura gospodarcza zniknie później
W „pakiecie” ze zniesieniem odrębnej procedury konsumenckiej zapowiadana była też likwidacja odrębnej procedury w postępowaniach gospodarczych. Komisja Kodyfikacyjna podtrzymuje ten zamiar, ale jeszcze nie w tej „szybkiej” ustawie naprawczej. Ma to nastąpić w drugim etapie prac Komisji, który według zapowiedzi będzie miał charakter bardziej koncepcyjny i będzie miał na celu uregulowanie tych kwestii, co do których jeszcze nie zdążono przygotować propozycji rozwiązań. - Chyba najważniejszą rzeczą, co do której jeszcze nie mamy uzgodnień, ani gotowych rozwiązań, jest koncentracja materiału procesowego. Czyli do kiedy można zgłaszać twierdzenia i dowody i jaka ma być organizacja postępowania. To, obok szeregu innych zagadnień, zostanie opracowane w drugiej nowelizacji. I z tego m.in. względu nie są ma w tej chwili propozycji uchylenia przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych. Bo Komisja uznała, że żeby uchylić te przepisy, trzeba wprowadzić dobre ogólne przepisy o koncentracji materiału procesowego, a nie są one jeszcze zaprojektowane – powiedział Prawo.pl prof. Marcin Dziurda.
Czytaj artykuł w LEX: Gajda-Roszczynialska Katarzyna, Czy potrzebne jest w polskim procesie cywilnym nowe postępowanie odrębne – "postępowanie z udziałem konsumentów"?>
Czytaj także: Odrębne procedury sądowe dla biznesu i konsumentów do likwidacji>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
