Masowy napływ do Polski ludności uciekającej przed wojną w Ukrainie po 24 lutego 2022 r. skłonił polskiego ustawodawcę do podjęcia wyjątkowych środków prawnych. W ekspresowym tempie uchwalono ustawę z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r., poz. 583, dalej: specustawa).
Ustawa wciąż jednak powoduje praktyczne problemy w zatrudnianiu obywateli Ukrainy. W tym przypadku – w zakresie możliwości szybkiego uzyskania dokumentów pobytowych, na podstawie których obywatele Ukrainy korzystający z prawa pobytu w Polsce z mocy specustawy mogliby swobodnie i legalnie podróżować po krajach Schengen.
Czytaj też: Wizy Schengen dla uchodźców - praktyka Szwajcarii >
- Istotnym problemem jest brak w specustawie rozwiązań, które pozwalałyby obywatelom Ukrainy - z wyjątkiem kierowców transportu międzynarodowego - uzyskiwać w Polsce w uproszczony sposób, w oparciu o dokumenty pobytowe, jednocześnie uznawane przez inne państwa obszaru Schengen (np. karty pobytu, wizy), a tym samym umożliwiające niezakłócone podróżowanie do tych państw w celach osobistych czy służbowych, w szczególności po wyczerpaniu ruchu bezwizowego na skutek pobytu w Polsce - mówi Prawo.pl Magdalena Świtajska, adwokat, Solicitor of England and Wales (non-practising), partner w kancelarii Wardyński i Wspólnicy.
Czytaj również: Nie można delegować Ukraińca do pracy w innym kraju UE>>
Specustawa - jak zalegalizować pobyt?
Specustawa określa zasady legalizowania w Polsce pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium RP z terytorium Ukrainy uciekając przed wojną. Ich pobyt, zgodnie z art. 2 ust. 1 specustawy, jest legalny w okresie 18 miesięcy licząc od 24 lutego 2022 r. Art. 42 specustawy przewiduje ponadto przedłużenie podstaw legalnego pobytu na terytorium naszego kraju takich jak wizy krajowe czy zezwolenia na pobyt czasowy (i karty pobytu) obywateli Ukrainy, którzy takie dokumenty już posiadali przed 24 lutego 2022 r., jeśli ich ważność upływa w okresie od 24 lutego 2022 r.
Czytaj też: Regulacje specustawy i ochrony czasowej - aspekty praktyczne legalizacji pobytu osób uchodzących z Ukrainy >
W zakresie możliwości podróżowania do innych państw ustawodawca rozwiązał jednak tylko problem kierowców z Ukrainy zatrudnionych w polskich firmach wykonujących transport międzynarodowy, którym wojewodowie wydają nowe naklejki wizowe, potwierdzające przedłużenie ważności ich wiz krajowych i uprawniające do przekraczania granicy (art. 42 ust. 4). Natomiast pozostałe osoby, zarówno te korzystające z automatycznego prawa pobytu jak i te korzystające z automatycznego przedłużenia ważności ich wiz i zezwoleń na pobyt i kart pobytu, nie mają żadnego dokumentu, na podstawie którego mogłyby przekraczać polską granicę i wyjeżdżać do krajów Schengen. Jednocześnie uzyskanie nowej wizy krajowej jest obecnie niemalże niemożliwe z uwagi na konieczność jej uzyskania, co do zasady, w Ukrainie. Uzyskanie zaś zezwolenia na pobyt czasowy i karty pobytu jest natomiast czasochłonne i zajmuje kilka miesięcy (specjalna uproszczona procedura w tym zakresie będzie dostępna najwcześniej po upływie 9 miesięcy od wjazdu do Polski w związku w wojną).
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 3/2022 >>
Dokumenty pobytowe – brak procedury uproszczonej
Jak tłumaczy mec. Świtajska, zasadą jest, że obywatel Ukrainy posiadający paszport biometryczny może podróżować po terytorium państw strefy Schengen przez okres nieprzekraczający 90 dni w okresie każdych 180 dni bez konieczności posiadania wizy czy karty pobytu. Pobyt w Polsce zalicza się jednak na poczet takiego ruchu bezwizowego. - Oznacza to na przykład, że obywatele Ukrainy, którzy wjechali do Polski z paszportami biometrycznymi po 24 lutego 2022 r. i przebywali tu nieprzerwanie od chwili wjazdu, mimo iż na mocy przepisów specustawy, będą mogli dalej przebywać w Polsce legalnie jeszcze przez długi czas, wkrótce stracą albo już stracili prawo do podróżowania do innych państw strefy Schengen – podkreśla mec. Magdalena Świtajska.
Czytaj też: Ubieganie się o udzielenie ochrony międzynarodowej – aspekty praktyczne >
Wszystko dlatego, że dla osób, które obejmuje specustawa nie jest obecnie przewidziane wydawanie na tej podstawie w Polsce wiz ani żadnych dokumentów pobytowych takich jak karta pobytu. - Osoby te zostały wprawdzie objęte z mocy specustawy ochroną tymczasową (czasową), która również daje prawo podróżowania do innych państw strefy Schengen, jednak nawet w takim przypadku, bez odpowiedniego dokumentu potwierdzającego taki status (a Polska dokumentów takich nie wydaje) przekraczanie granicy innych państw może zostać uznane za niegodne z prawem – podkreśla mec. Świtajska.
Zdaniem Katarzyny Sawickiej, adwokata z kancelarii Wardyński i Wspólnicy, na mocy specustawy zagwarantowano legalny pobyt w Polsce niemalże wszystkim obywatelom Ukrainy (na różny okres w zależności od daty wjazdu do Polski i posiadanych dokumentów) oraz prawo do pracy i prowadzenia działalności w takim okresie bez zezwoleń, co należy ocenić pozytywnie. - Niewątpliwie szybkie przyjęcie takich rozwiązań prawnych było niezbędne. Krótki czas przeznaczony na prace legislacyjne, analizę skutków regulacji oraz bardzo ograniczony zakres konsultacji nowych przepisów z partnerami społecznymi i praktykami prawa spowodował jednak, że na gruncie stosowania specustawy pojawiają się istotne problemy prawne oraz identyfikowane są braki regulacyjne – zauważa mec. Sawicka. Jej zdaniem innym istotnym problemem jest nieskoordynowanie rozwiązań przewidzianych „specustawą” z dotychczas obowiązującymi procedurami powodujące wątpliwości, m.in. co do postępowania w sprawach zezwoleń na pobyt wydanych obywatelom Ukrainy przed wejściem w życie „specustawy” oraz będących w toku w chwili jej wejścia w życie. Chodzi m.in. o wątpliwości dotyczące tego, czy zmiana pracodawcy wymaga nadal zmiany zezwolenia dla zachowania jego ważności.
- W konsekwencji, mimo przyjęcia kilkakrotnie nowelizacji przepisów specustawy postulowane i konieczne są dalsze jej zmiany – uważają prawniczki z kancelarii Wardyński i Wspólnicy.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
