Zasadą jest, że osoby przebywające na urlopach wychowawczych obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalno-rentowym oraz zdrowotnemu, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie posiadają innych tytułów do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Składki wykazywane są w dokumentach ubezpieczeniowych składanych do ZUS, natomiast finansuje je budżet państwa.
W imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA pracodawca ujmuje takiego pracownika z kodem tytułu ubezpieczenia 12 11 xx. Składa również ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx oraz z kodem świadczenia/przerwy 121 lub 122.
Na wysokość składek finansowanych za osoby na urlopach wychowawczych przez budżet państwa nie mają wpływu wymiar czasu pracy pracownika, ani wysokość pobieranego przez niego wynagrodzenia przed pójściem na urlop wychowawczy.
Zmiany w wysokości podstawy wymiaru składek osób opiekujących się dziećmi wprowadziła ustawa z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 237, poz. 1654). Nowela ta dokonała jednocześnie istotnych zmian w urlopach macierzyńskich przysługujących matce i ojcu dziecka. Ustawa ta zawiera przepis przejściowy, wedle którego w latach 2009 – 2011 r. składki osób na urlopie wychowawczym opłaca się od podstawy, którą jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2011 r. to 1386 zł.
Poczynając od 1 stycznia 2012 r., czyli od rozliczeń składek za ten miesiąc dokonywanych w lutym 2012 r., podstawą wymiaru składek jest 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Kwota tego wynagrodzenia obowiązuje w rozliczeniach od trzeciego miesiąca następnego kwartału, przez kolejne trzy miesiące. Z tym, że podstawa ta nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za 12 miesięcy poprzedzających urlop wychowawczy. Chodzi o to, by pracownik nie miał sfinansowanych wyższych składek gdy przebywał na urlopie niż gdyby normalnie pracował i otrzymywał wynagrodzenie.
Wysokość przeciętnego wynagrodzenia ogłasza prezes GUS. A zatem, zgodnie z powyższymi regułami, od 1 grudnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r. jest to kwota ogłoszona 10 listopada 2011 r. i wynosi 3416 zł. (M. P. Nr 103, poz. 1042).
Rozliczając składki pracownika na urlopie wychowawczym za styczeń i luty 2012 r. trzeba zadeklarować 400,08 zł na ubezpieczenie emerytalne (2049,6 zł x 19,52%) oraz 122,98 zł - na ubezpieczenie rentowe (2049,6 zł x 6%).
Bez zmian pozostaje wysokość podstawy wymiaru składki zdrowotnej. Oblicza się ją od wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych (od 1 listopada 2009 r. – 520 zł).
