Uregulowania nt. określania wynagrodzenia w umowie na roboty budowalne niejednoznaczne

Dostępny w programie Serwis Budowlany komentarz przedstawia bardzo niejednoznacznie uregulowaną na gruncie prawa problematykę sposobów określenia wynagrodzenia i warunków płatności w umowie o roboty budowlane. Porusza zostały kwestie wynagrodzenia kosztorysowego i ryczałtowego, a także terminów płatności.

Pełna treść komentarza dostępna jest w  programie Serwis Budowlany .



Problematyka sposobu określania wynagrodzenia tytułem wykonania umów o roboty budowlane nie jest na gruncie obowiązujących przepisów jednoznaczna. Również w orzecznictwie sądowym nie został ukształtowany jednolity pogląd prawny, że do wynagrodzenia tego, ku czemu wiodą pierwsze skojarzenia, zasadne jest generalne stosowanie przepisów o umowie o dzieło.

Część doktryny prawa cywilnego stoi w tej sytuacji na stanowisku, iż ewidentna luka prawna w tej mierze daje podstawę do powoływania się na przepisy najbardziej zbliżone do umowy o roboty budowlane, czyli właśnie na przepisy dotyczące umów o dzieło, w drodze analogii (tak też, w części: uchwała Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2002 r. III CZP 63/2001 (OSNC 2002, nr 9, poz. 106): „W orzecznictwie dopuszczono wprawdzie możliwość ostrożnego posłużenia się analogią przez zastosowanie do umowy o roboty budowlane niektórych przepisów kodeksu cywilnego o umowie o dzieło, ale uczyniono tak jedynie w odniesieniu do przepisów traktujących o wynagrodzeniu ryczałtowym (art. 632 § 2 k.c.) i to w sytuacji, w której trafnie uznano za niewystarczające uregulowanie wynagrodzenia za roboty budowlane, uwzględniając przedmiot tych robót ustawowo zakreślony w art. 647 k.c. i art. 658 k.c. (por. uzasadnienie wyroku SN z 28 czerwca 2000 r., IV CKN 70/2000, OSNC 2001, nr 1, poz. 9; uchwałę SN z 26 września 1969 r. III CZP 8/69, OSNCP 1970, nr 6, poz. 97; wyrok SN z 5 czerwca 1998 r., III CKN 534/97, niepubl.; wyrok SN z 20 listopada 1998 r., II CKN 913/97, niepubl.).

Samo jednak ograniczone zastosowanie na zasadzie analogii do rozliczeń między stronami umowy o roboty budowlane odpowiednich przepisów dotyczących umowy o dzieło nie jest oczywiście tożsame z kwalifikacją łączącej te podmioty umowy jako umowy o dzieło (wyrok SN z 7 czerwca 2001 r., III CKN 324/2000, niepubl.)." W praktyce przeważa obecnie pogląd, że brak kodeksowego unormowania zagadnienia wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych skutkuje albo koniecznością szczegółowego uregulowania problematyki wynagrodzenia i wzajemnych rozliczeń w umowie, albo zawarcia w umowie klauzuli o charakterze odesłania do przepisów o umowie o dzieło.

Jako uzasadnienie takiego poglądu podaje się przede wszystkim, że zakres dopuszczalnego odpowiedniego stosowania przepisów poświęconych umowie o dzieło do stosunku prawnego zawiązanego w wyniku zawarcia umowy o roboty budowlane określa w sposób enumeratywny przepis art. 656 § 11 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) - dalej k.c. (patrz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 r., II CK 315/2003, OSP 2005, z. 5, poz. 60; uchwała Siedmiu Sędziów SN z 11 stycznia 2002 r., III CZP 63/01, OSNC 2002/9, poz. 106; wyrok SN z 13 lutego 2001 r., II CKN 377/00), a kwestia wynagrodzenia nie jest objęta zakresem normowania tego przepisu.

Za wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 1998 r., III CKN 534/97 i z dnia 20 listopada 1998 r., II CKN 913/97, niepubl., wskazać zatem można, że brak w przepisie art. 656 § 1 k.c. odniesienia do przepisów dotyczących wynagrodzenia za wykonanie umowy o dzieło rodzi ten skutek, iż umówione w umowie o roboty budowlane wynagrodzenie powinno być przez strony szczegółowo określane w zawartej umowie. Może być ono przy tym ustalone zarówno jako kosztorysowe, jak i ryczałtowe (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 lutego 2005 r., VI ACa 680/2004: Brak regulacji wynagrodzenia ryczałtowego w przepisach dotyczących umowy o roboty budowlane nie oznacza, że strony w ramach swobody umów (art. 3531 k.c.) nie mogą uzgodnić takiego właśnie wynagrodzenia).


Genezy takiego kształtu regulacji dopatruje się m.in. w tym, że w poprzedniej formacji ustrojowej ten typ umowy zastrzeżony był dla stosunków między jednostkami gospodarki uspołecznionej, a kwestie wynagrodzenia były szczegółowo regulowane dla tych potrzeb w pozakodeksowych ogólnych warunkach umów, tzw. OWRI, (podobnie: Białończyk Wojciech, op.cit.), których ostatnia, nieobowiązująca wersja, acz czasem jeszcze przywoływana jako ustalenia umowne, zawarta była w uchwale Nr 11 Rady Ministrów z dnia 11 lutego 1983 r. w sprawie ogólnych warunków umów o prace projektowe w budownictwie oraz o wykonanie inwestycji, robót i remontów budowlanych (M. P. 1983 r. Nr 8 poz. 47 z późn. zm.).

Pełna treść komentarza dostępna jest w programie Serwis Budowlany .