SN: Apelacja kredytobiorcy nie musi zaskarżać korzystnej części wyroku

Dopuszczalna jest apelacja powoda od wyroku w części, w której oddalono jego żądanie główne w sytuacji, w której wyrok ten nie został zaskarżony w części uwzględniającej żądanie ewentualne - taką uchwałę podjął Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej, mając na uwadze interes prawny powoda w sporze z bankiem o unieważnienie umowy o kredyt frankowy i nieistnienie wierzytelności.

Czy dopuszczalna jest apelacja powoda od wyroku, w części, w której oddalono jego żądanie główne, w sytuacji, gdy nie został zaskarżony wyrok w części uwzględniającej żądanie ewentualne? Zagadnienie to przedstawił Sąd Apelacyjny w Krakowie rozpoznając pozew w sprawie z powództwa osoby fizycznej, kredytobiorcy frankowego i stowarzyszenia przeciwko bankowi o ustalenie nieistnienia wierzytelności, ewentualnie o unieważnienie umowy, ewentualnie o ustalenie nieważności umowy, ewentualnie o zapłatę.

Czytaj: Otwarta droga do podważania wyroków frankowych>>
 

Żądanie ewentualne

Sąd Apelacyjny uznał za ugruntowany pogląd, że o żądaniu ewentualnym sąd orzeka tylko wtedy, gdy oddali żądanie zgłoszone na pierwszym miejscu. Uzasadnione jest to tym, że żądanie ewentualne jest żądaniem zgłoszonym w pozwie na wypadek nieuwzględnienia przez sąd żądania zgłoszonego na pierwszym miejscu.

Każde zatem z żądań stanowi zamkniętą całość. Sąd drugiej instancji uznał za niedopuszczalne zarówno jednoczesne uwzględnienie żądania głównego i ewentualnego, jak też częściowo każdego z nich. Stwierdził, że możliwość wyboru przez sąd, które żądanie należy uwzględnić, jest sprzeczna z przepisem art. 321 par. 1 kpc. Według tego przepisu, sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie.

Ze względu na konstrukcję żądania ewentualnego za logiczne uznał, że przede wszystkim powinno zostać zgłoszone roszczenie najlepiej zaspokajające interes powoda, a następnie mniej korzystne dla strony inicjującej proces.

Poznaj LEX Kompas Orzeczniczy, który zawiera ponad 2400 gotowych analiz orzeczeń w formie linii orzeczniczych >

Zakres zaskarżenia

Za podstawowy problem Sąd Apelacyjny uznał zakres, w jakim strona zaskarżyła niekorzystny dla niej wyrok.

W apelacji pominięto punkt wyroku, w którym częściowo uwzględnione zostało żądanie ewentualne zgłoszone w czwartej kolejności, a niewniesienie środka odwoławczego przez drugą stronę spowodowało, że wyrok w tym zakresie stał się prawomocny formalnie (art. 363 par. 1 k.p.c.) i materialnie (art. 365 par. 1 k.p.c.). W takiej sytuacji uwzględnienie przez sąd odwoławczy apelacji w zakresie żądania głównego albo unieważnienia umowy, albo zapłaty kwoty z tytułu spreadu, skutkowałoby istnieniem dwóch prawomocnych, odmiennych treściowo rozstrzygnięć dotyczących tego samego stosunku prawnego.

Pobierz wzór dokumentu w LEX: Cofnięcie apelacji przez obrońcę >

Jak zaznaczył sąd pytający, z formalnego punktu widzenia bez znaczenia jest, że unieważnienie umowy zawiera w sobie uznanie części postanowień za niewiążące. Skoro zatem zapadło rozstrzygnięcie rozstrzygające spór między stronami, apelację od żądań zgłoszonych wcześniej należy uznać za niedopuszczalną.

Nie przekonała sądu drugiej instancji argumentacja o braku interesu prawnego w zaskarżeniu wyroku w części uwzględniającej żądanie pozwu, gdyż żądanie główne czy pierwsze ewentualne w większym stopniu zaspokajało interes prawny strony powodowej. Uwzględnienie zatem części dalszego żądania ewentualnego z jednoczesnym oddaleniem żądań wcześniejszych, przy założeniu autonomii poszczególnych żądań, było w efekcie dla powódki niekorzystne i stwarzało interes prawny w zaskarżeniu punktu dotyczącego spreadu, co z kolei umożliwiłoby kontrolę zasadności oddalenia żądań uprzednich.

Interes prawny powoda

Sąd Apelacyjny dostrzegł jednak, że zaskarżony wyrok jako całość niewątpliwie nie zaspokaja w pełni interesu prawnego strony powodowej. Nie może być też tak, że uwzględnienie żądania ewentualnego z samego założenia wyklucza zaskarżenie przez powoda żądania głównego. Sąd stwierdził, że dopuszczalne byłoby uznanie, iż wniosek o zmianę wyroku w zakresie oddalającym żądanie główne zawiera implicite wniosek o zmianę wyroku w części uwzględniającej żądanie ewentualne, a wtedy sąd odwoławczy uzyskałby możliwość kontroli zasadności oddalenia żądania głównego bez obawy pozostawienia innego rozstrzygnięcia dotyczącego tego samego stosunku prawnego.

Zobacz procedurę w LEX: Bełczącki Robert Marek - Wniesienie apelacji >

SN stwierdził więc, że dopuszczalna jest apelacja powoda od wyroku w części, w której oddalono jego żądanie główne w sytuacji, w której wyrok ten nie został zaskarżony w części uwzględniającej żądanie ewentualne.

SN podjął uchwałę na posiedzeniu niejawnym w składzie: SSN Karol Weitz (przewodniczący, sprawozdawca), SSN Władysław Pawlak, SSN Dariusz Zawistowski. Uzasadnienie tej uchwały nastąpi w ciągu dwóch miesięcy.

Sygnatura akt III CZP 70/29, uchwała z 9 listopada 2021 r.