W opublikowanym przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr UD 114) zaplanowano zmiany w organizacji systemu orzeczniczego w ZUS. - Istniejący stan prawny może być postrzegany jako nieprzejrzysty i niedostosowany do obecnych potrzeb. Ma to szczególne znaczenie w kontekście formułowanych przez ubezpieczonych i świadczeniobiorców wątpliwości dotyczących prawidłowości i jednolitości orzekania, dokumentowania ustaleń orzeczniczych oraz działania lekarzy orzeczników. Wpływ na te oceny ma także długotrwały okres oczekiwania na orzeczenie stanowiące podstawę do otrzymywania świadczeń zapewniających środki finansowe na egzystencję w związku ze zrealizowaniem się ryzyka socjalnego, jakim jest utrata częściowej lub całkowitej zdolności do pracy lub konieczność rehabilitacji zawodowej celem przywrócenia zdolności do pracy - czytamy w ocenie skutków regulacji (OSR) do projektu. Są także coraz większe problemy z niedoborem kadry lekarzy orzeczników, a formy ich zatrudnienia i wynagradzania nie są dostosowane do aktualnych warunków. - Według stanu na 30 września 2024 r.: 674 lekarzy (w wymiarze 533 etatów) jest zatrudnionych w oddziałach ZUS, 355 etatów lekarzy (40 proc. z etatów przewidzianych w planie zatrudnienia) jest nieobsadzonych; 30 komisji lekarskich funkcjonuje w ZUS (skład – 3 lekarzy specjalistów). Lekarze orzecznicy i komisje lekarskie wydają rocznie ok. 1,2 mln orzeczeń. Z ponad 25 mln zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy wystawianych rocznie dla osób ubezpieczonych w ZUS ok. 1,5 proc. podlega kontroli, którą realizują lekarze orzecznicy – podaje projektodawca. 

Uregulowanie w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych oraz aktach wykonawczych do nich zasad i trybu wydawania orzeczeń ma się przyczynić do standaryzacji postępowania orzeczniczego we wszystkich rodzajach spraw, niezależnie od celu, dla którego jest wydawane orzeczenie oraz do przejrzystości regulacji prawnych w tym zakresie.

Czytaj również: Reforma orzecznicza w ZUS. Zasady bez zmian, ale będzie większa kontrola>>

Orzeczenie z ZUS w ciągu miesiąca

Obecnie prawo nie reguluje, w jakim terminie powinno zostać wydane orzeczenie lekarza z ZUS w sprawie całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, określa tylko termin na wydanie decyzji w sprawie świadczeń. Wewnętrzne akty Zakładu regulują, że orzeczenie lekarskie powinno być wydane do 45 dni. Około 7 – 10 proc. spraw rozpatrywanych jest w terminie powyżej 45 dni. Jak podaje ustawodawca, aktualnie średni czas oczekiwania na wydanie orzeczenia przez lekarza orzecznika wynosi 28 dni (od 10 do 98 dni). Projektowane przepisy wprowadzą zapis, że czas na wydanie orzeczenia to 30 dni od dnia złożenia wniosku. Projekt wprowadza też środki zwalczania opieszałości w wydawaniu orzeczeń. Będzie można wnieść ponaglenie, na wzór rozwiązania funkcjonującego w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego. Ponaglenie będzie rozpatrywane w terminie 7 dni od daty jego złożenia. W przypadku uznania zasadności ponaglenia, zostanie wyznaczony niezwłocznie termin wydania orzeczenia.

 

Prawo ubezpieczeń społecznych
-52%
Prawo ubezpieczeń społecznych

Krzysztof Baran

Sprawdź  

Cena promocyjna: 61.44 zł

|

Cena regularna: 128 zł

|

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 57.6 zł


Czytaj w LEX: Niepełnosprawność i niezdolność do pracy to nie to samo >

Co się zmieni w orzekaniu o niezdolności do pracy

Resort rodziny podkreśla, że projektowane przepisy zmienią tylko organizację procesu orzeczniczego w ZUS, ale nie zmienią się zasady orzekania, np. definicja niezdolności do pracy czy samodzielnej egzystencji. Zmiany nie wpłyną na obowiązujące uprawnienia do świadczeń wypłacanych przez ZUS. Projekt resortu rodziny przewiduje:

  • powstanie centrów orzeczniczych ZUS, dzięki którym skonsolidują się zadania związane z orzecznictwem. Centrum orzecznicze obejmie jeden lub więcej oddziałów ZUS, przy czym sam oddział ZUS dalej będzie mógł wydać orzeczenie o niezdolności do pracy. Lekarz orzecznik będzie mógł mieć wsparcie w czynnościach technicznych i administracyjnych asystenta medycznego, o czym sam zdecyduje. Osoba poddawana badaniu powinna wyrazić zgodę co do obecności asystenta przy przeprowadzaniu badania lekarskiego;
  • wprowadzenie elastycznych form zatrudnienia dla lekarzy orzeczników współpracujących z ZUS, nie będzie to musiała być umowa o pracę. Tylko lekarze nadzorujący wydawanie orzeczeń, tj. Naczelny Lekarz ZUS, główni lekarze orzecznicy i ich zastępcy oraz lekarze inspektorzy nadzoru orzecznictwa lekarskiego będą zatrudniani wyłącznie na podstawie umów o pracę;
  • zmiany w wymaganych kwalifikacjach dla lekarzy orzeczników. Orzeczenia o niezdolności do pracy będą mogli wydawać w pierwszej instancji nie tylko lekarze specjaliści, jak obecnie, ale także lekarze w trakcie specjalizacji oraz czynni lekarze wykonujący zawód co najmniej przez pięć lat;
  • udział w wydawaniu niektórych orzeczeń przez specjalistów wykonujących samodzielne zawody medyczne na podstawie dowolnej formy współpracy z ZUS. Dla przykładu, w sprawach o rehabilitację leczniczą w ramach prewencji rentowej w zakresie profilu narządu ruchu orzeczenia będą mogły być wydawane przez fizjoterapeutów, a w sprawach, w których ustala się niezdolność do samodzielnej egzystencji, przez pielęgniarki i pielęgniarzy. - O tym, czy dana sprawa będzie mogła zostać skierowana do rozpatrzenia przez wymienionych specjalistów, w każdym przypadku zadecyduje główny lekarz orzecznik albo zastępca głównego lekarza orzecznika, który w centrum orzeczniczym będzie sprawował nadzór nad wydawaniem orzeczeń – uściśla ustawodawca;
  • wprowadzenie regulacji, zgodnie z którymi zasady ustalania wynagrodzenia zasadniczego lekarzy orzecznictwa lekarskiego oraz specjalistów wykonujących samodzielne zawody medyczne zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, zostaną określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych oraz w rozporządzeniu wydanym na podstawie przepisów tej ustawy przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Wynagrodzenie zasadnicze będzie ustalane z zastosowaniem mnożników kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym ustalenie, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Będą to te same zasady, które mają zastosowanie do ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych;
  • wprowadzenie jednoosobowego orzekania zarówno w pierwszej instancji, jak w drugiej instancji. Obecnie odwołanie od orzeczenia rozpatrywane jest przez 3-osobową komisję lekarską. Lekarz orzekający w danej sprawie w pierwszej instancji będzie wyłączony od orzekania w tej sprawie w drugiej instancji i nie będzie mógł rozpatrywać sprzeciwu ani zarzutu wadliwości od wydanego przez siebie orzeczenia;
  • doprecyzowanie reguł wydawania orzeczeń. ZUS będzie mógł w ramach realizacji zadań związanych z orzekaniem przez lekarzy orzeczników oraz specjalistów wykonujących samodzielne zawody medyczne, za pośrednictwem systemu informacji w ochronie zdrowia, pozyskać – bez udziału podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych – informacje o zdarzeniach medycznych, jednostkowe dane medyczne oraz ustalić, czy istnieje elektroniczna dokumentacja medyczna, która może mieć znaczenie dla dokonania ustaleń orzeczniczych;
  • wprowadzenie zasady wydawania orzeczeń w postaci dokumentu elektronicznego. - Przewidziano również, że obok orzeczenia w postaci elektronicznej, funkcjonować będzie wydruk orzeczenia wydanego w postaci elektronicznej. Wydruk orzeczenia będzie zawierał informację, że orzeczenie zostało wydane w postaci elektronicznej, opatrzonej wybranym podpisem elektronicznym. Orzeczenie doręczane będzie osobie zainteresowanej oraz podmiotom właściwym w przypadkach przewidzianych w przepisach prawa – wyjaśnia ustawodawca;
  • udział osoby orzekanej czynny udział w postępowaniu na każdym jego etapie. Przepisy zachowują możliwość ponownej oceny orzeczniczej okoliczności wynikających z celu, dla którego jest wydawane orzeczenie. Jeżeli osoba zainteresowana nie zgadza się z orzeczeniem, może wnieść sprzeciw wobec tego orzeczenia, który skutkuje skierowaniem sprawy do lekarza orzecznika do ponownego rozpatrzenia i wydaniem nowego (ponownego) orzeczenia. Sprzeciw będzie mógł zostać wniesiony w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Od orzeczeń wydanych w sprawach kontroli zaświadczeń lekarskich sprzeciw nie przysługuje;
  • regulację zwierzchniego nadzoru nad orzecznictwem lekarskim sprawowanego przez Prezesa ZUS za pośrednictwem Naczelnego Lekarza ZUS.

Czytaj również: Nie będzie jednego systemu orzecznictwa o niepełnosprawności>>

Czytaj w LEX: Zasady orzekania o niezdolności do pracy >

Inne uprawnienia ZUS

Ogłoszony projekt ma także, m.in.:

  • umocować prawnie wymianę danych pomiędzy rejestrem lekarzy prowadzonym przez ZUS oraz rejestrami Naczelnej Izby Lekarskiej, aby możliwa była weryfikacja danych;
  • umożliwić dostęp do dokumentów zgromadzonych w postępowaniach prowadzonych przez ZUS związanych z kontrolą zaświadczeń lekarskich i cofaniem upoważnień do wystawiania zaświadczeń lekarskich - dla potrzeb postępowań prowadzonych przez organy samorządu zawodowego lekarzy w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy i lekarzy dentystów;
  • doprecyzować przepisy w sprawie czynności kontrolnych ZUS zaświadczeń lekarskich.

ZUS będzie mógł także cofnąć upoważnienie do wystawiania zaświadczeń lekarskich na okres do 3 miesięcy, gdy wystawiający zaświadczenia odmówi mu udostępnienia  dokumentacji medycznej, która była podstawą wystawienia zaświadczenia o niezdolności do pracy. Poza tym:

  • ZUS będzie miał jednoznaczne uprawnienia do kontrolowania zarówno zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, jak i zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny;
  • będzie nowy sposób przekazywania przez ZUS zawiadomień o terminie badania w sprawach dotyczących kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich. Ma to się odbywać przez tzw. voiceboty – technologię wykorzystującą automatyczne przetwarzanie danych osobowych. - Ubezpieczony informowany o terminie badania, będzie miał zagwarantowaną możliwość wyrażenia zgody na przekazanie informacji w tym zakresie przy użyciu voicebota oraz zapewnioną możliwość kontaktu z pracownikiem ZUS, w przypadku braku akceptacji przyjęcia informacji o terminie badania w ten sposób – podaje ustawodawca.

Zmiany wprowadzone omawianym projektem wymagają nowelizacji 24 ustaw. Projekt ustawy został skierowany do 21-dniowych uzgodnień międzyresortowych i 30-dniowych konsultacji publicznych.

Ustawa ma wejść w życie, co do zasady, 1 stycznia 2025 r. Przepis regulujący kwestie wynagrodzeń lekarzy orzeczników mają wejść w życie miesiąc po dniu ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw, a korzystanie przez ZUS z baz Naczelnej Izby Lekarskiej następnego dnia po ogłoszeniu.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.