Ustawa z 5 lipca 2018 roku o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw, która wejdzie w życie 1 stycznia 2019 roku, wprowadza największe i najbardziej rewolucyjne zmiany od początku obowiązywania ustawy o związkach zawodowych.
Związki dla każdego
Przede wszystkim rozszerzy zakres podmiotowy prawa do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych. Na konieczność wprowadzenia takiej zmiany wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 2 czerwca 2015 r., sygn. akt K 1/13. Trybunał stwierdził wówczas, że zakres regulacji dopuszczalności tworzenia związków zawodowych i wstępowania do nich, przewidziany w art. 2 ust. 1 u.z.z., jest zbyt wąski w stosunku do gwarancji konstytucyjnych wynikających z Konstytucji.
Przeczytaj w LEX: Zakres podmiotowy wolności koalicji związkowej pracobiorców. Glosa do wyroku TK z dnia 2 czerwca 2015 r., K 1/13, Ewa Podgórska-Rakiel >
W związku tym w ustawie wprowadzono definicję „osoby wykonującej pracę zarobkową” a zmiany zmierzają do objęcia pełnym prawem zrzeszania się w związkach zawodowych (koalicji) wszystkich osób świadczących osobiście pracę za wynagrodzeniem, bez względu na podstawę zatrudnienia. Przez „osobę wykonującą pracę zarobkową” należy rozumieć pracownika lub osobę świadczącą pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy
Cena promocyjna: 129 zł
|Cena regularna: 129 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
W konsekwencji wszystkie wymienione wyżej osoby, bez jakiegokolwiek rozróżnienia, będą korzystać w równym stopniu zarówno z prawa do tworzenia, jak i wstępowania do związków zawodowych.
Natomiast wolontariuszom, stażystom i innym osobom, które świadczą osobiście pracę bez wynagrodzenia, przysługiwać będzie prawo wstępowania do istniejących już związków zawodowych (art. 2 ust. 41 u.z.z.), bez prawa tworzenia nowych.
Czytaj też: Prof. Gładoch: Wolność związkowa dla samozatrudnionych niemal nieograniczona >
W konsekwencji przyznania prawa koalicji nowym osobom niezbędne było wprowadzenie szeregu zmian przepisów ustawy o związkach zawodowych, w szczególności odpowiednich mechanizmów ochronnych wobec działaczy związkowych i członków organizacji związkowych niebędących pracownikami, przed nierównym traktowaniem ze względu na przynależność związkową czy negatywnymi konsekwencjami z powodu pełnionej przez nich funkcji lub statusu związkowego. Szerzej na ten temat pisze w LEX dr Magdalena Rycak w komentarzu "Zmiany w funkcjonowaniu związków zawodowych od 1 stycznia 2019 r." >
Od 2019 roku każdy przedsiębiorca będzie musiał się liczyć z możliwością powstania u niego związku zawodowego. - Pracodawcy często postrzegają związki zawodowe jako ryzyko. Od początku 2019 roku zatrudnianie na umowach cywilnoprawnych nie będzie już przed tym ryzykiem chronić - mówi dr Magdalena Rycak i dodaje, że jest wiele przedsiębiorstw, w których działy HR w ogóle nie interesowały się do tej pory zbiorowym prawem pracy, bo nie działały u nich związki. Teraz znajomość tych przepisów może okazać się również tu bardzo potrzebna.
Czytaj też: Nowe przepisy ukrócą tworzenie żółtych związków zawodowych >
Duzi zyskają
Nowelizacja przeniosła przepisy dotyczące reprezentatywności ponadzakładowej i zakładowej organizacji związkowej z Kodeksu pracy do ustawy o związkach zawodowych. Zmieniają się zasady reprezentatywności na korzyść związków zrzeszonych w ponadzakładowych reprezentatywnych organizacjach związkowych, takich jak NSZZ "Solidarność", OPZZ czy Forum Związków Zawodowych, które będą miały więcej uprawnień. Od 2019 roku trudniej będzie być reprezentatywnym związkiem zawodowym na szczeblu zakładu pracy, jeśli nie jest się zrzeszonym w organizacji reprezentatywnej na szczeblu ponadzakładowym. Próg reprezentatywności dla związków działających u przedsiębiorcy został znacznie podniesiony z 10 do 15 proc., a w przypadku związków reprezentatywnych zrzeszonych ponadzakładowo ten próg zmienia się tylko z 7 do 8 proc.
Sąd sprawdzi liczebność związku
Zakładowa organizacja związkowa będzie miała obowiązek przedstawiać pracodawcy co 6 miesięcy – według stanu na 30 czerwca i 31 grudnia – w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po tym okresie, informację o liczbie członków. Organizacji, która nie wypełni w terminie tego obowiązku, nie będą przysługiwać uprawnienia zakładowej organizacji związkowej do czasu przedstawienia informacji.
Jeśli pracodawca lub inna działająca u niego organizacja związkowa będą miały wątpliwości co do tej liczby, to mogą w terminie 30 dni zgłosić pisemne zastrzeżenie co do liczebności danej zakładowej organizacji związkowej. W takiej sąd rejonowy – sądu pracy właściwy ze względu na siedzibę pracodawcy ustali liczbę członków na ostatni dzień danego półrocza. Zakładowa organizacja związkowa może również z własnej inicjatywy wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie liczby członków.
To nie koniec zmian
Nowelizacja doprecyzowała też zakres informacji, które pracodawca jest zobowiązany udzielić na żądanie związku zawodowego. Przyznano też uprawnienia oraz świadczenia osobom wykonującym pracę zarobkową w okresie zwolnienia od pracy na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z funkcji związkowej i rozszerzono ochronę na inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową. Ważna jest też zmiana, która wskazuje termin, w którym związek zawodowy powinien wyrazić zgodę lub odmówić wyrażenia zgody na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku prawnego ze wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z inną osobą wykonującą pracę zarobkową będącą członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnioną do reprezentowania tej organizacji, albo na jednostronną zmianę warunków pracy lub wynagrodzenia na niekorzyść pracownika. Więcej na temat zmian przepisów dotyczących związków zawodowych i funkcjonowania związków zawodowych można znaleźć w LEX Kadry:
- Zmiany w funkcjonowaniu związków zawodowych od 1 stycznia 2019 r. >
- Wpływ związków zawodowych na bhp w zakładzie pracy >
- Konsultacja ze związkami zawodowymi wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku pracy >
- Postępowanie przed sądem pracy - udział inspektora pracy i organizacji społecznych >
- Ewolucja zakładowych układów zbiorowych pracy >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.