Rozporządzenie Komisji UE nr 1259/2011 z dnia 2 grudnia 2011 r. (Dz. Urz. UE L 320 z 3.12.2011 r., s. 18) zmieniło przepisy dotyczące najwyższych dopuszczalnych poziomów dioksyn, polichlorowanych bifenyli o działaniu podobnym do dioksyn i polichlorowanych bifenyli o działaniu niepodobnym do dioksyn w środkach spożywczych.
Dioksyny należą do grupy chlorowanych węglowodorów aromatycznych, a ich szkodliwe działanie polega głównie na zakłócaniu funkcji wydzielania wewnętrznego hormonów sterydowych (w szczególności obniżenie płodności i bezpłodność oraz trudności w zachodzeniu i utrzymaniu ciąży). Konsekwencje szkodliwego działania dioksyn zależą od czasu ekspozycji i wielkości dawki. Działanie dioksyn ma charakter skryty, początkowo niezauważalny i dający znać o sobie dopiero po dłuższym czasie.
Kilka lat temu Komisja Europejska zwróciła się do Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa żywności (EFSA) o opracowanie raportu na temat zanieczyszczenia żywności i środków żywienia zwierząt dioksynami i dioksynopodobnymi polichlorowanymi bifenylami jako dokumentu odniesienia dla planowanej nowelizacji przepisów w tym zakresie. Nowelizacja przewidywała również zastąpienie dotychczas obowiązujących współczynników toksyczności nowymi - opracowanymi przez WHO. W bazie danych EFSA znalazły się informacje dotyczące zawartości dioksyn w 5624 próbkach żywności oraz dodatkowo w owocach i warzywach, zbożach i produktach dla niemowląt i małych dzieci. Raport wskazywał na powolny, ale systematyczny spadek poziomów dioksyn w żywności. Na tej podstawie przy ustalaniu nowych limitów uwzględniono nowe współczynniki toksyczności w miejsce poprzednio stosowanych.
Zastosowanie nowych współczynników wpłynęło na obniżenie poziomów dioksyn wyrażonych jako TEQ, a więc również na obniżenie limitów. Poza zmianą wartości najwyższych dopuszczalnych poziomów dioksyn - w nowym rozporządzeniu wyodrębniono limity dla mięsa dziko żyjących ryb słodkowodnych z wyjątkiem gatunków ryb tzw. dwuśrodowiskowych (np. łosoś) odławianych w wodach słodkich i produktów z nich pochodzących, a także po raz pierwszy określono limity dla żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci.
Oddzielnym zagadnieniem jest wprowadzenie po raz pierwszy wymagań dla tzw. niedioksynopodobnych polichlorowanych bifenyli. Podstawą do ich ustalenia były wyniki badań poziomów tej grupy związków w żywności i paszy w państwach członkowskich, które na wniosek Komisji zostały opracowane przez EFSA i wydane w postaci raportu.
Zagadnienia zdrowotne i związana z nimi ocena ryzyka w przypadku globalnie występujących zanieczyszczeń środowiskowych, jakimi są dioksyny, nie są jedynym aspektem branym pod uwagę przez jednostki zarządzające ryzykiem, w tym odpowiedzialne m.in. za ustalanie najwyższych dopuszczalnych poziomów. Uwzględniają one bowiem, obok oceny ryzyka, również tzw. poziom tła oraz elementy ekonomiczne, prawne, socjalne i technologiczne, a nawet polityczne.
Filozofia takiego ustalania limitów wiąże się z faktem, że mniejszym złem jest przyjęcie wyższego, ale możliwego do dotrzymania limitu połączonego z ewentualnym wskazaniem na konieczność wprowadzenia zaleceń żywieniowych dla szczególnie wrażliwych grup konsumentów, niż przyjęcie niższego (ostrzejszego) limitu, który w praktyce i tak nie będzie możliwy do dotrzymania, i którego sprawdzenie we wszystkich partiach towaru trafiających do obrotu nie będzie wykonalne.
Edward Kołodziejczyk