Przepisy o dematerializacji akcji już obowiązują

W końcu od 1 marca 2021 roku weszła w życie nowelizacja kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którą akcje spółki niebędącej spółką publiczną podlegają rejestracji w rejestrze akcjonariuszy. Od dziś dokumenty papierów akcji tracą moc i zaczynają obowiązywać wpisy w e-rejestrze

Po prawie półtora roku od uchwalenia w końcu wchodzą w życie najważniejsze przepisy nowelizacji kodeksu spółek handlowych z 19 września 2019 roku. Zgodnie z nowelą od 1 marca 2021 roku akcje na okaziciela oraz imienne spółek akcyjnych i spółek komandytowo-akcyjnych, które nie podlegają obowiązkowej dematerializacji w rozumieniu przepisów ustawy o ofercie publicznej i ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, mają mieć formę zapisu cyfrowego, a nie papierowego dokumentu. Tego dnia wygasają z mocy prawa  obowiązujące dokumenty papierowe wydane przez spółki. Miało to nastąpić 1 stycznia 2021 roku, ale termin został przesunięty przez pandemię Covid-19. Od dziś więc dane o akcjonariuszach są dostępne tylko elektronicznie. Co oznacza w praktyce wejście wżycie nowych przepisów?

Czytaj również: Powstanie jawny rejestr akcjonariuszy spółek >>

Praktyczne skutki zmian dla akcjonariuszy

Jak zauważa jednak Wojciech Ostrowski, radca prawny z  Rachelski i Wspólnicy Kancelaria Prawna,  1 marca 2021 r. uzyskują moc prawną wpisy w rejestrze akcjonariuszy, a w przypadku spółki niebędącej spółka publiczną, której walne zgromadzenie podjęło uchwałę o zarejestrowaniu jej akcji w depozycie papierów wartościowych w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, zapisy jej akcji na rachunkach papierów wartościowych. - Po tej dacie w stosunku do spółki, niebędącej spółką publiczną, za akcjonariusza (a więc osobę uprawnioną do wykonywania praw korporacyjnych) uważa się  tylko taką osobę, która jest wpisana do rejestru akcjonariuszy - podkreśla mec. Ostrowski. Oznacza to, że akcjonariusz, który nie złożył w spółce papierowego dokumentu akcji, do chwili jego złożenia i wpisania do rejestru akcjonariuszy, nie będzie mógł korzystać z przysługujących mu praw, np. nie będzie mógł głosować na walnych zgromadzeniach, ale również nie będzie uprawniony do dywidendy.

Czytaj w LEX: Obowiązkowa dematerializacja akcji spółek akcyjnych oraz spółek komandytowo-akcyjnych i jej skutki >

W wpisanie do e-rejestru akcjonariuszy można zawalczyć

Prof. Katarzyna Bilewska, partner kierująca Praktyką Sporów Korporacyjnych w Kancelarii Dentons zwraca uwagę, że niewpisanie do rejestru akcjonariuszy nie oznacza definitywnej utraty statusu akcjonariusza. - Wpis do rejestru akcjonariuszy może też nastąpić w oparciu o inne dokumenty: w braku dokumentów akcji akcjonariusz będzie zmuszony do wykazania przysługujących mu praw za pomocą dostępnych środków dowodowych. Jeżeli to okaże się niewystarczające dla podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy, konieczne może okazać się wytoczenie powództwa o ustalenie, że status akcjonariusza przysługuje (art. 189 kodeksu postępowania cywilnego.). W takim przypadku prawomocny wyrok sądu będzie „dokumentem uzasadniającym podstawę wpisu” w rozumieniu nowego art. 328⁴ § 4 k.s.h. Kwestia ta nie jest jednak oczywista i będzie wymagała rozstrzygnięcia w praktyce działania rejestrów akcjonariuszy i sądów gospodarczych - ocenia prof. Bilewska. Mec. Ostrowski zauważa zaś, że dokumenty akcji zachowają moc dowodową w zakresie wykazywania przez akcjonariusza wobec spółki, że przysługują mu prawa udziałowe, przez okres 5 lat od dnia wejścia w życie omawianych przepisów. Ten przepis jest szczególnie ważny w zakresie akcji na okaziciela.

Czytaj w LEX: Przymusowa dematerializacja akcji i rejestry akcjonariuszy >

E-rejestry już ruszyły - wpisu dokonuje się na wniosek spółki

Warto przypomnieć, że spółki umowę o prowadzenie rejestru akcjonariuszy powinny zawrzeć przed pierwszym wezwaniem akcjonariuszy do złożenia dokumentów akcji w spółce, czyli najpóźniej do 30 września ur. Taki termin przewidywała nowelizacja o termin na ogłoszenie pierwszego wezwania akcjonariuszy do złożenia dokumentów akcji w spółce. Co istotne rejestr akcjonariuszy jest jawny dla spółki i każdego jej akcjonariusza. Będą oni mogli żądać wydania w formie papierowej lub elektronicznej informacji zawartych w rejestrze akcjonariuszy. Wpis w rejestrze jest dokonywany na żądanie spółki lub osoby mającej interes prawny. Podmiot prowadzący rejestr dokonuje wszelkie wpisy niezwłocznie, ale nie później niż w terminie tygodnia od dnia otrzymania żądania.  Zarówno „inna osoba”, jak i „interes prawny” będą podlegały ocenie podmiotu prowadzącego rejestr, który nie jest sądem czy też organem administracyjnym, a uzyska niejako uprawnienia do decydowania, kto jest akcjonariuszem. Zgodnie z nowelizacją za akcjonariusza uważa się tylko osobę, która jest wpisana do rejestru. Zasada ta ma zastosowanie również odnośnie do określenia akcjonariuszy uprawnionych do dywidendy.

Zbycie ważne po wpisaniu do e-rejestru

Ponadto ustawa wprowadza pojęcie świadectwa rejestrowego wskazując, że na żądanie akcjonariusza, zastawnika albo użytkownika uprawnionego do wykonywania prawa głosu z akcji podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy wystawia imienne świadectwo rejestrowe. Świadectwo rejestrowe potwierdza uprawnienia wynikające z akcji, które nie mogą być realizowane wyłącznie na podstawie zapisów w rejestrze akcjonariuszy. Nabycie akcji albo ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego  następować będzie z chwilą dokonania w rejestrze odpowiedniego wpisu, przy czym nie stosuje się to do wskazanych w ustawie sytuacji dotyczących objęcia akcji.  Zatem zbycie akcji będzie skuteczne od momentu wpisu do rejestru akcjonariuszy.