Są nowe podstawy programowe - edukacja zdrowotna i obywatelska już od września

Zdrowie psychiczne, fizyczne - na tym skupi się nowy przedmiot, który wejdzie do szkół od przyszłego roku, czyli edukacja zdrowotna. Zastąpi krytykowane, fakultatywne wychowanie do życia w rodzinie, co wiąże się z wprowadzeniem obowiązkowej edukacji seksualnej, a przynajmniej jej elementów. Pojawi się też następca kontrowersyjnej historii i teraźniejszości - będzie to edukacja obywatelska. Projekty rozporządzeń określających podstawy programowe do obu tych przedmiotów MEN przekazał do konsultacji społecznych.

Proponuje się, aby rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2025 r.:

• edukacja zdrowotna – będzie realizowana obowiązkowo począwszy od roku szkolnego 2025/2026 w klasach IV–VIII szkoły podstawowej oraz klasach I–III branżowej szkoły I stopnia,  klasach I–III liceum ogólnokształcącego i klasach I–III technikum,
• edukacja obywatelska – będzie realizowana począwszy od roku szkolnego 2025/2026 w klasie II branżowej szkoły I stopnia, a w kolejnym roku szkolnym 2026/2027 w klasie III branżowej szkoły I stopnia,  od roku szkolnego 2025/2026 w klasie II liceum ogólnokształcącym i technikum, a w kolejnym roku szkolnym 2026/2027 w klasie III liceum ogólnokształcącym i technikum, natomiast w roku szkolnym 2027/2028 w klasie IV technikum

Higiena, profilaktyka otyłości, szczepienia

Jak wyjaśnia MEN w uzasadnieniu, edukacja zdrowotna to wieloetapowy, wielopłaszczyznowy i interdyscyplinarny proces prowadzący do budowania alfabetyzmu zdrowotnego (ang. health literacy), czyli wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych pozwalających na trafne rozpoznanie potrzeb zdrowotnych własnych i otoczenia oraz podejmowanie odpowiednich działań profilaktycznych. Edukacja zdrowotna ma być realizowana w szkole podstawowej, branżowej i w szkołach ponadpodstawowych. W podstawówce uczeń ma zdobyć następujące umiejętności:

•     Realizowanie działań wpływających na utrzymanie, poprawę i ochronę zdrowia.
•     Rozpoznawanie i reagowanie na sytuacje zagrażające życiu i zdrowiu.
•     Budowanie pozytywnego wizerunku siebie i innych osób oraz podtrzymywanie zdrowych relacji interpersonalnych.
•     Promowanie w swoim otoczeniu postaw opartych na zdrowym stylu życia.
•     Monitorowanie aktualnego stanu zdrowia we wszystkich jego wymiarach.
•     Poszukiwanie, weryfikowanie i analizowanie informacji w zakresie własnego zdrowia i czynników na nie wpływających.

Plany są ambitne - obok lekcji z pierwszej pomocy, na edukacji zdrowotnej uczeń ma nauczyć się zasad zdrowego odżywiania, dowiedzieć się po co mu regularne ćwiczenia, a także nauczyć się rozmawiać o swoich emocjach i radzić sobie ze stresem. Poruszane będą też tematy związane z cyberprzemocą, szkodliwością uzależnienia od mediów społecznościowych, a także z dojrzewaniem i seksualnością. - Dotychczasowa podstawa programowa kształcenia ogólnego w zakresie nieobowiązkowego przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie skupia się jedynie wokół treści związanych z funkcjami rodziny, miłością, przyjaźnią, pełnieniem ról małżeńskich i rodzicielskich, seksualnością człowieka, prokreacją oraz problemami związanymi z okresem dojrzewania - wyjaśnia MEN. 

Metody antykoncepcji, omówienie orientacji

W kwestii edukacji dotyczącej zdrowia seksualnego, widać pewne zmiany wobec wychowania do życia w rodzinie (więcej o tej podstawie). Rząd nie skupia się wyłącznie na seksie małżeńskim, w rozporządzeniu nie ma też takiego nagromadzenia wartościujących określeń. Uczeń dowie się, jakie są metody antykoncepcji, jakie są orientacje psychoseksualne oraz czym są nadużycia w sferze seksualnej. Przedmiot kontynuowany będzie w szkole ponadpodstawowej - w przypadku zdrowia seksualnego uczeń:

• Wyjaśnia pojęcie seksualności oraz omawia rolę całożyciowej edukacji seksualnej i jej wpływ na bezpieczeństwo oraz umiejętność tworzenia satysfakcjonujących relacji.
• Opisuje budowę i funkcje narządów płciowych wewnętrznych i zewnętrznych; omawia ich znaczenie dla zdrowia i profilaktyki oraz wyjaśnia funkcję mięśni dna miednicy dla zdrowia fizycznego i seksualnego.
• Omawia metody antykoncepcji, mechanizm ich działania i kryteria wyboru odpowiedniej metody.
• Omawia profilaktykę infekcji i chorób przenoszonych drogą płciową, profilaktykę przed- i poekspozycyjną zakażenia wirusem HIV; wyjaśnia różnicę między życiem z wirusem HIV a chorobą AIDS; wymienia miejsca (np. punkty konsultacyjno-diagnostyczne), w których można wykonać bezpłatne i anonimowe testy; wyszukuje przepisy prawne dotyczące odpowiedzialności karnej za bezpośrednie narażenie innych osób na zakażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową.
• Wymienia czynniki wpływające na płodność człowieka i sposoby dbania o nią; omawia zjawisko niepłodności, określa jej możliwe przyczyny, w tym związane z niezdrowym stylem życia, a także omawia jej skutki i formy leczenia; omawia metody rozrodu wspomaganego, rozróżniając naprotechnologię od metody in vitro.
• Omawia przebieg ciąży, wyjaśnia przebieg porodu fizjologicznego, instrumentalnego oraz cesarskiego cięcia; omawia kwestie zdrowotne związane z karmieniem piersią; opisuje połóg i zasady opieki nad noworodkiem; omawia rolę wsparcia edukacyjnego i psychicznego dla osób oczekujących dziecka, w tym rolę szkół rodzenia, oraz standardy opieki okołoporodowej.
• Wyjaśnia pojęcia: poronienie i aborcja; wymienia etyczne, prawne, zdrowotne i psychospołeczne uwarunkowania dotyczące przerywania ciąży.
• Wyjaśnia, na czym polega norma medyczna, prawna, statystyczna, społeczna, moralna, religijna, partnerska oraz indywidualna; wymienia wyznaczniki partnerskiej normy seksualnej.
• Wymienia kryteria świadomej zgody i omawia sytuacje, w których można ją stosować w relacjach seksualnych oraz np.: przyjacielskich, rodzinnych i społecznych.
• Omawia formy przemocy seksualnej, w tym molestowania seksualnego, oraz mity na ten temat; omawia sposoby reagowania w sytuacji, gdy doświadcza przemocy seksualnej lub gdy ktoś mu o tym mówi; identyfikuje instytucje i organizacje wspierające osoby po doświadczeniu przemocy seksualnej oraz wyszukuje przepisy prawne dotyczące przemocy seksualnej.
• Wymienia zagrożenia związane z różnymi aspektami seksualności, takimi jak: uwodzenie w sieci (grooming), seksting, szantaż seksualny (sextortion), pornografia, seksualizacja, prostytucja z udziałem małoletnich, oraz wymienia sposoby przeciwdziałania tym zagrożeniom.

Kontynuowane będą pozostałe tematy - związane z żywieniem, rozpoznawaniem problemów ze zdrowiem psychicznym i poszukiwaniem pomocy w tym zakresie.

Koniec z HiT, zamiast tego WOS 2.0

Drugim dodawanym przedmiotem jest edukacja obywatelska, która zastępuje HiT. - Wprowadzenie nowego przedmiotu edukacja obywatelska wynika z potrzeby przygotowania uczniów odpowiedzialnego zaangażowania obywatelskiego w społeczeństwie demokratycznym. Jednym z priorytetów Ministerstwa Edukacji Narodowej jest jak najlepsze przygotowanie młodych ludzi do sprawnego funkcjonowania w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości. Niezbędne jest, aby szkoła umożliwiała uczniom zdobywanie kompetencji, które pozwolą im efektywnie rozwijać się, umożliwią praktyczne wykorzystanie zdobywanej na lekcji wiedzy i przygotują uczniów do dorosłego życia i rozwoju kariery zawodowej - wyjaśnia MEN.

Jak podkreśla, w odróżnieniu od przedmiotu historia i teraźniejszość, który dotychczas był realizowany głównie w sposób teoretyczny – nowy przedmiot edukacja obywatelska będzie kładł nacisk na kształtowanie u uczniów praktycznych umiejętności i kompetencji. - Przedmiot będzie budował i wzmacniał postawy patriotyczne młodych ludzi, oparte na poczuciu tożsamości i dumie z przynależności do wspólnoty, trosce o małą i dużą ojczyznę, poczuciu odpowiedzialności za jej kształt. Równolegle nowy przedmiot będzie kształtował otwartość i szacunek względem innych, empatię i solidarność z innymi oraz zaangażowanie na rzecz dobra wspólnego. Przedmiot będzie również rozwijał umiejętności uczniów w zakresie zaangażowania obywatelskiego, w tym identyfikowania problemów społecznych i poszukiwania ich rozwiązań, angażowania się indywidualnie lub we współpracy z innymi w działania na rzecz dobra wspólnego lub ojczyzny - tłumaczy w uzasadnieniu. Uczniowie nauczą się tez wyrabiać sobie własną opinię w sprawach związanych z funkcjonowaniem w społeczeństwie - wpływania na władze publiczne i interakcji państwo-obywatel, co umożliwi uczniom załatwianie wybranych spraw urzędowych i podejmowanie działania w interakcji z państwem, a także zrozumienie i wykorzystywanie w praktyce mechanizmów i form uczestnictwa obywatelskiego.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.