Polskie Normy są normami krajowymi, przyjętymi w drodze konsensu, zatwierdzonymi przez krajową jednostkę normalizacyjną, którą jest Polski Komitet Normalizacyjny. Kwestie z tym związane reguluje ustawa z 12 września 2002 r. o normalizacji.

Czym jest norma 

Norma jest dokumentem przyjętym na zasadzie konsensu, który został zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną. Ustala ona - do powszechnego i wielokrotnego stosowania - zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie. Natomiast normalizacją krajową jest normalizacja prowadzona na szczeblu państwa, nieobejmująca działań prowadzonych: w poszczególnych branżach lub sektorach gospodarki, na szczeblu lokalnym, na szczeblu stowarzyszeń lub przedsiębiorców i urzędów. Jest ona prowadzona w celu: 

  1. racjonalizacji produkcji i usług poprzez stosowanie uznanych reguł technicznych lub rozwiązań organizacyjnych;
  2. usuwania barier technicznych w handlu i zapobiegania ich powstawaniu;
  3. zapewnienia ochrony życia, zdrowia, środowiska i interesu konsumentów oraz bezpieczeństwa pracy;
  4. poprawy funkcjonalności, kompatybilności i zamienności wyrobów, procesów i usług oraz regulowania ich różnorodności;
  5. zapewnienia jakości i niezawodności wyrobów, procesów i usług;
  6. działania na rzecz uwzględnienia interesów krajowych w normalizacji europejskiej i międzynarodowej;
  7. ułatwiania porozumiewania się przez określanie terminów, definicji, oznaczeń i symboli do powszechnego stosowania.

Sprawdź w LEX: Czy nie stosowanie zapisów Polskich Norm oznacza łamanie prawa? >

 

W normalizacji krajowej stosuje się zasady:

  • jawności i powszechnej dostępności;
  • uwzględniania interesu publicznego;
  • dobrowolności uczestnictwa w procesie opracowywania i stosowania norm;
  • zapewnienia możliwości uczestnictwa wszystkich zainteresowanych w procesie opracowywania norm;
  • konsensu jako podstawy procesu uzgadniania treści norm;
  • niezależności od administracji publicznej oraz jakiejkolwiek grupy interesów;
  • jednolitości i spójności postanowień norm;
  • wykorzystywania sprawdzonych osiągnięć nauki i techniki;
  • zgodności z zasadami normalizacji europejskiej i międzynarodowej.

Jest to zadanie Polskiego Komitetu Normalizacji 

W tym celu, prawodawca powołał do życia Polski Komitet Normalizacji, który jest państwową jednostką organizacyjną. Do jego zadań należy organizowanie i prowadzenie normalizacji krajowej zgodnie z potrzebami kraju, w tym:

  1. określanie stanu i kierunków rozwoju normalizacji;
  2. organizowanie i nadzorowanie działań związanych z opracowywaniem i rozpowszechnianiem Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych, w szczególności przez ankietę powszechną projektów norm; ankieta powszechna jest realizowana przez podawanie do publicznej wiadomości tytułów, terminów zakończenia ankiety oraz miejsca i sposobu udostępniania zainteresowanym treści projektów;
  3. zatwierdzanie i wycofywanie Polskich Norm oraz innych dokumentów normalizacyjnych;
  4. reprezentowanie Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych i regionalnych organizacjach normalizacyjnych, uczestnictwo w ich pracach oraz występowanie za granicą w sprawach dotyczących normalizacji;
  5. inicjowanie i organizowanie pracy komitetów technicznych do realizacji zadań związanych z opracowywaniem dokumentów normalizacyjnych;
  6. organizowanie i prowadzenie działalności szkoleniowej, wydawniczej, promocyjnej i informacyjnej dotyczącej normalizacji i dziedzin pokrewnych;
  7. opiniowanie projektów aktów prawnych związanych z normalizacją.

Opracowywaniem Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych zajmują się powoływane do tego Komitety techniczne. W ich skład wchodzą specjaliści delegowani przez organy administracji rządowej, organizacje: gospodarcze, pracodawców, konsumenckie, zawodowe i naukowo-techniczne, szkół wyższych i nauki oraz pracownicy PKN, z zachowaniem zasady reprezentatywności wszystkich zainteresowanych określonym zakresem tematycznym, z uwzględnieniem potrzeb gospodarki krajowej.

Polskie Normy nie są źródłem prawa 

Pewną dyskusję budzi to, czy Polskie Normy można zaliczyć do przepisów powszechnie obowiązujących. Ich stosowanie jest dobrowolne, co wynika wprost z art. 5 ust. 3 ustawy o normalizacji. Tym samym powołanie się na Polską Normę w przepisie prawnym nie zmienia jej dobrowolnego statusu. Warto zaznaczyć, że Polska Norma może być kopią normy europejskiej lub międzynarodowej. Wprowadzenie jej może wówczas nastąpić w języku oryginału. Niemniej dopiero po opublikowaniu w języku polskim, można się na nią powołać w przepisach prawnych.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10 kwietnia 2019 r., sygn. akt II OSK 1486/17, potwierdził, że stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne i nie są one źródłami prawa powszechnie obowiązującego (zob. także wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z 19 maja 2009 r., sygn. akt II SA/Ke 183/09). Natomiast powoływanie się na te normy jest zasadne tylko wówczas, gdy przepis ustawy lub rozporządzenia bezpośrednio odwołuje się do wymogu ich stosowania. Ponadto w wyroku z 21 marca 2013 r., sygn. akt II OSK 2244/11, NSA podkreślił, że nie można określić Polskich Norm jako samodzielnych norm prawnych z uwagi na zapewnioną im ochronę w zakresie prawa autorskiego. 

 

MERITUM Bezpieczeństwo i higiena pracy
MERITUM Bezpieczeństwo i higiena pracy

Józef Gierasimiuk, Jaromir Grabowski

Sprawdź  

Cena promocyjna: 259 zł

|

Cena regularna: 259 zł

|

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł


Sporny charakter dostępu do norm 

Zgodnie z art. 5 ust. 5 ustawy o normalizacji, Polskie Normy korzystają z ochrony jak utwory literackie, a autorskie prawa majątkowe do nich przysługują krajowej jednostce normalizacyjnej, czyli Polskiemu Komitetowi Normalizacyjnemu. Tym samym ich wydawanie i rozpowszechnianie wymaga uzyskania zgody. Ponadto prawodawca zastrzegł, że ochrony Polskich Norm nie narusza ustawa o dostępie do informacji publicznej. Stanowi o tym art. 5 ust. 7 ustawy o normalizacji. Interpretacja tego przepisu nie jest jednak jednoznaczna. PKN twierdzi, że Polskie Normy nie stanowią informacji publicznej i nie podlegają udostępnieniu w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Takie stanowisko potwierdził NSA w wyroku z 31 maja 2004 r., sygn. akt OSK 205/04. Warto jednak zwrócić też uwagę na inny pogląd NSA, który został wyrażony w wyroku z 2 lipca 2003 r., sygn. akt II SA 837/03. Wskazano w nim, że ogólną zasadą wynikającą z art. 61 Konstytucji, jest dostęp do informacji. Natomiast wszelkie wyjątki powinny być formułowane w sposób wyraźny, a wątpliwości powinny przemawiać na rzecz dostępu. Dlatego też z art. 5 ust. 7 ustawy o normalizacji, nie można wyprowadzać wniosku, że ustawa ta wyłącza stosowanie ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Za dostęp trzeba zapłacić 

Art. 5 ust. 1 ustawy o normalizacji stanowi, że Polskie Normy są powszechnie dostępne. Nie są one jednak udostępniane nieodpłatnie. Polski Komitet Normalizacji wyjaśnia, że przepisy międzynarodowych i europejskich organizacji normalizacyjnych wykluczają bezpłatne udostępnianie norm, co wynika m.in. z zasady, że jednostka normalizacyjna powinna być niezależna finansowo, aby mogła zachować bezstronność. Ponadto podkreśla, że koszty funkcjonowania systemu normalizacyjnego nie mogą być ponoszone w formie podatków przez ogółu obywateli, ponieważ użytkownicy norm uzyskują korzyści z ich stosowania. Natomiast kupując normę, zwracają część ponoszonych przez państwo kosztów. 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.