Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, która zmieniła aż 12 ustaw, od 1 stycznia 2020 roku prezes UOKiK może skontrolować i ewentualnie ukarać firmę, która w ciągu trzech kolejnych wybranych miesięcy ma zaległości w płatnościach na poziomie 5 mln złotych. I Tomasz Chróstny, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wydał właśnie pierwsze cztery decyzje wobec czterech największych zatorowiczów,  którzy nie płacą na czas małym i średnim firmom. Kary finansowe nałożył na dwie firmy:  na Havi Logistic w wysokości 426 tys. zł oraz na LocoTransSped w wysokości ok. 44 tys. zł. UOKiK zrezygnował z ukarania UPS Polska i firmy z Łańcuta Galicja Tomaszek.  Wszystkie decyzje nie są prawomocne. Ukarani mogą zwrócić się do UOKiK o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wnieść skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Czytaj w LEX:  Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych z perspektywy zarządzania wierzytelnościami >

Kary trudne do nałożenia, potrzebna zmiana przepisów

Obecnie UOKiK prowadzi blisko 100 postępowań wobec innych firm. Pierwsze 50 postępowań wszczął na początku lipca 2019 roku, w listopadzie i grudniu 2020 roku zostało wszczętych kolejnych 50 postepowań. Jak pisaliśmy w Prawo.pl są one jednak trudne zarówno dla urzędu, jak i firm, co przyznaje prezes Chróstny i zapowiada zmianę przepisów.

 - Niestety w prowadzonych obecnie postępowaniach zauważyliśmy, że niektórzy  przedsiębiorcy wykorzystują fortele prawne do uciekania od spełnienia obowiązku zapłaty swoim kontrahentom wynikającego z oczywistej wręcz uczciwości czy sprawiedliwości społecznej. Musimy zatem tak usprawnić przepisy, żeby wyeliminować luki pozwalające na odwlekanie i przedłużanie postępowania przez nierzetelnych przedsiębiorców, a niekiedy na uniknięcie kary mobilizującej do płacenia na czas – mówi Tomasz Chróstny. Przyspieszyć postępowanie ma też specjalny system informatyczny, nad którym trwają już prace. 

Czytaj w LEX: Sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych - praktyczny przewodnik >

Problem stanowi precyzyjne określenie terminu zapłaty, od którego zależy wysokość kary. By ustalić, czy dochodzi do opóźnień w płatnościach urząd zbadał ponad 80 tysięcy faktur, dokumentujących rozrachunki tych spółek. Przeanalizował m.in. zestawienia transakcji handlowych przekazane przez spółki, a także  dane zawarte w plikach JPK_VAT i JPK_WB, które są postacią elektroniczną ksiąg i dowodów podatkowych. Jak zaznacza prezes Chróstny uzasadnienia decyzji liczą od kilkuset do nawet tysiąca stron. Najdłuższe są te do decyzji o odstąpieniu od nałożenia kary.

Sprawdź w LEX: Czy jest możliwa korekta złożonego sprawozdania o terminach zapłaty w transakcjach handlowych za 2020 rok? >

By ułatwić prace urzędnikom, ale też odciążyć firmy, rząd planuje znowelizować ustawę. Kiedy to nastąpi? - Na razie rozmawiamy o kierunkowych zmianach, a prace chcemy podzielić na dwa etapy: krótko i długoterminowy. Pierwsze szczegóły będą znane jeszcze w tym roku - mówi Marek Niedużak, wiceminister rozwoju, współautor ustawy przeciwko zatorom.  

Sprawdź w LEX: Jak w sprawozdaniu o stosowanych terminach zapłaty ująć należność która częściowo była zapłacona w terminie, częściowo po terminie płatności a częściowo nie została zapłacona?  >

 

Dwie decyzje z karami finansowymi

Pierwsza decyzja dotyczy spółki Locotranssped, zajmującej się drogowym transportem towarów. Przeprowadzone postępowanie wykazało, że w okresie od lutego do kwietnia 2020 r.  zalegała z płatnościami lub regulowała je z opóźnieniem na łączną kwotę prawie 24,5 mln zł. Liczba kontrahentów, którym spółka płaciła po terminie wyniosła ponad 3,5 tys. Kontrahentami, którzy otrzymali zapłatę po terminie byli w dużej mierze polscy przewoźnicy – często osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, a więc przedsiębiorcy o słabszej pozycji rynkowej niż Locotranssped. W efekcie prezes UOKiK nałożył 426 587,62 zł kary.

Drugą ukaraną spółką jest Havi Logistics, również zajmująca się transportem towarów. Postępowanie wykazało, że od lutego do kwietnia 2020 r. przedsiębiorca nie zapłacił lub uregulował z opóźnieniem zaległości wynoszące łącznie ponad 155 mln zł. Liczba faktur VAT dokumentujących dostawę towarów i usług, za które spółka we wskazanym okresie zapłaciła z opóźnieniem wyniosła 4597. Nałożona za to kara wynosi zaś 44 286,96 zł.

Samo wyliczenie kary nie jest proste. Pojedyncze kary obliczane są według ustawowego wzoru. Ich wysokość zależy od wielkości długu i czasu opóźnienia w płatności. Wzór wygląda tak:

(JPK) = WŚ × n/365 × OU

  •  JKP – jednostkowa kara
  • WŚ – wartość niespełnionego lub spełnionego po terminie świadczenia,
  • n –  wyrażony w dniach okres, który upłynął od dnia wymagalności do ostatniego dnia okresu objętego postępowaniem, albo do dnia jego spełnienia jeżeli świadczenie zostało spełnione w czasie postępowania,
  • OU – odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, ustalone na dzień wydania decyzji o nałożeniu administracyjnej kary

Sprawdź w LEX: Jak w sprawozdaniu o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych ująć faktury korygujące wystawione do transakcji sprzedaży z lat 2019-2016? >

Dwie decyzje bez kary finansowej

UOKiK odstępuje od wymierzenia kary, gdy firma też jest ofiarą zatorów płatniczych. Dokładnie, gdy wartość świadczeń niespełnionych lub spełnionych po terminie, za które naliczone zostałyby kary jednostkowe, jest równa lub mniejsza od wartości świadczeń pieniężnych nieotrzymanych lub otrzymanych po terminie przez dłużnika, w okresie objętym postępowaniem. Tak było w przypadku dwóch spółek: firmy kurierskiej UPS Polska (pobierz decyzję w sprawie UPS)  oraz spółki Galicja Tomaszek, producenta sprzętu AGD, mebli kuchennych oraz właściciela sklepów z elektroniką (pobierz decyzję w sprawie spółki Galicja Tomaszek)

Prezes UOKiK ustalił, że UPS Polska w badanym czasie (luty-kwiecień 2020 r.) nie uregulował w terminie świadczeń pieniężnych na kwotę ponad 22,2 mln zł. Z kolei, suma opóźnionych wierzytelności Galicji Tomaszek wobec jej partnerów handlowych wyniosła nieco ponad 15 mln zł. Jednocześnie, obaj przedsiębiorcy w badanym okresie wykazali, że nie otrzymali lub otrzymali po terminie płatności należności na większe kwoty.

Kary można uniknąć, gdy doszło do zatorów na skutek działania siły wyższej. Ta przesłanka może być szczególnie ważna w czasie pandemii.

Sprawdź w LEX: Czy duży podmiot, który dokonuje zakupów za gotówkę, ma obowiązek informować kontrahenta że jest dużym podmiotem?  >