Po sygnałach, jakie docierały do redakcji Prawo.pl, postanowiliśmy sprawdzić, jak funkcjonuje obsługa prawna w tak dużej - w skali kraju - instytucji jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej poprosiliśmy o dane. Chcieliśmy wiedzieć m.in., ile radców prawnych i prawników było zatrudnionych w Departamencie Legislacyjno-Prawnym Centrali ZUS w latach 2015 - 2020 i na dzień udzielenia odpowiedzi. Poprosiliśmy też o liczbę kancelarii prawnych, z którymi Centrala ZUS miała w tym czasie podpisane umowy na obsługę prawną (oraz oddziały – o ile takie umowy również podpisywały), a także liczbę spraw, w których ZUS był przez nie reprezentowany oraz liczbę opinii prawnych, które dla ZUS zostały sporządzone przez zewnętrzne kancelarie prawne.
Nie tylko Centrala, ale i oddziały ZUS mają swoich radców prawnych
Z informacji przekazanych nam przez ZUS wynika, że w Centrali Zakładu zatrudnionych jest 28 radców prawnych, według stanu na dzień 25 maja 2021 r.
Wcześniej, w okresie od 2017 r. do 31 stycznia 2019 r. radców prawnych było 29. Ich liczba znacząco wzrosła w 2016 r. – z 11 (na dzień 31 grudnia 2015 r.) do 28.
Stan zatrudnienia na stanowisku radca prawny w Departamencie Legislacyjno-Prawnym (Centrala)
Jednostka |
Stan na 31.12.2015 |
Stan na 31.12.2016 |
Stan na 31.12.2017 |
Stan na 31.12.2018 |
Stan na 31.01.2019 |
Stan na 31.12.2020 |
Stan na 25.05.2021 |
|
Centrala ZUS |
11 |
28 |
29 |
29 |
29 |
28 |
28 |
Jak twierdzi ZUS, dane dotyczą osób zatrudnionych w ramach umowy o pracę na stanowisku radca prawny (według stanu na 25.05.2021 roku). Zwiększenie zatrudnienia w Departamencie Legislacyjno-Prawnym w 2016 r. było spowodowane przede wszystkim zmianami organizacyjnymi w Zakładzie, polegającymi na przejęciu przez Departament Legislacyjno-Prawny zadań i pracowników czterech komórek organizacyjnych - wydziałów analityczno-konsultacyjnych zlokalizowanych uprzednio w Oddziałach ZUS we Wrocławiu, Sosnowcu, Lublinie i Gdańsku, zatrudniających radców prawnych.
- W Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych nie ma osób zatrudnionych na stanowisku prawnik – napisał ZUS w przekazanej nam odpowiedzi.
A ilu radców prawnych zatrudnionych jest w wydziałach obsługi prawnej 43 oddziałów ZUS? Według stanu na 31 grudnia 2020 r. – w sumie 259 (w 2015 r. – 256). To niewielki wzrost liczby zatrudnionych radców prawnych w porównaniu do 2015 r. Uwagę zwraca jednak wzrost wydatków na zatrudnienie w Departamencie Legislacyjno-Prawnym w Centrali ZUS i w wydziałach obsługi prawnej. O ile bowiem w 2015 r. ZUS wydał na ich wynagrodzenia i pochodne niewiele ponad 40,2 mln zł (w tym 15,9 mln zł – na wynagrodzenia radców prawnych), o tyle w kolejnych latach wydatki te stopniowo rosły i wyniosły w 2016 r. – 44,1 mln zł, w 2017 r. – 48 mln zł, w 2018 r. – 49, 2 mln zł, w 2019 r. – 54,2 mln zł, a w 2020 r. – 57,6 mln zł. W tym okresie rosły też wydatki na wynagrodzenia dla radców prawnych i wyniosły odpowiednio: w 2016 r. – 18,09 mln zł, w 2017 r. – 20,7 mln zł, w 2018 r. – 21,7 mln zł, w 2019 r. – 24,09 zł. W 2020 r. wydatki te wyniosły 24,7 mln zł.
Cena promocyjna: 63.74 zł
|Cena regularna: 85 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 63.74 zł
Zewnętrzne kancelarie prawne wspierają ZUS
Jednak obsługa prawna ZUS to nie tylko zatrudniani radcowie prawni. Jak się okazuje, Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ma podpisane umowy na obsługę prawną z 12 kancelariami prawnymi (według stanu na dzień 31 grudnia 2020 r.). W latach 2019-2020 takie umowy Zakład podpisał z 12 kancelariami, a w 2015 r. – z 14 kancelariami prawnymi.
Także oddziały ZUS podpisywały umowy na obsługę prawną z kancelariami prawnymi w latach 2015- 2020. Z takiej pomocy korzystały I i II Oddział ZUS w Łodzi (po jednej umowie w 2015 r., w 2019 r. i w 2020 r.) oraz Oddział ZUS w Krakowie (jedna umowa podpisana w 2015 r.).
Jakie koszty usług świadczonych przez zewnętrzne kancelarie prawne poniósł ZUS w latach 2015-2020 (kwoty brutto)
ROK |
Koszt usług poniesionych przez Zakład |
w tym: koszt usług poniesionych przez Centralę |
|
2015 |
1 099 789,50 |
1 037 797,50 |
|
2016 |
2 132 694,57 |
2 063 322,57 |
|
2017 |
2 619 087,41* |
2 511 527,41* |
|
2018 |
2 110 985,05* |
2 056 373,05* |
|
2019 |
1 832 371,17* |
1 798 600,29* |
|
2020 |
1 065 788,95* |
1 030 369,07* |
*kwota zawiera opłaty z tytułu zastępstwa wykonywanego przez Prokuratorię Generalną, na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej RP.
Jak twierdzi ZUS, w latach 2015-2020 Zakład Ubezpieczeń Społecznych łącznie prowadził ponad 810 tys. spraw sądowych. - ZUS był reprezentowany przez kancelarie zewnętrzne w 2015 r. – w 13 sprawach, w 2016 r. – w 11 sprawach, w 2017 r. – w 12 sprawach, w 2018 r. – w 27 sprawach, w 2019 r. – w 23 sprawach, w 2020 r. – w 17 sprawach – poinformował Prawo.pl ZUS.
Rekordziści na obsłudze prawnej Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zarobili 532 984,92 zł w 2019 r. (233 422,34 zł w 2020 r.), 380 441,46 w 2019 r. (123 381,30 zł w 2020 r.), 259 070,36 zł w 2019 r. (74 777,86 zł w 2020 r.) i 227 318,67 zł w 2019 r. (151 824,13 zł w 2020 r.). Kwoty wypłacone pozostałym kancelariom w 2019 r. mieściły między 13,9 tys. zł a 71,2 tys. zł, a w 2020 r. – między 5,2 tys. zł do 85,8 tys. zł.
Zewnętrzne kancelaria prawne sporządzały też dla ZUS opinie prawne. Ich liczba na przestrzeni omawianych lat również wzrosła. Okazuje się, w latach 2015-2020 liczba opinii prawnych sporządzonych dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przez zewnętrzne kancelarie prawne wynosiła:
- 2015 r. – 36
- 2016 r. – 48
- 2017 r. – 71
- 2018 r. – 76
- 2019 r. – 84
- 2020 r. – 39.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 6/2021 >>
Sposób na brak kadr?
Według ZUS, przeciętne wynagrodzenie zasadnicze brutto radcy prawnego zatrudnionego w Zakładzie, według stanu na dzień 31 grudnia 2020 r., wynosiło 7 147 zł, a przeciętne wynagrodzenie całkowite (ze wszystkimi składnikami) za rok 2020 – 8 289 zł. Dodajmy, że wynagrodzenie całkowite pracownika na stanowisku radca prawny w ZUS, czyli z pochodnymi, obejmuje:
- wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy;
- dodatek specjalny (zgodnie z wytycznymi zawartymi w ZUZP);
- nagrodę uznaniową;
- nagrodę z ZFN – tzw. „13-tkę” (zgodnie z wytycznymi zawartymi w ZUZP);
- wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych;
- nagrodę jubileuszową (zgodnie z wytycznymi zawartymi w ZUZP);
- odprawę emerytalną / rentową (zgodnie z wytycznymi zawartymi w ZUZP);
Poza tym radcom prawnym przysługuje dodatkowe wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego. - Zgodnie z par. 19 Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników ZUS - radcom prawnym zatrudnionym w Zakładzie na podstawie umowy o pracę przysługuje dodatkowe wynagrodzenie z tytułu zastępstwa sądowego w wysokości minimalnej określonej w odrębnych przepisach, tj. 65 proc. kosztów zastępstwa procesowego zasądzonych w orzeczeniu sądu – twierdzi ZUS.
- W ZUS jest ogromne zróżnicowanie wynagrodzeń – mówi nam jeden ze związkowców Zakładu. Zwraca przy tym uwagę, że na owe przeciętne wynagrodzenie składają się wszystkie odprawy emerytalne, jubileuszowe czy tzw. 13-tki, które są wypłacane. – W ten sposób przeciętna pensja w ZUS ma przekraczać ponad 5 tys. zł, czyli tyle, ile w przedsiębiorstwach. Tyle tylko, że to wynagrodzenie, do którego porównuje się nasze pensje nie uwzględnia wypłat z zysku – dodaje.
Urzędy korzystają z usług kancelarii
- Korzystanie z obsługi prawnej świadczonej przez zewnętrzne kancelarie prawne jest powszechną praktyką wśród organów administracji publicznej. Jest to zrozumiałe, bo są przecież takie obszary, które wymagają bardzo specjalistycznej wiedzy. Pytanie tylko, czy ten system jest rozsądnie zarządzany – mówi Krzysztof Izdebski, prawnik, dyrektor programowy fundacji ePaństwo. I dodaje: Być może tańszym rozwiązaniem jest skorzystanie z usługi świadczonej kancelarię zewnętrzną niż zatrudnienie specjalisty, ale takie działanie powinno wynikać z racjonalnej polityki menadżersko-kadrowej.
Zdaniem Krzysztofa Izdebskiego, ta kwestia wymaga systemowego rozwiązania. – Rzeczywiście bieżąca obsługa prawna jest w ZUS potrzebna. Pytanie tylko, czy kapitał ludzki dobrze jest wykorzystywany. Może należałoby zadbać o wyspecjalizowanie zatrudnianych radców prawnych, tak aby ich rola nie ograniczała się przeważnie do przybijania pieczątek pod napisanymi przez pracowników merytorycznych ZUS pismami – zauważa dyrektor programowy fundacji ePaństwo.
Podobnego zdania jest też jeden ze związkowców ZUS. - To jest armia ludzi, którą należałoby przygotować merytorycznie w określonym rodzaju spraw, wyprofilować, i wtedy można byłoby sięgać po pomoc kancelarii zewnętrznych tylko w trudnych, bardzo skomplikowanych i wyjątkowo złożonych sprawach – mówi nam, prosząc o anonimowość.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
