Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko

Możliwość realizacji zamierzenia inwestycyjnego, jego rozmiar, lokalizacja i wiele innych charakterystycznych parametrw, jak rwnież kwestie związane z jego pźniejszą eksploatacją i funkcjonowaniem wynikają z obowiązujących na danym terenie dokumentw planistycznych, programw, strategii, polityk itp. Jeżeli realizacja powyższych dokumentw może znacząco oddziaływać na środowisko, zanim zostaną one przyjęte, poddawane są tzw. strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Stąd ich ostateczny kształt w znacznym zakresie uzależniony jest od uwzględnienia wymagań środowiskowych jakie będą musiały spełniać przedsięwzięcia realizowane następnie w oparciu o te dokumenty. Niniejsze opracowanie w sposb syntetyczny omawia zagadnienie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko.

1. Co to jest strategiczna ocena oddziaływania na środowisko?

Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko to postępowanie w sprawie oceny oddziaływania skutków realizacji niektórych planów i programów na środowisko, stanowiące jeden z elementów postępowania prowadzącego do przyjęcia danego dokumentu. Postępowanie to jest przeprowadzane przez organ administracji publicznej opracowujący dany dokument lub inny podmiot niebędący organem administracji, jeżeli jest on właściwy do opracowania projektu danego dokumentu i powinno zostać zakończone jeszcze przed jego przyjęciem lub przedłożeniem do zatwierdzenia. Wszelkie kwestie związane z przeprowadzaniem strategicznych ocen oddziaływania na środowisko zostały uregulowane w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.) – dalej u.o.o.ś.

2. Dokumenty wymagające przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Wśród dokumentów wymagających przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w pierwszej kolejności należy wymienić projekty:

• koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju tworzonej na podstawie art. 47 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.) – dalej u.p.z.p.;
• studiów uwarunkowani i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy tworzonych na podstawie art. 9 u.p.z.p.;
• planów zagospodarowania przestrzennego gminy opracowywanych przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta na podstawie art. 15 u.p.z.p.;
• planów zagospodarowania przestrzennego województwa opracowywanych przez organy samorządu województwa na podstawie art. 38 u.p.z.p.;
• długofalowej strategii rozwoju regionalnego, opracowywanej na podstawie art. 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206 z późn. zm.) – dalej u.n.p.r.;
• narodowej strategii rozwoju regionalnego, o której mowa w art. 7 u.n.p.r.

Ponadto przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagają projekty aktów planowania o charakterze sektorowym takie jak polityki, strategie, plany lub programy w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu. Dokumenty te, aby były objęte obowiązkiem przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, muszą spełniać jednocześnie dwa warunki. Po pierwsze muszą być opracowywane przez organy administracji w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 9 u.o.o.ś., po drugie zaś muszą wyznaczać ramy dla później realizowanych przedsięwzięć, kwalifikowanych jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko.

Do dokumentów wymagających przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko u.o.o.ś. zaliczyła również dokumenty określone dość ogólnie jako inne niż ww. polityki, strategie, plany lub programy, których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000 (formy ochrony przyrody, które zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.) – dalej u.o.p. obejmują obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk) jeżeli nie są one bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynikają z tej ochrony.
Powyższe wyliczenie nie stanowi wyczerpującego katalogu dokumentów wymagających poddania strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, albowiem ustawa stanowi, że przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest wymagane także w przypadku projektów dokumentów, innych niż wyżej wymienione, jeżeli organ opracowujący projekt takiego dokumentu stwierdzi w uzgodnieniu z właściwym organem (Generalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska – przypadku dokumentów opracowywanych i zmienianych przez naczelne lub centralne organy administracji rządowej, regionalnym dyrektorem ochrony środowiska – w przypadku innych dokumentów, a także dyrektorem urzędu morskiego - w przypadku, gdy planowana realizacja danego dokumentu dotyczy obszarów morskich), że wyznaczają one ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub że realizacja postanowień tych dokumentów może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko.
Podkreślić należy również, że przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest też wymagane w przypadku wprowadzania zmian do już przyjętych dokumentów, o których mowa wyżej. 

Przedstawiony powyżej katalog projektów dokumentów objętych obowiązkiem przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko ma zatem charakter otwarty i odnosi się zarówno do dokumentów, których obowiązek opracowania występował w dacie wejścia w życie ustawy, jak i tych wprowadzanych w przyszłości. Ustalając zakres przedmiotowy tego obowiązku należy kierować się wyrażoną w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) – dalej p.o.ś. zasadą przezorności, zgodnie z którą, kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu. Jeżeli zatem w stosunku do projektu konkretnego dokumentu będzie zachodziła najmniejsza, nie dająca się usunąć wątpliwość związana z jego wpływem na środowisko, to strategiczna ocena oddziaływania na środowisko będzie musiała być przeprowadzona. Natomiast jeżeli takich zagrożeń nie będzie, nie będzie zachodziła również potrzeba przeprowadzania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

3. Możliwość odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Ustawa dopuszcza możliwość odstąpienia od obowiązkowej strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla wymienionych wyżej dokumentów planistycznych i dokumentów sektorowych. Organ zobowiązany do przeprowadzenia takiej oceny może to uczynić po uzgodnieniu z Generalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska – przypadku dokumentów opracowywanych i zmienianych przez naczelne lub centralne organy administracji rządowej, regionalnym dyrektorem ochrony środowiska – w przypadku innych dokumentów oraz dyrektorem urzędu morskiego - w przypadku, gdy planowana realizacja danego dokumentu dotyczy obszarów morskich, a także z Głównym Inspektorem Sanitarnym - w przypadku dokumentów opracowywanych i zmienianych przez naczelne lub centralne organy administracji rządowej, państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym - w przypadku miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin państwowy oraz wojewódzkim inspektorem sanitarnym - w przypadku dokumentów innych niż wyżej wymienione.
Mówiąc o instytucji uzgodnienia, należy zwrócić uwagę na to, że obowiązek jej zastosowania nie został nałożony w stosunku do opracowywania projektu dokumentu, ale w odniesieniu do samego obowiązku przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Oznacza to, że jeszcze przed przystąpieniem do opracowywania merytorycznych założeń dokumentu powinno być dokonane uzgodnienie co do konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. A samo uzgodnienie jako najdalej idąca forma współdziałania pomiędzy organami administracji wymaga osiągnięcia przez nie konsensusu. Organ opracowujący projekt dokumentu nie będzie więc mógł odstąpić od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, jeżeli taką konieczność będzie widział organ współdziałający i odwrotnie, nie będzie mógł jej przeprowadzić, jeżeli taki obowiązek nie będzie wynikał ze stanowiska organu współdziałającego.

Odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest możliwe, jeżeli organ zobowiązany do jej przeprowadzenia uzna, że realizacja postanowień danego dokumentu nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko. W przypadku wymienionych wyżej dokumentów planistycznych, tj. koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, studiów uwarunkowani i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, planów zagospodarowania przestrzennego gminy, planów zagospodarowania przestrzennego województwa, długofalowej strategii rozwoju regionalnego oraz narodowej strategii rozwoju regionalnego odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko może dotyczyć wyłącznie projektów dokumentów stanowiących niewielkie modyfikacje przyjętych już dokumentów. Natomiast w przypadku wymienionych wyżej dokumentów sektorowych, odstąpienie to może dotyczyć wyłącznie projektów dokumentów stanowiących niewielkie modyfikacje przyjętych dokumentów lub projektów dokumentów dotyczących obszarów w granicach jednej gminy.
(...)