Do września w kwestii realizacji obowiązku szkolnego przez uczniów z Ukrainy, polskie władze stawiały na dobrowolność - pod pewnymi warunkami ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa zwalniała ich z obowiązku szkolnego i obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego w polskich placówkach. Przepisy pozwalały im na naukę zdalną - w szkole ukraińskiej. Decyzja należała do rodzica - według par. 15 - wydanego na podstawie specustawy rozporządzenia w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży, będących obywatelami Ukrainy, uczniowie pobierający naukę w przedszkolu lub szkole funkcjonujących w ukraińskim systemie oświaty z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, nie podlegają obowiązkowemu rocznemu przygotowaniu przedszkolnemu, obowiązkowi szkolnemu albo obowiązkowi nauki. Wystarczy, by rodzic lub osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem lub uczniem złożył do gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu dziecka lub ucznia oświadczenie o kontynuacji przez dziecko lub ucznia kształcenia w ukraińskim systemie oświaty.
Czytaj w LEX: Zmiany w zakresie kształcenia uczniów z Ukrainy w roku szkolnym 2024/2025 >
Problematyczna była jednak weryfikacja, czy uczeń faktycznie uczęszcza na zdalne lekcje, czy też obowiązek omija. W teorii można było to kontrolować. - Dyrektorzy publicznych szkół podstawowych kontrolują spełnianie obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkałe w obwodach tych szkół, a gmina kontroluje spełnianie obowiązku nauki przez młodzież zamieszkałą na terenie tej gminy - wskazuje radca prawny Joanna Lesińska, specjalistka od prawa oświatowego. Żadnej dodatkowej regulacji w sprawie powyższych obowiązków kontrolnych nie zawiera ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Dzieci przybyłe z Ukrainy i przebywające w Polsce, które nie korzystają z nauki zdalnej w ukraińskiej szkole, podlegają kontroli spełniania obowiązków edukacyjnych na zasadach ogólnych wynikających z art. 41-42 p.o. - tłumaczy.
Trudne do zweryfikowania
W praktyce jednak dyrektorzy nie bardzo mieli możliwość sprawdzenia, jak jest naprawdę, bo przepisy nie regulowały, jakie dokumenty pozwalają stwierdzić, że uczeń uczy się w ukraińskiej szkole zdalnie. Trzeba przy tym też podkreślić, że nie bardzo też widziano taką potrzebę - dyrektorzy podkreślali głównie, że brak koordynacji pomiędzy polskimi i ukraińskimi władzami oświatowymi, może na późniejszym etapie spowodować problemy dla samych uczniów - ukraińskie władze będą musiały rozstrzygnąć, czy uznać zaświadczenia lub świadectwa wystawione przez polską szkołę. I odwrotnie - jeżeli rodzice ucznia, który teraz uczy się zdalnie na Ukrainie, zdecydują się pozostać w Polsce, to trzeba będzie określić, jak kwalifikowany będzie okres, w którym pobierali naukę zdalną. Choć byli uczniowie, którzy uczyli się i w Polsce, i w swoim kraju.
- Część rodziców zapisała swoje dzieci do polskich szkół nie tylko po to, by korzystały z polskiego systemu edukacji, ale też, by miały namiastkę normalności i mogły spotykać się z rówieśnikami - mówił Prawo.pl Marek Pleśniar, dyrektor biura Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty. - Jednocześnie chcą, by nie tracili kontaktu z ukraińską szkołą, więc uczniowie uczą się w obu. Staramy się im się tego nie utrudniać - podkreślał.
Czytaj w LEX: Cudzoziemcy w polskich szkołach. Prawnoadministracyjne wyzwania i problemy systemu oświaty w obliczu wojny w Ukrainie >
Dobrowolność z haczykiem
Teraz rodzic będzie musiał zapisać dziecko do polskiej szkoły, o ile nie chce utracić prawa do świadczenia. Po nowelizacji obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie przysługuje prawo do:
- świadczeń rodzinnych, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, jeżeli zamieszkuje z dzieckiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz jeżeli dziecko, na które ubiega się o świadczenie wychowawcze lub otrzymuje świadczenie wychowawcze, realizuje odpowiednio obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązek szkolny albo obowiązek nauki, zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 737), co zostało potwierdzone w wyniku weryfikacji dokonanej na podstawie art. 66b ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej, chyba że dziecko jest w wieku, w jakim obowiązki te go nie dotyczą, albo obowiązki te zostały mu odroczone,
- świadczenia dobry start, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 187a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, jeżeli zamieszkuje z dzieckiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz jeżeli dziecko, na które ubiega się o świadczenie dobry start lub otrzymuje świadczenie dobry start uczy się w szkole, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 187a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, należącej do polskiego systemu oświaty.
Rodzic zgłasza dziecko do szkoły
Oznacza to, że więcej osób z Ukrainy będzie skłonnych najprawdopodobniej skorzystać z polskiego systemu edukacji. Aby zapisać dziecko,. należy złożyć wniosek do dyrektora szkoły. Publiczna szkoła podstawowa, w rejonie której mieszka dziecko, przyjmuje je z urzędu - inne publiczne szkoły podstawowe i szkoły ponadpodstawowe w miarę posiadania wolnych miejsc. Jeżeli nie można znaleźć szkoły, która ma wolne miejsce, to należy zwrócić się do organu prowadzącego.
Ustalenie klasy (roku nauki) następuje na podstawie dokumentów wydanych przez szkołę za granicą, a w przypadku ich braku oświadczenia rodziców o sumie lat nauki za granicą. Co istotne - nie muszą być tłumaczone przez tłumacza przysięgłego na język polski.
Oświadczenie o sumie lat nauki szkolnej ucznia w ukraińskim systemie oświaty - pobierz wzór >
Zaświadczenie o uczęszczaniu ucznia z Ukrainy do oddziału przygotowawczego - pobierz wzór >
Deklaracja o kontynuacji kształcenia ucznia w ukraińskim systemie oświaty >
Co do zasady, grzywna za niespełnianie obowiązku szkolnego
Ustawa - Prawo oświatowe stanowi, że nauka w Polsce obowiązkowa jest do ukończenia 18. roku życia (art. 35 PO). Osoby niebędące obywatelami polskimi, podlegające obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, korzystają z nauki i opieki w publicznych szkołach na warunkach dotyczących obywateli polskich (art. 165 PO). Niespełnienie przez ucznia obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Według przepisów (art. 31 ust. 4 - Prawa oświatowego) uczeń nie spełnia obowiązku szkolnego, jeżeli w danym miesiącu nie był na połowie dni zajęć, a nieobecności nie zostały usprawiedliwione. Dyrektor ma obowiązek kontrolować, czy nie dochodzi do tego typu sytuacji i interweniować, gdy tak się dzieje.
W pierwszej kolejności do rodziców ucznia wysyłane jest upomnienie - to wezwanie do wykonania obowiązku, w którym informuje się rodziców ucznia o zagrożeniu skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Gdy to nic nie da, dyrektor powinien wystąpić z wnioskiem o wszczęcie egzekucji (organem egzekucyjnym jest urząd gminy). Rolą organu egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji - w tym celu nakłada się na rodziców ucznia grzywnę. Nie może ona przekroczyć kwoty 10.000 złotych. Można ją nakładać wiele razy, choć łączna kwota nie może przekroczyć 50 tys. złotych. Niezapłacone grzywny podlegają umorzeniu, jeżeli obowiązek zostanie spełniony. Nie dotyczy to jednak uczniów z Ukrainy. Wciąż jednak- nawet po zmianach - nie będzie to dotyczyć uczniów z Ukrainy, którzy uczą się zdalnie w swoim kraju - wspomniany par. 15 rozporządzenia pozostanie bez zmian. Natomiast organy, które przyznają świadczenia, będą wymagać potwierdzenia, że dzieci beneficjentów uczęszczają do polskiej szkoły.
Czytaj: Ukraiński uczeń napisze egzamin ósmoklasisty>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.