Na sprawę emerytur pomostowych dla ratowników medycznych zwróciła uwagę poseł Agnieszka Maria Kłopotek. W interpelacji poselskiej (nr 3346) przypomniała, że w ubiegłym roku znowelizowana została ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych m.in. w kwestii możliwości ubiegania się o jej przyznanie przez ratowników medycznych, ale tylko tych zatrudnionych na umowę o pracę. Tymczasem, jak zaznaczyła, znaczna większość z nich pracuje na kontraktach – umowach cywilnoprawnych, prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą i ta grupa zawodowa nie ma, póki co, prawa do emerytury pomostowej. Poprosiła więc o wyjaśnienie, jakie przyczyny spowodowały obecny stan rzeczy w tym zakresie oraz czy resort skłonny byłby wystąpić z propozycją jego zmiany, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom „kontraktowych“ ratowników medycznych, którzy czują się dyskryminowani.
Czytaj również: Firmy czekają problemy - na pomostówki mogą odejść dobrzy pracownicy>>
Dla kogo emerytura pomostowa?
Sebastian Gajewski, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej, w odpowiedzi na interpelację poselską wyjaśnił, że osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zdefiniowane w art. 3 ust. 1-3 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych1 i wymienione w załączniku nr 1 lub 2 do tej ustawy, oraz spełniają pozostałe warunki ustawowe wskazane w art. 4, przysługuje prawo do emerytury pomostowej. – Punkt 18 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych wymieniono, jako prace o szczególnym charakterze, spełniające kryteria definicyjne wskazane w art. 3 ust. 3, wskazuje „prace członków zespołów ratownictwa medycznego” (a więc również prace wykonywane przez ratowników medycznych) – zaznaczył. I podkreślił, że przywołana w interpelacji nowelizacja (czyli ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. poz. 1667) nie pozbawiła ratowników medycznych, spełniających wskazane w przepisach ustawy przesłanki, prawa do emerytury pomostowej. - Nowelizacja uchyliła jeden z warunków uzyskania prawa do emerytury pomostowej, tj. art. 4 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych dotyczący konieczności wykonywania przez pracownika (przed 1 stycznia 1999 r.) pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, co w konsekwencji prowadzi do rozszerzenia zakresu prawa do tej emerytury. Bo jak dalej tłumaczy Gajewski, po wejściu w życie nowelizacji (czyli od 1 stycznia 2024 r.) prawo do emerytury pomostowej uzyskali wszyscy pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a więc również ratownicy medyczni (bez względu na datę rozpoczęcia wykonywania takiej pracy), oczywiście po spełnieniu wszystkich pozostałych warunków przewidzianych w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, co wiceminister dopowiada w przypisie.
Zdaniem Sebastiana Gajewskiego, wskazany w interpelacji problem uzyskania prawa do emerytury pomostowej przez ratowników medycznych, zatrudnionych na podstawie umów cywilno-prawnych albo prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, jest natomiast konsekwencją regulacji zakresu podmiotowego ustawy o emeryturach pomostowych, który od dnia jej wejścia w życie nie uległ zmianie. - Przed wejściem w życie ustawy emerytalnej obowiązywały przepisy ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. poz. 267, z późn. zm.), zakres określał już sam jej tytuł. Natomiast w treści art. 5 zdefiniował „pracownika” jako „osobę pozostającą w stosunku pracy w myśl Kodeksu pracy” (pkt. 1), zaś „zatrudnienie” jako „wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy” (pkt. 2) – przypomina wiceminister Gajewski. I dodaje, że świadczenia na warunkach w niej określonych przysługiwały z tytułu zatrudnienia na obszarze Państwa Polskiego (art. 1). - Prawo do emerytury zależało od osiągnięcia wieku wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz udokumentowania minimalnego okresu zatrudnienia wynoszącego odpowiednio 20 i 25 lat (art. 26). Od tej zasady ustawa przewidywała odstępstwa (art. 53-55) - w zakresie możliwości przechodzenia pracowników na wcześniejsze emerytury, na warunkach określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. poz.43, z późn. zm.). Prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługiwało zatem wyłącznie pracownikom, którzy legitymowali się odpowiednim okresem zatrudnienia, rozumianym jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Uprawnienie to miało więc pracowniczy, a nie powszechny charakter - wyjaśnia Sebastian Gajewski.
Obowiązujące od 1 stycznia 1999 r. przepisy ustawy emerytalnej nie zmieniły tej sytuacji prawnej. Do przepisów rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. odsyła obecnie art. 32 ust. 4 tej ustawy. Z brzmienia przepisu jednoznacznie wynika, że prawo do emerytury w obniżonym wieku mogą nabyć wyłącznie ci ubezpieczeni, którzy udokumentują wymagany okres ubezpieczenia, w tym co najmniej 15-letni okres wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach w ramach stosunku pracy, a więc ta sama kategoria ubezpieczonych, która miała taką możliwość przed 1 stycznia 1999 r.
Ta sama reguła stosowana jest również przy ustalaniu prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przez osoby urodzone po 31 stycznia 1948 r. w oparciu o przepisy art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej.
Pracowniczy charakter emerytury pomostowej
Zdaniem MRPiPS, pracowniczy charakter prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, potwierdził również Trybunał Konstytucyjny. W uzasadnieniu wyroku z 12 września 2000 r., w sprawie o sygn. akt K. 1/00 dotyczącej prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie ustawy emerytalnej dla osób objętych ubezpieczeniami społecznymi z innego tytułu niż stosunek pracy (np. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej), Trybunał uznał, że ustawa emerytalna nie zmieniła zakresu podmiotowego tych regulacji w stosunku do stanu prawnego sprzed 1 stycznia 1999 r. Zróżnicowanie uprawnień w zakwestionowanych przepisach wynika z tego, że w stosunku do ubezpieczonych będących pracownikami, jest to kontynuacją posiadanych uprzednio uprawnień, aż do całkowitego ich wygaszenia, natomiast pozostali ubezpieczeni, którzy przed wejściem w życie ustawy emerytalnej podlegali innym systemom ubezpieczenia, niż pracowniczy, takich uprawnień (do wcześniejszej emerytury) nigdy nie mieli. Zawężenie zakresu podmiotowego w zakresie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę jest uzasadnione i nie narusza zasad równości i sprawiedliwości społecznej”, wynikających z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Wobec powyższych względów natury systemowej, nowe uregulowanie ustawowe, umożliwiające uzyskanie okresowego świadczenia z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w postaci emerytury pomostowej, zawarte w przepisach ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, jako wypełnienie delegacji określonej w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej, może obejmować jedynie pracowników.
Pod pojęciem „pracownika”, na gruncie przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, rozumie się zatem ubezpieczonego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1, 2a i ust. 6 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 497, z późn. zm.). Stanowi tak przepis art. 2 pkt. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.
- Z prawa do emerytury pomostowej mogą wobec tego skorzystać jedynie te osoby, które w ramach stosunku pracy wykonują prace zdefiniowane w art. 3 ust. 1 - 3 ustawy o emeryturach pomostowych i wymienione w zał. nr 1 i 2 do tej ustawy (w tym, prace ratowników medycznych będących członkami zespołów ratownictwa medycznego, wymienione w pkt 18 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych) – podkreśla wiceszef MRPiPS. Według niego, potwierdzeniem pracowniczego charakteru prawa do emerytury pomostowej jest również to, że w aktualnym stanie prawnym, prawo do tego świadczenia powiązane jest z obowiązkiem odprowadzania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych, którą odprowadza się wyłącznie za pracowników, a nie za osoby prowadzące działalność pozarolniczą. Zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, składkę na FEP opłaca się za pracownika, który łącznie spełnia następujące warunki:
- urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.,
- wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Jak poinformował wiceminister Gajewski, obecnie w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie są prowadzone prace nad zmianami w tym zakresie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
