Czy bezrobotny ma prawo dobrowolnie przystąpić do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych?

Czy osoba bezrobotną (nie zarejestrowana w urzędzie pracy) może opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne i rentowe? Ubezpieczeniom...

Czy osoba bezrobotną (nie zarejestrowana w urzędzie pracy) może opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne i rentowe?

Ubezpieczeniom społecznym może podlegać wyłącznie osoba, która posiada określony w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.) - dalej u.s.u.s., tytuł do tych ubezpieczeń. Wyjątek dotyczy osoby, która dobrowolnie kontynuuje ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Umowę o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne z NFZ może podpisać każda osoba, która nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje u.s.u.s. a ubezpieczeniu zdrowotnemu - ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) - dalej u.ś.o.z. Z art. 7, art. 6, art. 11 oraz art. 12 u.s.u.s. wynika, że obowiązkowo bądź dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym mogą podlegać tylko osoby posiadające wskazany w tych przepisach tytuł do tych ubezpieczeń np.

• status studenta,
• uczestnika dziennych studiów doktoranckich,
• zatrudnienie w ramach stosunku pracy,
• wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia,
• prowadzenie pozarolniczej działalności,
• pobieranie zasiłku dla bezrobotnych.

Ubezpieczeniu chorobowemu mogą podlegać wyłącznie osoby wymienione w art. 11 u.s.u.s., które objęte są obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Z kolei ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają tylko osoby wskazane w art. 12 u.s.u.s., które podlegają obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Jedynym przewidzianym przez u.s.u.s. przypadkiem, w którym osoba podlegająca ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym nie musi posiadać ku temu stosownego tytułu jest sytuacja przewidziana w art. 10 u.s.u.s. Na mocy art. 10 w związku z art. 36 ust. 6 u.s.u.s. osoba w stosunku, do której ustał tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (np. ustał stosunek pracy) lub tytuł do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, o którym mowa w art. 7 pkt 3 u.s.u.s., może kontynuować dobrowolnie ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jeżeli wniosek o objęcie tymi ubezpieczeniami złoży w ZUS w terminie 30 dni od dnia ustania tytułu do ubezpieczeń społecznych. Należy przy tym zaznaczyć, że od 1 września 2009 r. na mocy ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 71, poz. 609) zostanie zniesiony wyżej wymieniony 30-dniowy termin na złożenie wniosku w sprawie kontynuowania dobrowolnego ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Oznacza to, że po 31 sierpnia 2009 r. osoba, która utraciła tytuł do ubezpieczeń społecznych przedmiotowy wniosek będzie mogła złożyć w wybranym przez siebie momencie.

Obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają wyłącznie osoby wymienione w art. 66 ust. 1 u.ś.o.z. Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 24 u.ś.o.z. do osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu należą bezrobotni niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu. Przepis ten dotyczy jednak tylko bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy, o czym świadczy art. 75 ust. 9 u.ś.o.z. Natomiast osoba, która nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu - zgodnie z art. 68 ust. 1 u.ś.o.z. - może ubezpieczyć się w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego dobrowolnie, jeżeli ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Osoba taka zostaje objęta ubezpieczeniem zdrowotnym od dnia wskazanego w umowie zawartej z NFZ.

Bezrobotny, który nie jest zarejestrowany w powiatowym urzędzie pracy, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalne i rentowym, a także nie może przystąpić do tych ubezpieczeń dobrowolnie, chyba że znajduje do niego zastosowanie art. 10 u.s.u.s. i złoży on w ZUS wniosek o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi w terminie 30 dni od dnia ustania tytułu do ubezpieczeń społecznych. Bezrobotny może natomiast na swój wniosek zawrzeć z NFZ umowę o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne.

Piotr Kostrzewa - specjalista z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych