Budowę przydomowych oczyszczalni ścieków regulują przepisy kilku ustaw. Przede wszystkim są to:  prawo budowlane, prawa wodne oraz ustawy o:  utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Proste formalności

Budowa oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,50 m. sześć. na dobę wymaga zgłoszenia (art. 29 ust. 1 pkt 5 prawa budowlanego, dalej: P.b).  Inwestorem takich robót może być każdy kto wykaże prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, na zasadach przewidzianych w P.b. Organ administracji architektoniczno-budowlanej, w terminie 21 dni od dnia doręczenia zgłoszenia może w drodze decyzji wnieść sprzeciw (art. 30 ust. 6 P.b.). Do wykonywania robót budowlanych można przystąpić, jeżeli organ administracji architektoniczno-budowlanej nie wniósł sprzeciwu w tym terminie (art. 30 ust. 5).

Czytaj więcej: Przydomowa oczyszczalnia ścieków - poradnik dla mieszkańca >

Ustawodawca w wyniku nowelizacji usunął z P.b. zwrot „przydomowa” (oczyszczalnia ścieków), niemniej na gruncie pozostałych regulacji ustawowych przymiotnik „przydomowa” w dalszym ciągu funkcjonuje. Na gruncie poprzedniego stanu prawnego, sądy administracyjne podkreślały, że „przepis ten (dawny art. 29 ust. 3 P.b.) posługuje się pojęciem oczyszczalni przydomowych, co oznacza, iż ich powstanie ma służyć budownictwu mieszkaniowemu.

WZORY DOKUMENTÓW:

 

Oczyszczalnię na podstawie samego zgłoszenia można wybudować, jeżeli jest ona związana z istnieniem budynku mieszkalnego na nieruchomości. W przypadku braku dla danego terenu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, brak jest jakiejkolwiek możliwości ustalenia, czy inwestor, który zamierza na podstawie zgłoszenia zrealizować oczyszczalnię, będzie mógł wybudować na nieruchomości dom mieszkalny. Jeżeli nie uzyska on pozwolenia w tym zakresie, oczyszczalnia nie będzie miała charakteru oczyszczalni przydomowej, nie będzie zatem spełniała warunku art. 29 ust. 3 Prawa budowlanego. W przypadku jej uprzedniej realizacji, nie jest zatem możliwa ocena spełnienia przesłanki jaką jest przydomowy charakter oczyszczalni” (wyrok WSA w Gdańsku z dn. 29 kwietnia 2010 r., sygn. akt II SA/Gd 66/10).

Odległości są ważne 

Istotne jest również prawidłowe usytuowanie oczyszczalni na działce, które określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Przewiduje ono: 

  1. w przypadku budynków jednorodzinnych należy zachować odległość minimum 5 m od okien i drzwi budynku. Odległość powinna być mierzona od krawędzi zbiornika przydomowej oczyszczalni;
  2. minimum 2 m od granicy działki sąsiedniej, ciągu pieszego oraz drogi;
  3. minimalna odległość od infrastruktury technicznej: 1,5 m od wodociągu, 1,0 m od kabli telefonicznych, 0,8 m od kabli elektrycznych, czy 1,5 m od rur z gazem, minimum 15 m od korpusu oczyszczalni oraz minimum 30 metrów od miejsca odprowadzenia oczyszczonych ścieków (np. studnia chłonna, drenaż rozsączający).

Ponadto właściciele mają obowiązek przyłączyć nieruchomość do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych. Przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych (art. 5 ust 1 pkt 2 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach).

Czytaj więcej: Przydomowe oczyszczalnie ścieków jako alternatywa w zakresie usuwania i oczyszczania ścieków bytowych >

Przydomowa oczyszczalnia ścieków spełnia wymogi techniczne stawiane tego typu urządzeniom, jej eksploatacja jest prawnie dopuszczalna, a korzystający z tego urządzenia spełnia kryteria utrzymania czystości i porządku na nieruchomości.

Wymogi z prawa wodnego 

Oprócz obowiązków typowo budowlanych istnieją także te z prawa wodnego (dalej: P.w.). Przede wszystkim chodzi o  konieczności uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Zgodnie z art. 389 pkt 6 P.w., jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozwolenie wodnoprawne jest wymagane na wykonanie urządzeń wodnych. Definicję urządzenia wodnego zawiera z kolei art. 16 pkt 65 p.w., który przewiduje, że ilekroć w ustawie jest mowa o urządzeniach wodnych - rozumie się przez to urządzenia lub budowle służące do kształtowania zasobów wodnych lub korzystania z tych zasobów, w tym:

  • urządzenia lub budowle piętrzące, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a także kanały i rowy,
  • sztuczne zbiorniki usytuowane na wodach płynących oraz obiekty związane z tymi zbiornikami,
  • stawy, w szczególności stawy rybne oraz stawy przeznaczone do oczyszczania ścieków albo rekreacji,
  • obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz wód podziemnych,
  • obiekty energetyki wodnej,
  • wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód, do ziemi lub do urządzeń wodnych oraz wyloty służące do wprowadzania wody do wód, do ziemi lub do urządzeń wodnych,
  • stałe urządzenia służące do połowu ryb lub do pozyskiwania innych organizmów wodnych,
  • urządzenia służące do chowu ryb lub innych organizmów wodnych w wodach powierzchniowych,
  • mury oporowe, bulwary, nabrzeża, mola, pomosty i przystanie,
  • stałe urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych.

Definicję urządzenia kanalizacyjnego zawiera art. 2 pkt 14 przywołanej ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2020 r. poz. 2028). Pod pojęciem „urządzenia kanalizacyjne” należy rozumieć sieci kanalizacyjne, wyloty urządzeń kanalizacyjnych służących do wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz urządzenia podczyszczające i oczyszczające ścieki oraz przepompownie ścieków.

Czytaj też: Bezpodstawny sprzeciw w sprawie planowanej budowy przydomowej oczyszczalni ścieków >

W świetle przywołanych przepisów przydomowa oczyszczalnia ścieków jest więc urządzeniem kanalizacyjnym, ponieważ służy oczyszczaniu ścieków, a tym samym wyloty przydomowej oczyszczalni ścieków, którymi wprowadzane są ścieki do ziemi, stanowią urządzenia wodne, o których mowa w art. 16 pkt 65 lit. f P.w.

Jak stanowi art. 33 ust. 1 P.w. właścicielowi gruntu przysługuje prawo do zwykłego korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wód podziemnych znajdujących się w jego gruncie. Zwykłe korzystanie z wód służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego (art. 33 ust. 3) i obejmuje:

  1. pobór wód podziemnych lub wód powierzchniowych w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m3 na dobę;
  2. wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi w ilości nieprzekraczającej łącznie 5 m.sześć. na dobę.

W myśl art. 33 ust. 2 p.w., prawo do zwykłego korzystania z wód nie uprawnia do wykonywania urządzeń wodnych bez wymaganej zgody wodnoprawnej. W orzecznictwie podkreśla się, że „ustawodawca nie wyłączył przydomowych oczyszczalni ścieków z obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego, co wydaje się być rozwiązaniem racjonalnym, skoro wprowadzanie do ziemi ścieków, nawet podczyszczonych, czy oczyszczonych, stanowi niewątpliwie jeden ze sposobów korzystania ze środowiska naturalnego,. Korzystanie ze środowiska naturalnego powinno odbywać się w taki sposób, aby stanowić dla tego środowiska jak najmniejsze obciążenie, zaś sama ustawa Prawo wodne wprowadza elementy kontroli w tym zakresie” (wyrok WSA w Szczecinie z dn. 20.01.2022 r., II SA/Sz 987/21).

Czytaj też: Budowa studni - komentarz praktyczny >

Sprzeciw wobec zgłaszanego zamiaru budowy niedopuszczalny

W praktyce organy administracji architektoniczno – budowlanej często wnoszą sprzeciw wobec zgłaszanego zamiaru budowy przydomowych oczyszczalni ścieków ze względu na sprzeczność inwestycji z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, dopuszczającego jedynie gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych, lecz jak wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych, takie zapisy w aktach prawa miejscowego są jednak niedopuszczalne. Przykładowo WSA w Gdańsku w wyroku z 14.04.2010 r. (sygn. akt II SA/Gd 49/10) wskazał, iż zapisy planu zagospodarowania przestrzennego wprowadzające zakaz budowy przydomowych oczyszczalni ścieków i w konsekwencji pozostają w sprzeczności z normą wynikającą z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, co z kolei prowadzi do wniosku, iż postanowienia tego planu pozostają w sprzeczności z aktem wyższego rzędu – rangi ustawy.

Czytaj też: Przydomowe instalacje do zbierania deszczówki – poradnik dla mieszkańca >

Także NSA w Warszawie podkreśla, że „zapisów (...) planu miejscowego nie można interpretować w sposób ograniczający prawo własności w zakresie, który nie znajduje umocowania w obowiązujących przepisach prawa (...), gdyby taki zakaz został umieszczony w planie miejscowym, stanowiłby on istotne naruszenie normy art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Ustawodawca bowiem, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacji jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona uznał wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych za równorzędnie dopuszczalne sposoby wypełnienia obowiązku właściwego odprowadzania ścieków” (zob. wyrok NSA w Warszawie z 02.02.2017 r., sygn. akt II OSK 1247/15).

Sprawdź też: Przejęcie przez gminę niektórych obowiązków właścicieli nieruchomości z zakresu czystości i porządku w gminach >

Z punktu widzenia samorządów istotne będą zmiany przepisów ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, w której został rozszerzony zakres inwestycji gmin w przypadku otrzymania wsparcia finansowego z budżetu państwa. Zmiany wprowadzone ustawą z 24 lutego 2022 r. o zmianie ustawy o Agencji restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz niektórych innych ustaw, polegały na dodaniu art. 70h w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, zgodnie z którym obowiązek przeznaczenia przez gminę w latach 2021–2024, na finansowanie inwestycji, o których mowa w art. 70f ust. 1 (wsparcie finansowe inwestycji w zakresie kanalizacji), wydatków nie mniejszych niż równowartość kwoty otrzymanej na podstawie tego przepisu jest spełniony także w przypadku, gdy gmina w tym okresie poniosła wydatki na inwestycje w zakresie usuwania i oczyszczania ścieków lub na dofinansowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. W zakresie dofinansowania przydomowych oczyszczalni ścieków zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2021 r. poz. 1973, 2127 i 2269).

 

 

Ma być uproszczona procedura

Nie może również ujść uwadze, że aktualnie trwają prace nad nowelizacją P.w. (Rada Ministrów przyjęła projekt), która ma uprościć procedurę budowy oczyszczalni ścieków, a także doprecyzowane zostaną dotychczasowe obowiązki gmin, także w zakresie ewidencjonowania i sprawozdawczości dotyczącej gospodarowania nieczystościami ciekłymi, w tym z instalacji przydomowych oczyszczalni ścieków i określone zostaną zasady dotyczące postępowania z nieczystościami ciekłymi z instalacji przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy. Tym samym warto śledzić proces legislacyjny i wybrać optymalny moment na rozpoczęcie procedury w starostwie.

Autorka: Joanna Maj jest radcą prawnym w Urzędzie Miasta w Sosnowcu. 

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.