Odpowiedź
Osoba posiadająca kwalifikacje co najmniej specjalisty ds. bhp może wykonywać zadania służby bhp u pracodawcy (ale tylko zatrudniającego do 100 pracowników) w dowolnej formie – zarówno na podstawie umowy zlecenia, jako osoba nieprowadząca działalności gospodarczej, jak i na podstawie umowy zlecenia jako osoba prowadząca taką działalność.
Uzasadnienie
Zasady tworzenia, organizacji, działania, uprawnień i kwalifikacji służby bezpieczeństwa i higieny pracy określają art. 237[11] ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. oraz rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) – dalej r.s.b.h.p.
NSA w wyroku z dnia 13 października 2006 r., I OSK 263/06, LEX nr 281409, stanął na stanowisku, że ustawodawca w sposób wyraźny wyróżnił dwie formy pełnienia funkcji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Pierwsza jest realizowana w formie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, a druga poprzez powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Te dwie formy realizacji obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy nie są tożsame.
Zgodnie z art. 237[11] § 1 k.p., obowiązek utworzenia służby bhp (zatrudnienie etatowego pracownika) powstaje w momencie zatrudnienia więcej niż 100 pracowników.
W przypadku pracodawcy zatrudniającego mniej niż 100 pracowników, może on powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.
Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp również może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli:
• zatrudnia do 10 pracowników albo
• zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
W razie braku kompetentnych pracowników, zgodnie z art. 237[11] § 2 k.p., pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy.
Jak wynika z powyższego, jedynie pracodawca zatrudniający mniej niż 100 pracowników, może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy (posiadającemu stosowne kwalifikacje) lub specjaliście spoza zakładu pracy.
Zgodnie z przepisami § 4 ust. 2 pkt 3 r.s.b.h.p., specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp. Ponadto, taką osobą – w rozumieniu przepisów bhp – może być również osoba, która była zatrudniona na stanowisku inspektora pracy w Państwowej Inspekcji Pracy przez okres co najmniej 5 lat (§ 4 ust. 2 pkt 4 r.s.b.h.p.).
Powierzenie wykonywania zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy nie musi wiązać się ze zleceniem realizacji tych zadań przedsiębiorcy, a więc osobie fizycznej lub prawnej prowadzącej działalność gospodarczą. Dopuszczalnym jest zatem zlecenie, ze strony pracodawcy zatrudniającego do 100 pracowników, wykonywania zadań służby bhp przez osobę fizyczną nieprowadzącą takiej działalności (np. na podstawie umowy cywilnoprawnej). Nie może to być jednak umowa o dzieło, która zgodnie z art. 627 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r., poz. 380 z późn. zm.) – dalej k.c., jest umową rezultatu (musi z niej powstać konkretny, indywidualnie oznaczony rezultat – np. napisanie książki, namalowanie obrazu itp.). Ze względu na to, że zadań służby bhp nie można „wykonać” (jednorazowo), a należy je wykonywać (stale), ten rodzaj umowy nie jest właściwy w opisanym przypadku. W mojej ocenie najlepszą formą zatrudnienia pracownika służby bhp, jako specjalisty spoza zakładu pracy, będzie umowa zlecenia, o której mowa w art. 734 § 1 k.c. Jest to bowiem umowa „starannego działania” i to właśnie na jej podstawie pracownik służby bhp może realizować zadania, o jakich mowa w przepisach § 2 ust. 1 r.s.b.h.p.
Maciej Ambroziewicz
Czy osoba posiadająca kwalifikacje specjalisty ds. bhp może wykonywać zadania służby bhp u innego pracodawcy na podstawie umowy zlecenia?
Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHPPracowałem na stanowisku starszego specjalisty ds. bhp, jednakże po zmianach w firmie przeniesiono mnie na inne stanowisko. Chciałbym w zaprzyjaźnionej firmie świadczyć usługi jako specjalista ds. bhp spoza zakładu. Czy w tym celu muszę założyć jednoosobową działalność gospodarczą? Czy mogę świadczyć te usługi na podstawie umowy cywilno-prawnej (umowa zlecenie)?
