Wyłączenie gruntu rolnego lub leśnego z produkcji stanowi co do zasady konsekwencję zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne. Oba powyższe zagadnienia stanowią przedmiot normowania ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.) - dalej u.o.g. Są zarazem przykładem sytuacji, kiedy swoboda właściciela w kształtowaniu sposobu wykonywania prawa własności rzeczy zostaje ograniczona z mocy ustawy, podstawę ku czemu daje art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) - dalej Konstytucja.

U.o.g., nie stosuje się do gruntów rolnych i leśnych objętych decyzjami o:
• ustaleniu lokalizacji linii kolejowej, z tym że określone w ustawie należności oraz jednorazowe odszkodowania w razie dokonania przedwczesnego wyrębu drzewostanu w odniesieniu do gruntów leśnych i zadrzewionych przeznacza się na Fundusz Leśny w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych - z tytułu wyłączenia gruntów Skarbu Państwa, zarządzanych przez Państwowe Gospodarstwo Leśne „Lasy Państwowe" • zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej wydawanym w trybie ustawy z dnia z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194 z późn. zm.) - dalej u.z.r.i.

Przepisów ustawy nie stosuje się również do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne położonych w granicach administracyjnych miast.

Przez wyłączenie gruntów z produkcji rozumie się rozpoczęcie innego niż rolnicze lub leśne użytkowanie gruntów. Nie uważa się za wyłączenie z produkcji gruntów pod wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i urządzeniami służącymi wyłącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu, jeżeli przerwa w rolniczym użytkowaniu tych obiektów jest spowodowana zmianą kierunków produkcji rolniczej i trwa nie dłużej niż 5 lat. Wyłączenie gruntów rolnych z produkcji polegać może również na zaniechaniu ich dotychczasowego wykorzystania [tak: Wyrok NSA z dnia 22 września 1995 r. sygn. II SA 661/94].

Stosownie do art. 11 u.o.g., wyłączenie z produkcji, przeznaczonych na cele nierolnicze i nieleśne:

  1. użytków rolnych wytworzonych z gleb pochodzenia mineralnego i organicznego, zaliczonych do klas I, II, III, IIIa, IIIb,
  2. użytków rolnych klas IV, IVa, IVb, V i VI wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego,
  3. gruntów pod stawami rybnymi i innymi zbiornikami wodnymi, służącymi wyłącznie dla potrzeb rolnictwa;
  4. gruntów pod wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i urządzeniami służącymi wyłącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu;
  5. gruntów pod budynkami i urządzeniami służącymi bezpośrednio do produkcji rolniczej uznanej za dział specjalny, stosownie do przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych;
  6. gruntów parków wiejskich oraz pod zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, w tym również pod pasami przeciwwietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi,
  7. gruntów pracowniczych ogrodów działkowych i ogrodów botanicznych;
  8. gruntów pod urządzeniami: melioracji wodnych, przeciwpowodziowych i przeciwpożarowych, zaopatrzenia rolnictwa w wodę, kanalizacji oraz utylizacji ścieków i odpadów dla potrzeb rolnictwa i mieszkańców wsi;
  9. gruntów zrekultywowanych dla potrzeb rolnictwa;
  10. torfowisk i oczek wodnych; 
  11. gruntów pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych.
  12. gruntów leśnych, 

może nastąpić po wydaniu decyzji zezwalających na takie wyłączenie.

Nie wymaga się powyższej decyzji, jeżeli grunty rolne mają być użytkowane na cele leśne.

Gleboznawcza klasyfikacja gruntów, obejmująca podział gleb na klasy bonitacyjne ze względu na ich jakość produkcyjną, ustaloną na podstawie cech genetycznych gleb, sporządzana jest w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 240, poz. 2027 z późn. zm.) - dalej u.p.g.k. i odzwierciedlana w ewidencji gruntów i budynków, prowadzonej przez starostów. Ewidencję gruntów i budynków, w części dotyczącej lasów, prowadzi się z uwzględnieniem przepisów o lasach. Za wyrokiem NSA - Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu z dnia 25 sierpnia 1989 r., sygn. SA/Wr 1168/88, zachowującym aktualność w obecnym stanie prawnym, wskazania w tym aspekcie wymaga, że „w sprawach o wyłączenie gruntów rolnych z produkcji rolnej, dane wynikające z ewidencji gruntów są wiążącym miernikiem oceny zarówno co do rolniczego charakteru określonych gruntów, jak i co do bonitacyjnej klasy gleby".

Zasadą jest, że wyłączenie gruntu rolnego z produkcji następuje na wniosek, o ile zachodzą wyżej wskazane przesłanki.

W praktyce, postępowania w sprawie o wyłączenie gruntów z produkcji wszczynane są również z urzędu w odniesieniu do gruntów wytworzonych z gleb innego pochodzenia, niż wymagające wyłączenia w opisanym wyżej trybie. Stąd często konsternacja inwestora, który otrzymuje zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji, która nie jest wymagana.

Decyzja umarzająca postępowanie w tej sprawie, na podstawie art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) - dalej k.p.a., mimo bezprzedmiotowości postępowania, potwierdza jednakże faktyczną zmianę charakteru tych gruntów, co z kolei stanowi formalną podstawę dla aktualizacji danych ewidencji gruntów i budynków.
(...)


Pełna treść komentarza dostępna jest w programie Serwis Budowlany>>