Pytanie
Czy do zespołu szkół (szkoła ponadgimnazjalna) prowadzonego prze gminę można włączyć szkołę podstawową i gimnazjum?
Jak powinna wyglądać procedura działania takiej jednostki?
Odpowiedź
odpowiedzi udzielono: 30 stycznia 2012 r.
Należy domniemać, że drugie z pytań dotyczy procedury włączenia wymienionych szkół do istniejącego zespołu szkół.
Gdyby zaś chodziło o funkcjonowanie tak złożonego zespołu szkół, to będzie ono zbliżone do dotychczasowego, choć ze względu na rozpiętość wieku uczniów i różnorodność typów szkół wchodzących w skład zespołu wydaje się to organizacyjnie dość trudne. Nie można odnieść się w pełni do tej kwestii choćby dlatego, że nie wiadomo w jakim/jakich obiektach funkcjonować będzie powiększona jednostka organizacyjna. Do spełnienia pozostają warunki tworzenia sieci szkół podstawowych i gimnazjów tak, aby powstały zgodnie z przepisami art. 17 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) - dalej u.s.o.
Zasadniczą kwestią poruszoną w pytaniu jest uznanie włączenia jako przekształcenia według (stosowanej odpowiednio) procedury likwidacji.
"Przekształceniem" można – co do zasady – określić każdą zmianę organizacyjną. Dlatego też – zgodnie z przepisem art. 59 ust. 6 u.s.o. należy "przekształcenie" odnieść do przepisów art. 59 i całego art. 58 u.s.o. Moim zdaniem – pod pojęciem "przekształcenia" należy rozumieć taką zmianę, która polega na częściowej likwidacji, zmianach stopnia organizacyjnego, zmianie kierunku kształcenia, połączenie szkół, włączenie szkół do zespołu itp.
Z uzasadnienia wyroku (s. 11 i nast.) Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 maja 2002 r. (wyrok TK z dnia 8 maja 2002 r. K 29/00) wynika intencja ustawodawcy (w kontekście przepisów art. 58 i 59 u.s.o.), którą jest niewątpliwe wyważenie interesów różnych uczestników stosunków prawno-oświatowych podmiotów systemu oświaty, czyli: organów prowadzących i użytkowników szkół i placówek. Interes mieszkańców lokalnych wspólnot samorządowych może być nieuwzględniony, gdyby w wskutek proponowanych (przedstawionych w pytaniu) zmian organizacyjnych zostali oni pozbawieni możliwości korzystania z usług edukacyjnych publicznych szkół w takim zakresie i w takich warunkach, jakie dotychczas im przysługiwały. Taka sytuacja może mieć miejsce w przedstawiony w pytaniu przypadku. Interes społeczny może być wątpliwy choćby dlatego, że dotyczy znacznie różniących się wiekiem części populacji mieszkańców gminy.
Do zespołu szkół ponadgimnazjanych można włączyć szkołę podstawową i gimnazjum. Trudno jest określić szczegółową "procedurę włączenia" na podstawie przedstawionych w pytaniu informacji.
Zgodnie z prawem należy zastosować przepisy art. 62 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) - dalej u.s.o.
Możliwe jest włączenie gimnazjum do istniejącego zespołu szkół – w myśl przepisu art. 62 ust. 5 u.s.o.
Oznacza to, że włączając gimnazjum i szkoły podstawowej do zespołu należy - na podstawie przepisu art. 59 ust. 6 u.s.o. - zastosować odpowiednio przepisy art. 58 i art. 59 ust. 1-5 u.s.o.
Między innymi – w myśl przepisu art. 59 ust. 1 u.s.o. zd. 2 – organ prowadzący jest obowiązany, co najmniej na 6 miesięcy przed terminem przekształcenia, zawiadomić o zamiarze przekształcenia: rodziców uczniów, właściwego kuratora oświaty oraz organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia szkół danego typu.
Moim zdaniem – decydującym o terminie włączenia jest nie tylko obowiązek wypełnienia warunku i procedury ustawowej, ale również to, że muszą nastąpić zmiany organizacyjne oraz zmiany warunków pracy i nauki w szkołach wchodzących obecnie w skład zespołu – do dnia 31 sierpnia. Dyrektor zespołu szkół stanie się wówczas na mocy art. 62 ust. 2 u.s.o. jednocześnie dyrektorem włączanego gimnazjum i szkoły podstawowej. Z dniem włączenia zespołu szkół następuje przejęcie wszystkich składników majątkowych przez zespół szkół, a dotychczasowi pracownicy gimnazjum i szkoły podstawowej stają się pracownikami zespołu szkół. Uchwałę w sprawie włączenia gimnazjum i szkoły podstawowej do zespołu szkół powinna podjąć rada gminy (art. 5c pkt 1 u.s.o.).
Zgodnie z przepisem art. 62 ust. 5b u.s.o. połączenie w zespół szkoły podstawowej z gimnazjum wymaga pozytywnej opinii kuratora oświaty.
W myśl przepisu art. 62 ust. 6 u.s.o. utworzenie zespołu, w którego skład wchodzą szkoły prowadzone przez różne organy, może nastąpić po zawarciu porozumienia między tymi organami. Porozumienie powinno określać, który z organów będzie wykonywać zadania organu prowadzącego, sposób finansowania oraz tryb rozwiązania zespołu.
Przykład
Przykładowe założenia procedury łączenia szkół, (o których mowa w pytaniu) w zespół:
1. Inicjatywa w sprawie łączenia szkół należy wyłącznie do organu prowadzącego.
Uchwałę w sprawie utworzenia zespołu szkół, dla których organem prowadzącym jest jednostka samorządu terytorialnego, podejmuje jej organ stanowiący.
2. Przepisy art. 62 u.s.o. dotyczą wprost tylko szkół, zarówno samorządowych, jak i prowadzonych na podstawie zezwolenia udzielanego w myśl przepisów art. 58 u.s.o.
Sformułowanie dotyczące możliwości łączenia w zespół szkół różnych typów wyklucza możliwość połączenia w zespół szkół tego samego typu. W omawianym przykładzie sytuacja taka nie występuje, bowiem szkołami różnych typów są: szkoła podstawowa, gimnazjum, a także poszczególne "podtypy" szkół ponadgimnazjalnych (liceum ogólnokształcące, zasadnicza szkoła zawodowa). Należy pamiętać o uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty w sprawie połączenia szkoły podstawowej i gimnazjum.
3. Jednostkami systemu oświaty są poszczególne szkoły. Sytuacji tej nie zmienia utworzenie zespołu szkół. Niemniej jednak tracą one w pewnym zakresie samodzielność, ponieważ działają pod wspólnym kierownictwem dyrektora zespołu szkół, ale i zachowują odrębność rad pedagogicznych, rad szkół, rad rodziców i samorządów uczniowskich (art. 62 ust. 1 u.s.o.). Pozostałe organy natomiast, w przypadku braku odmiennej regulacji statutowej, nie podlegają połączeniu.
Jeżeli dyrektor zespołu szkół jest dyrektorem szkoły w rozumieniu przepisów u.s.o., to stosuje się do niego wszystkie jej przepisy określające kompetencje, zadania i obowiązki dyrektora szkoły, przede wszystkim zaś art. 39 u.s.o. Dyrektor zespołu szkół:
  • sprawuje on nadzór pedagogiczny nad wszystkimi nauczycielami zespołu;
  • w stosunku do wszystkich pracowników przysługują mu uprawnienia pracownicze.
4. Zgodnie z art. 62 ust. 3 u.s.o. utworzenie zespołu szkół następuje w trybie art. 58 u.s.o. z tym, że akt założycielski wymaga zaopiniowania przez rady pedagogiczne.
Opinia rad pedagogicznych, o której mowa wyżej powinna być wyrażona przed uchwaleniem bądź nadaniem aktu założycielskiego przez organ prowadzący. Statut oraz akt założycielski przesyła się kuratorowi oświaty.
5. Utworzenie zespołu szkół złożonego z np. gimnazjum i liceum ogólnokształcącego, wymaga zawarcia porozumienia (w danym przypadku gminy i powiatu). W omawianym przypadku należy sprawdzić, czy takie porozumienie istnieje, bowiem gmina prowadzi szkoły ponadgimnazjalne chyba, że posiada prawa powiatu.
Nie jest ono umową cywilnoprawną, lecz szczególną czynnością administracyjnoprawną (tzw. porozumieniem administracyjnym).
Porozumienie powinno zawierać:
  • określenie organu prowadzącego zespół,
  • sposób finansowania (tryb dotowania szkół, czyli w praktyce refundacji organowi wykonującemu zadania organu prowadzącego kosztów utrzymania szkoły, której prowadzenie nie należy do jego zadań własnych),
  • tryb rozwiązywania zespołu (procedurę likwidacyjną, zasady zwrotu i rozliczeń mienia oraz przejęcia należności i zobowiązań),
  • mogą być także uregulowane inne kwestie, jednak organom zwierającym porozumienie nie wolno w nim zamieszczać postanowień sprzecznych z ustawą.
Porozumienie zawierają w imieniu jednostki samorządu terytorialnego jej organy wykonawcze (wójt, burmistrz, prezydent, zarząd powiatu, zarząd województwa) - w myśl przepisu art. 5c pkt 2 u.s.o.