Chyba nawet najlepiej zredagowany statut nie mógł uwzględnić wszystkich sytuacji, które spotkały szkoły i placówki, jak choćby nauczanie na odległość czy zupełnie nowe okoliczności oceniania uczniów. Stąd wiele statutów wymaga nowelizacji po to, aby te nowe sytuacje uwzględnić. Wymaga to sporej dyplomacji – przecież nowe przepisy nie mogą być napisane tak, by po ustaniu nadzwyczajnych okoliczności, statut znów wymagał kolejnej nowelizacji. Nie, one w statucie winny pozostać do wykorzystania w innych mniej oczywistych okolicznościach. Spróbujemy zmierzyć się z tym wyzwaniem.

MEN: Wakacje nie wpłynęły na wzrost zachorowań na koronawirusa>>

 

Zdalne nauczanie można wpisać do statutu

Dodajmy, że żaden przepis prawa powszechnie obowiązującego tego nie nakazuje, ale z zapisu ustawy, że „statut szkoły zawiera w szczególności” (art. 98 ust. 1 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe; Dz. U. z 2020 r. poz. 910 ze zm., dalej: upo), możemy wyprowadzić te okoliczności, których dotąd nie uwzględniliśmy. Przecież w jakimś stopniu ułatwiłyby to nie tylko zarządzanie szkołą, ale też komunikację z uczniami, ich rodzicami, pracownikami i instytucjami zewnętrznymi. Z inicjatywą nowelizacji powinien wystąpić dyrektor szkoły, ale może też rada pedagogiczna. Oczywiście rada przygotowuje projekt zmian (art. 71 ust. 1 upo) i – jeśli w jednostce oświatowej nie funkcjonuje rada tej jednostki – to w kolejnym kroku uchwala przygotowaną nowelizację (art. 80 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 82 ust. 2 upo).

Czytaj w LEX: Zasady techniki prawodawczej obowiązujące przy opracowywaniu statutu szkoły, przedszkola, jednostki oświatowej >

Spróbujemy w absolutnie subiektywnym sposób spojrzeć na niektóre zapisy statutu, które już są i obowiązują, ale które mogą wymagać uzupełnień, tym bardziej, że statut odgrywa coraz częściej nie tylko rolę podstawowego aktu prawa w szkole, ale też informacji kierowanej do wszystkich. Oczywiście przepisy rozporządzeń i tak, niezależnie od zapisów statutowych, w szkole obowiązują, ale inicjatywa w tym zakresie nie zawadzi, tym bardziej, że może otwierać pewne pola na przyszłość.

 

Podstawę tej analizy stanowią treści art. 98 i 99 upo. W ustępie 1 pierwszego z przywołanych artykułów jest pkt 6., który powiada, że statut zawiera organizację pracy szkoły. Aż się prosi, by tę organizację uzupełnić o zapis, że szkoła organizuje, poza nauczaniem stacjonarnym, także nauczanie na odległość lub wykorzystuje obie te formy naprzemiennie (zgodnie z obowiązującym prawem powszechnym). W przyszłości być może pokusimy się, by przynajmniej niektóre konsultacje dla uczniów lub rodziców organizowane były w sposób zdalny. Warto też pamiętać, aby zapisać tam (jeśli jej dotąd nie było) delegację dla dyrektora szkoły, który w kiedyś będzie mógł w drodze zarządzeń doprecyzować szczegółowo przyjęte rozwiązania.

Sprawdź w LEX: Czy w statucie szkoły może znaleźć się zastrzeżenie pozwalające na skreślenie ucznia z listy uczniów w sytuacji uzyskania przez ucznia warunkowej promocji? >

 

Zadania nauczycieli uregulowane w statucie

Punkt 7. tegoż ustępu każe w statucie uregulować zakres zadań nauczycieli. Z pewnością ze zmian m.in. omówionych wyżej mogą wynikać jakieś nowe zadania dla nauczycieli, jak choćby specyficzny sposób przygotowania się do zajęć, a potem ich realizacji. Kolejne wyzwanie to pkt. 8. – szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów, o którym mowa w ustawie o systemie oświaty (ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty; Dz. U. 2020 poz. 1327, dalej: uso). Przypomnijmy, że w statucie chodzi o warunki i sposób, a nie kryteria (zachowanie) i wymagania (przedmioty). Pewnie także w czasie, który kiedyś nastąpi można będzie stosować (skoro już tego nauczyliśmy się) jakieś sprawdziany na odległość, skoro występują one dziś, to i zapewne wystąpią jutro, a może staną się uzupełniającą praktyką naszej szkoły.

Sprawdź w LEX: Czy w szkole może być powołany rzecznik praw ucznia? >

Przy okazji warto przypomnieć, że na początku każdego roku szkolnego nauczyciele przedmiotów i wychowawcy klas informują rodziców o wspomnianych wyżej wymaganiach edukacyjnych, sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych oraz warunkach i trybie otrzymania wyższej oceny z przedmiotu, także warunkach i sposobie oraz kryteriach oceniania zachowania (art. 44b ust. 8 i 9 uso). Jeśli więc zmiany dotąd obowiązujących zasad w określonych okolicznościach występują w trakcie nauki, to i uczniom i rodzicom należy się bieżąca informacja, krygująca dotychczasowe i przypominająca nowe ustalenia.

Sprawdź w LEX: Czy zgodne z przepisami prawa jest zapisanie w statucie szkoły wagi ocen i wystawienie oceny rocznej na podstawie średniej ważonej?  >

 

Dla dyrektorów szkół branżowych, techników i szkół artystycznych warto przywołać kilka kolejnych punktów: 10 – szczegółowa organizacja praktycznej nauki zawodu, 11 – organizacja zajęć edukacyjnych w ramach kształcenia zawodowego czy 14 – organizacja kształcenia ogólnego i zawodowego w przypadku pracowników młodocianych. Co prawda rozporządzenia ministra czasem regulują te sprawy niejako spoza szkoły, to statut może uwzględniać te wypracowywane własne rozwiązania w swej treści tak, by w przyszłej pracy szkoły je wykorzystać. Wiążą się z tym zapisy punktu 16, obejmującego (z wyjątkiem szkoły artystycznej, ale przede wszystkim w szkole podstawowej) organizację wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego.

Sprawdź w LEX: Czy rodzice muszą wyrazić zgodę na zmiany w wewnątrzszkolnych zasadach oceniania? >

Zdalna edukacja ma wpływ na prawa i obowiązki uczniów

Myślę, że bezdyskusyjną jest też refleksja, iż nowe okoliczności w pewnym stopniu wpływają i będą w przyszłości wpływać na prawa i obowiązki uczniów (pkt. 17). Co prawda prawa są niezbywalne, ale mogą podlegać czasowym ograniczeniom, co może się stać elementem edukacji prawnej i obywatelskiej uczniów. Tym bardziej, że mocą rozporządzeń i… zaleceń ministra dyrektor został obligowany do podejmowania określonych czynności, co do których może nie być zgody niektórych np. rodziców. Jeśli społeczność szkoły uzna je za konieczne, to nie ma przeszkód, by stosowne uregulowania znalazły się w statucie. Tym bardziej, że art. 99 pkt 1 i 2 upo, wykorzystane już wcześniej w statucie, stanowią iż obowiązki ucznia winny uwzględniać m.in. właściwe zachowanie się podczas organizowanych zdalnie zajęć edukacyjnych oraz usprawiedliwianie, w określonym terminie i formie, nieobecności na zajęciach edukacyjnych. W okolicznościach nauczania na odległość zapewne uwzględnione będą w tych obszarach inne, nowe, lub ograniczone dotychczasowe, obowiązki uczniów i rodziców.

Czytaj w LEX: Zdalne nauczanie i praca zdalna w placówce oświatowej w kontekście RODO  >

Statut powinien też zawierać uregulowania dotyczące organizacji wewnętrznych agend szkoły: biblioteki (pkt 23), internatu (pkt 24) i świetlicy szkolnej (pkt 25). Wydaje się więc zasadne, o ile takie uregulowania w nim już są, aby uwzględnić sytuacje i stany nadzwyczajne oraz przyjąć rozwiązania przydatne nie tylko dziś.

W przypadku szkoły dla dzieci i młodzieży statut określa także organizację i formy współdziałania szkoły z rodzicami w zakresie nauczania, wychowania, opieki i profilaktyki (art. 98 ust. 2 pkt 2 upo). W sytuacji przejścia na ograniczone kontakty osobiste szkoły z uczniami i ich rodzicami wydaje się nieodzownym zapisanie w nim trwałych rozwiązań stosowanych w sytuacjach krytycznych po to, by pewne reguły znane były obu stronom od początku.

Czytaj w LEX: Nauczanie hybrydowe - zadania dyrektora i nauczycieli, czas pracy, wynagradzanie  >

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.