Skutki podatkowe w PIT i CIT

Opodatkowanie dochodu z obrotu samochodami nie różni się niczym od opodatkowania innych form działalności handlowej. Stąd rozliczenie tej działalności na gruncie PIT/CIT jest przedstawione w sposób skrótowy:

Przychód ze sprzedaży samochodów stanowiących majątek obrotowy określa się na tych samych zasadach co sprzedaż samochodów-środków trwałych

  • Przychodem jest cena określona w umowie sprzedaży, która nie powinna odbiegać od wartości rynkowej.
  • Przychód powstaje w najwcześniejszym z trzech momentów: (1) wydania towaru, (2) wystawienia faktury bądź (3) otrzymania całości zapłaty.

 

W zakresie kosztów uzyskania przychodu należy rozróżnić między:

  • Kosztami bezpośrednio związanymi z przychodem ze sprzedaży konkretnego samochodu, takimi jak np.: cena nabycia, opłaty administracyjne, podatek akcyzowy, wydatki na naprawę lub ulepszenie konkretnego samochodu.
  • Kosztami pośrednio związanymi z prowadzoną działalnością handlową, jak np. czynsz najmu, ubezpieczenie, koszty księgowości, opłaty za media.

Koszty bezpośrednio związane ze sprzedażą danego samochodu należy zasadniczo wykazać na moment dokonania tej sprzedaży. Koszty pośrednio związane z przychodem zasadniczo rozpoznaje się w dacie ich poniesienia.

VAT

Skutki sprzedaży samochodu na gruncie ustawy o VAT uzależnione są od tego, czy przedmiotem obrotu są nowe samochody (tzn. sprzedaż samochodów przez dilera, który nabył je od producenta), czy sprzedaż samochodów używanych (tzn. sprzedaż samochodów nabytych od osób prywatnych oraz sprzedaż samochodów pofirmowych).

a) Sprzedaż nowych samochodów

Przy sprzedaży nowych pojazdów obowiązują ogólne zasady opodatkowania VAT, właściwe dla sprzedaży innych rzeczy ruchomych. Jedynym szczególnym aspektem, o którym należy wspomnieć w ramach niniejszego poradnika, są warunki dla odliczenia przez sprzedawcę VAT naliczonego od nabycia nowego pojazdu, przeznaczonego do odsprzedaży. Zgodnie z przepisami obowiązującymi od dnia 1 kwietnia 2014 r. prawo do odliczenia 100% VAT naliczonego z tytułu nabycia samochodu osobowego przysługuje podatnikowi jedynie, gdy:

  • samochód osobowy jest wykorzystywany wyłącznie na potrzeby działalności gospodarczej;
  • sposób wykorzystywania samochodu, dodatkowo potwierdzony prowadzoną ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza jego użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

Ustawa przewiduje wyjątek z obowiązku prowadzenia ewidencji m.in. dla pojazdów przewidzianych wyłącznie do odsprzedaży.

Przykład 

WMB Dystrybucja sp. z o.o. nabyła 5 samochodów osobowych. 4 samochody są przeznaczone na sprzedaż. 1 samochód jest przeznaczony do jazd próbnych, ale finalnie również zostanie sprzedany.

Przy nabyciu samochodów przeznaczonych wyłącznie do odsprzedaży firmie przysługuje prawo do odliczenia 100% VAT bez konieczności prowadzenia ewidencji przebiegu. Celem odliczenia pełnego VAT od samochodu do jazd próbnych należy złożyć zgłoszenie na formularzu VAT-26 oraz prowadzić ewidencję pojazdu.

b) Sprzedaż samochodów używanych

Przepisy VAT zawierają szczególne regulacje w zakresie sprzedaży tzw. towarów używanych. Jeżeli przedsiębiorca nabył w ramach prowadzonej działalności używany samochód w celu odprzedaży, podstawą opodatkowania podatkiem może być marża stanowiąca różnicę między kwotą sprzedaży a kwotą nabycia, pomniejszona o kwotę podatku (procedura VAT marża).

Przykład

X Sp. z o.o. jest dilerem samochodowym. Spółka zasadniczo handluje nowymi samochodami, ale klient może zostawić w rozliczeniu stary samochód, który również podlega sprzedaży. I tak, pan A. nabywając od X sp. z o.o. nowy samochód zostawił swój dotychczasowy 10-letni pojazd, którego wartość na potrzeby rozliczenia została określona na 8.000 zł. Samochód został wystawiony przez X sp. z o.o. na sprzedaż za cenę 11.000 zł.

Podstawą opodatkowania VAT jest marża pomniejszona o kwotę podatku (VAT „w stu”). Kwotę VAT ustalamy według następującego wzoru:

M= S – N

VAT = M – M/1,23

gdzie:

S - cena sprzedaży.

Jest to całkowita kwota, którą sprzedawca samochodu obciąża jego nabywcę bądź ma otrzymać od osoby trzeciej, w tym:

  • otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty bezpośrednio związane z tą dostawą,
  • podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze (np. podatek akcyzowy)
  • koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, którymi podatnik obciąża nabywcę, z wyłączeniem zwróconych udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy, ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji.

N – kwota nabycia,

Jest to całość wymienionych wyżej kosztów, które sprzedawca poniósł, gdy kupował samochód od poprzedniego właściciela.

M – marża, na podstawie której ustalana jest kwota VAT.

Odnosząc powyższe do przedstawionego przykładu liczbowego:

M = 3.000 zł

VAT = 560,97 zł.

Procedurę VAT marży stosuje się do towarów używanych, które podatnik nabył w następujących okolicznościach:

  • od podmiotu niebędącego podatnikiem VAT ani analogicznego podatku w innym kraju UE (tzw. podatku od wartości dodanej) albo
  • od podatnika VAT albo podatnika podatku od wartości dodanej, jeżeli sprzedaż była zwolniona z podatku albo
  • od podatnika VAT podatnika podatku od wartości dodanej, który sprzedał towar w procedurze VAT marży, a nabywca posiada dokumenty jednoznacznie potwierdzające nabycie towarów na tych zasadach.

 

Cechą wspólną powyższych przypadków jest brak prawa do odliczenia VAT naliczonego. W procedurze chodzi o to, by sprzedawca nie musiał naliczać VAT należnego od całego obrotu z tytułu sprzedaży samochodu, który został nabyty bez prawa do odliczenia VAT naliczonego.

 

Zastosowanie procedury VAT marży nie jest obowiązkowe. Diler samochodowy mógłby opodatkować sprzedaż używanego pojazdu na zasadach ogólnych. Wówczas VAT zostałby naliczony w oparciu o kwotę obrotu, nie marży (obciążenie podatkowe wzrosłoby). Rezygnacja z procedury VAT marży byłaby opłacalna, jeżeli klientowi dilera przysługiwałoby pełne prawo do odliczenia VAT naliczonego z tytułu nabycia pojazdu. W przypadku równoległej sprzedaży towarów w procedurze VAT marża, jak i na zasadach ogólnych, sprzedawca jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji, rozgraniczającej kwoty sprzedaży z obu tytułów.

 

Na fakturze dokumentującej sprzedaż w systemie VAT marży nie wyszczególnia się kwoty netto, brutto oraz wartości VAT (w przeciwnym przypadku nabywca poznałby marżę sprzedawcy). Faktura zawiera łączną kwotę należności oraz sformułowanie „procedura marży – towary używane”. Jak już wspomniano wyżej, nabywcy samochodu w systemie VAT marża nie przysługuje prawo do odliczenia VAT naliczonego (podatek ten nawet nie jest wyszczególniony na fakturze).


Pamiętaj!

Procedurę VAT marży stosuje się w obrocie samochodami używanymi, nabytymi w celu odsprzedaży. Procedura polega na opodatkowaniu jedynie różnicy między ceną sprzedaży a nabycia samochodu.

 

W przypadku sprzedaży auta ze stratą marża osiąga wartość ujemną. Marży ujemnej nie można rozliczyć z marżą dodatnią na sprzedaży innego samochodu. Przykładowo, sprzedając w danym miesiącu 2 samochody: marki A marżą ww. – 1000 zł oraz marki B z marżą ww. 2000 zł, podstawa opodatkowania VAT będzie ustalana jedynie w oparciu o marżę dodatnią ww. 2000 zł. Innymi słowy, marża ujemna jest neutralna przy kalkulacji zobowiązania podatkowego za dany miesiąc. Osiągnięcie ujemnej marży nie zwalnia jednak podatnika z wystawienia faktury „VAT marża”.


Pamiętaj!

Marże ujemne nie pomniejszają podstawy opodatkowania.

PCC

Zgodnie z wyjaśnieniami w punkcie 2.1.3. sprzedaż samochodu podlegająca VAT nie podlega PCC. Sprzedaż w ramach procedury VAT marża jest specjalną formą opodatkowania VAT, która oczywiście wyklucza podatek PCC.

 

Podatek akcyzowy

Rozliczenie podatku akcyzowego związanego z obrotem samochodami osobowymi jest istotne dla podmiotów zajmujących się sprzedażą uprzednio sprowadzonych z zagranicy samochodów osobowych. Akcyzie podlega bowiem m.in. wewnątrzwspólnotowe nabycie samochodu osobowego.

Podatkowi akcyzowemu podlegają wyłącznie samochody osobowe w świetle ustawy o podatku akcyzowym. Stawki akcyzy wynoszą:

  • 3,1% dla pojazdów z silnikiem o pojemności do 2 l oraz
  • 18,6% dla pojazdów z silnikami przekraczającymi tę pojemność.

Podmiot zajmujący się sprowadzaniem samochodów, które następnie przeznaczane są do odsprzedaży może stać się podatnikiem akcyzy. Co do zasady mogą wystąpić dwa scenariusze przebiegu transakcji:

  • a) podmiot dokonujący obrotu samochodami, sprowadza i następnie sprzedaje pojazd we własnym imieniu,
  • b) podmiot dokonujący obrotu samochodami, działający na podstawie pełnomocnictwa klienta.

 

Ad a) podmiot dokonujący obrotu samochodami, sprowadza i następnie sprzedaje pojazd we własnym imieniu.

Przykład 10

Pan T., zajmujący się obrotem samochodami osobowymi, sprowadził do kraju auto o pojemności silnika 1,6 l. Transakcja miała miejsce dnia 5 sierpnia 2014 r. Cena kupna na umowie/fakturze wynosiła 1000 euro.

W tym przypadku pan T. stał się podatnikiem akcyzy zobowiązanym do dopełnienia wszelkich formalności w urzędzie celnym. Od momentu przemieszczenia samochodu na terytorium kraju miał on 14 dni na złożenie deklaracji uproszczonej AKC-U oraz 30 dni na zapłatę podatku do urzędu celnego.

Podstawą opodatkowania dla celów akcyzy była cena, jaką pan T. zapłacił za samochód. Również w przypadku podatku akcyzowego cena nie powinna istotnie odbiegać od wartości rynkowej, organy celne posiadają instrumenty pozwalające na korektę podstawy opodatkowania. Pojazd będący przedmiotem transakcji posiadał silnik o pojemności nieprzekraczającej dwóch litrów, dlatego stawka podatku wynosiła 3,1%.

 

Kurs waluty euro z dnia powstania obowiązku (czyli z dnia sprowadzenia samochodu do kraju) wyniósł 4,1679 zł.

  • Przeliczenie waluty: 1000 x 4,1679 zł = 4167,9 zł.
  • Wartość akcyzy: 4167,9 zł x 3,1% = 129,20 zł.
  • Wartość akcyzy po zaokrągleniu (do zapłacenia) = 129 zł.

Po uregulowaniu podatku przez pana T. urząd celny wydał dokument potwierdzający zapłatę akcyzy. Dokument taki pan T. przekazał następnie klientowi, który kupił samochód.


Uwaga!

Od dnia 9 grudnia 2014 r. klient może sam pobrać zaświadczenie potwierdzające fakt uiszczenia podatku akcyzowego od danego samochodu.

Można tego dokonać na stronie: https://www.e-clo.pl/ZEFIR/ezefir/app/CheckCar.

Obecnie dokument w formie elektronicznej stanowi już także podstawę do zarejestrowania samochodu w urzędzie komunikacji

Ad b) podmiot dokonujący obrotu samochodami, działający na podstawie pełnomocnictwa klienta

Przykład 11

Pan W. jest pośrednikiem (brokerem) działającym w imieniu ostatecznego nabywcy (pani X.). Pan W. nabył za granicą i sprowadził do kraju samochód osobowy na podstawie udzielonego mu pełnomocnictwa.

W tym przypadku pośrednik nie był podatnikiem akcyzy, ponieważ nie stał się w żadnym momencie właścicielem samochodu. Podmiotem zobowiązanym do dopełnienia wszelkich formalności w urzędzie celnym była pani X., która udzieliła panu W. pełnomocnictwa na zakup i sprowadzenie samochodu do kraju.

 

Uwaga! Nieprawidłowości w praktyce:

Zdarza się, że podmioty zajmujące się sprzedażą sprowadzonych przez siebie uprzednio samochodów nie dopełniają obowiązków związanych z rozliczeniem podatku akcyzowego od sprowadzenia. Formalności te przerzucane są często na klientów końcowych.

 

Przykład

Pan Z. sprowadził samochód osobowy z zagranicy, który stał przez pół roku niezarejestrowany w kraju. Po tym okresie pan M. kupił samochód oraz zarejestrował go po opłaceniu akcyzy.

Taka praktyka jest jednak niezgodna z prawem, bowiem faktycznym sprowadzającym (dokonującym wewnątrzwspólnotowego nabycia) nie jest klient końcowy, ale „handlarz”, który powinien rozliczyć akcyzę. W praktyce organy podatkowe oraz organy dokonujące rejestracji pojazdów nie kwestionują takiego sposobu rozliczenia transakcji. Finalnie dochodzi bowiem do uiszczenia zobowiązania podatkowego.

(...)