Gmina chce zlikwidować szkołę, kurator z ministrem chcą ją ratować

Kurator oświaty nie został powołany, by przekonywać gminę o potrzebie utrzymania danej placówki albo polemizować z nią w tym względzie. Powinien natomiast wskazać, że gmina nie podoła nałożonemu na nią obowiązkowi zapewnienia edukacji, gdy uchwała zostanie przyjęta, a szkoła zlikwidowana. Potwierdził to niedawno Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie.

Rada gminy podjęła uchwałę o zamiarze likwidacji szkoły podstawowej z dniem 31 sierpnia 2023 r. Jako powód wskazano słabe wyniki uczniów z egzaminów zewnętrznych, malejącą liczbę uczniów oraz konieczność szukania oszczędności. Kurator oświaty, którego wójt zawiadomił o likwidacji szkoły, zaopiniował ten plan negatywnie. Stwierdził, że ważniejsze od czynników ekonomicznych są czynniki społeczne – rola szkoły w społeczności lokalnej i komfort jej uczniów.

Kto przejmuje zobowiązania likwidowanej szkoły?>>  

Ministerstwo podziela zdanie kuratora

Kurator dodał jednocześnie, że zmiana miejsca nauki i adaptacja do nowego otoczenia jest niełatwym doświadczeniem i może mieć negatywny wpływ na poczucie bezpieczeństwa, w szczególności wśród młodszych dzieci. Wójt odwołał się do ministra edukacji i nauki, ale ten poparł stanowisko kuratora. Wyjaśnił, że po analizie dostępnych danych demograficznych, liczba uczniów w szkole w najbliższych latach nie zmieni się, a może nawet wzrosnąć. Dodał, że pomimo nauki w klasach łączonych, szkoła jest popularna wśród rodziców uczniów spoza obwodu. Wykazuje też wysoki poziom kształcenia, co wykazują ostatnie wyniki egzaminów ósmoklasistów. Ponadto, zdaniem ministra, czas, który uczniowie poświęcą na dojście do punktu zbiorczego, oczekiwanie na autobus, dotarcie do nowej szkoły (naukę i przebywanie na świetlicy), a następnie powrót do domu, nie zostanie zrekompensowany uczęszczaniem do nowej szkoły, która co bezsporne, zapewnia lepsze warunki lokalowo-dydaktyczne. Gmina odwołała się od decyzji ministra do sądu administracyjnego, wskazując, że zachodzą wszystkie przesłanki do likwidacji szkoły określone w art. 89 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe, a jednocześnie spełnione zostały warunki o których mowa w art. 39 ust. 3 ustawy (zapewnienie dzieciom transportu do szkoły oraz właściwe warunki nauki i wychowania).

Punkt ciężkości w innym miejscu

Sąd uwzględnił skargę i uchylił zaskarżone rozstrzygnięcia, uznając, że organy nie dopatrzyły się takiego naruszenia przez gminę prawa, które dawałoby podstawę do wydania negatywnych opinii. Sąd zauważył, że negatywna opinia kuratora co do zamiaru likwidacji szkoły podstawowej, może być oparta jedynie na sprzeczności decyzji o likwidacji z konkretnymi przepisami prawa. Wtedy np. gdy uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego nie spełnia przepisów regulujących warunki nauki, dostępność komunikacyjną do szkoły, możliwość kontynuowania nauki w innej szkole.

Każdorazowa "negatywna opinia" kuratora w kwestii likwidacji szkoły musi zatem wskazać podstawę prawną, nakładającą na organ prowadzący szkołę konkretny obowiązek, związany z zapewnieniem uczniom likwidowanej szkoły tych uprawnień, które wynikają z norm prawnych zawartych w ustawie Prawo oświatowe lub w innych ustawach. Dopiero niewykonanie lub realna groźba niewykonania takiego konkretnego, wyraźnie wskazanego w ustawie obowiązku, mogłaby prowadzić do odmowy wydania "pozytywnej opinii". Tymczasem w tej sprawie gmina wypełniła wszystkie warunki zapewniające możliwość kontynuowania przez dzieci nauki w innej szkole publicznej tego samego typu. Argumenty kuratora i ministra odnoszące się do dostępności bazy sportowej, realizacji podstawy programowej z wychowania fizycznego, jak też kwestia "kameralności szkoły" nie mogły więc odgrywać w sprawie żadnego znaczenia. Natomiast właściwa realizacja procesu dydaktycznego, w tym wyniki egzaminów zewnętrznych uczniów, pozostaje w zakresie polityki oświatowej kuratora i nie stanowi podstawy do negatywnej opinii w sprawie likwidacji prowadzonej przez gminę szkoły publicznej. Podobnie finanse jednostek samorządu terytorialnego, jak i sposób wykorzystania udzielanych subwencji, czy wreszcie względy demograficzne. Gmina poczyniła natomiast wysiłek, by uczniom likwidowanej szkoły zapewnić płynne przejście do nowej placówki, i z tego organy administracyjne powinny ją rozliczać.

Kurator i minister w innych rolach

Sąd podkreślił, że rolą kuratora, czy ministra - jako organów nadzoru wykonywanego w trybie art. 89 ust. 3 ustawy Prawo oświatowe - nie jest poszukiwanie przesłanek dla utrzymania likwidowanej szkoły, czy polemika z uzasadnieniem uchwały intencyjnej organu. Powinny skupić się wyłącznie na wskazaniu ustawowych podstaw dla braku zgody na likwidację szkoły wobec istnienia realnej groźby niewykonania przez jednostkę samorządu terytorialnego konkretnego obowiązku ustalonego ustawą. Organy nie mogą też z dyrektyw o charakterze ogólnym dotyczących obowiązków gminy w zakresie edukacji dzieci i młodzieży, wyprowadzać szczegółowych standardów dotyczących zapewnienia warunków realizacji obowiązku szkolnego. Nie tylko w zakresie samego nauczania, ale również co do warunków nauczania (lokalowych czy innych). I to wyłącznie po to, by wykorzystywać je jako kryteria oceny zasadności decyzji o likwidacji szkoły.

Wyrok WSA w Warszawie z 5 września 2023 r., sygn. akt VII SA/Wa 1552/23

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.