Projekt przebudowy jako utwór
Projekt przebudowy to projekt architektoniczno-budowlany, na co wskazują wyraźne odniesienia do projektu przebudowy w przepisach regulujących projekty architektoniczno-budowlane (por. § 12 ust. 4 i § 13 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego – Dz. U. Nr 120, poz. 1133). W przełożeniu na przepisy prawa autorskiego projekty przebudowy mogą być zatem traktowane jako utwory architektoniczne, które wskazane zostały wyraźnie w rodzajowym wyliczeniu utworów, zawartym w art. 1 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych por. pkt 6 tego przepisu). Z konstatacji takiej wynikają dwie podstawowe konsekwencje.
Po pierwsze wraz z ustaleniem projektu (utrwaleniem go na określonym nośniku) powstają prawa autorskie do niego. Autorskie prawa osobiste, określone w art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, przysługują zawsze projektantowi, natomiast majątkowe prawa autorskie, określone w art. 17 powyższej ustawy, przysługują albo projektantowi, albo innemu podmiotowi, tzn. pracodawcy projektanta, jeśli wykonał on projekt w ramach swoich pracowniczych obowiązków (por. art. 12 powyższej ustawy) albo podmiotowi, który majątkowe prawa do projektu przebudowy nabył na podstawie umowy. Może to być np. inwestor, który zamówił stworzenie projektu przebudowy na podstawie stanowiącej szczególny przypadek umowy o dzieło umowy o prace projektowe, zawierającej postanowienie, że majątkowe prawa autorskie do projektu przebudowy przechodzą na inwestora np. w dacie przyjęcia projektu bez zastrzeżeń przez zamawiającego.
Po drugie natomiast projekt przebudowy od daty jego ustalenia jest chroniony w zakresie autorskich praw osobistych i autorskich praw majątkowych do niego, tzn. inne podmioty nie mogą tych praw naruszać, pod sankcją ponoszenia odpowiedzialności z tego tytułu, uregulowanej odpowiednio w Rozdziale 8 i 9 (odpowiedzialność cywilna) oraz w Rozdziale 14 (odpowiedzialność karna).
Jeżeli chodzi o odpowiedzialność karną, to szczególnie istotna jest odpowiedzialność z tytułu plagiatu, czyli przypisana sobie przez projektanta autorstwa projektu przebudowy, stworzonego przez innego projektanta (por. art. 115 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Odpowiedzialność cywilna związana jest zarówno z naruszeniem osobistych praw autorskich, jak i majątkowych praw autorskich. Na przykład wystąpi ona wówczas, gdy projekt przebudowy wykorzystany został w ramach określonej inwestycji z pominięciem prawa projektanta do wynagrodzenia za skorzystanie z jego utworu (projektu).
Projekt przebudowy a przeróbka innego projektu
W przeciwieństwie do projektu nowej inwestycji, powstającego jako nowa, zupełnie niezależna koncepcja projektowa, projekt przebudowy tworzony jest w odniesieniu do innej, wcześniej powstałej twórczej pracy projektowej, czyli projektu, na podstawie którego wzniesiono przebudowywany obiekt. Takie odniesienia między dwoma pracami projektowymi wynikają z przepisów prawa budowlanego, w tym z definicji przebudowy, za którą uznaje się wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji (por. art. 3 pkt 7a Prawa budowlanego).
Także z przepisów powołanego powyżej rozporządzenia (por. § 12 ust. 4 i § 13 ust. 1 pkt 3) wynikają odniesienia projektu przebudowy do innych prac projektowych (twórczych), gdyż zgodnie z tymi przepisami część rysunkowa projektu przebudowy obiektu budowlanego powinna wyróżniać graficznie stan istniejący i uwzględniać wydzielone części obiektów budowlanych podlegających przebudowie.
Obiekt budowlany stanowi jedną z postaci i szczególny rodzaj ustalenia utworu architektonicznego (por. art. 335 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Przebudowa zgodnie z jej ustawową definicją zakłada przeprowadzenie odpowiednich zmian istniejącego obiektu, co przekłada się na zmiany twórczej koncepcji, według której przebudowywany obiekt został wzniesiony. W tym kontekście można mówić o wystąpieniu twórczej przeróbki cudzego utworu architektonicznego, czyli pierwotnego projektu, którą stanowi projekt przebudowy, który wobec tego może zostać uznany za opracowanie cudzego utworu w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z tym przepisem opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.
Projekt przebudowy obiektu jest zatem nowym utworem, którego powstanie uwarunkowane jest istnieniem innego, wcześniej powstałego (ustalonego) utworu (projektu).
(...)
Projekt przebudowy to projekt architektoniczno-budowlany, na co wskazują wyraźne odniesienia do projektu przebudowy w przepisach regulujących projekty architektoniczno-budowlane (por. § 12 ust. 4 i § 13 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego – Dz. U. Nr 120, poz. 1133). W przełożeniu na przepisy prawa autorskiego projekty przebudowy mogą być zatem traktowane jako utwory architektoniczne, które wskazane zostały wyraźnie w rodzajowym wyliczeniu utworów, zawartym w art. 1 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych por. pkt 6 tego przepisu). Z konstatacji takiej wynikają dwie podstawowe konsekwencje.
Po pierwsze wraz z ustaleniem projektu (utrwaleniem go na określonym nośniku) powstają prawa autorskie do niego. Autorskie prawa osobiste, określone w art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, przysługują zawsze projektantowi, natomiast majątkowe prawa autorskie, określone w art. 17 powyższej ustawy, przysługują albo projektantowi, albo innemu podmiotowi, tzn. pracodawcy projektanta, jeśli wykonał on projekt w ramach swoich pracowniczych obowiązków (por. art. 12 powyższej ustawy) albo podmiotowi, który majątkowe prawa do projektu przebudowy nabył na podstawie umowy. Może to być np. inwestor, który zamówił stworzenie projektu przebudowy na podstawie stanowiącej szczególny przypadek umowy o dzieło umowy o prace projektowe, zawierającej postanowienie, że majątkowe prawa autorskie do projektu przebudowy przechodzą na inwestora np. w dacie przyjęcia projektu bez zastrzeżeń przez zamawiającego.
Po drugie natomiast projekt przebudowy od daty jego ustalenia jest chroniony w zakresie autorskich praw osobistych i autorskich praw majątkowych do niego, tzn. inne podmioty nie mogą tych praw naruszać, pod sankcją ponoszenia odpowiedzialności z tego tytułu, uregulowanej odpowiednio w Rozdziale 8 i 9 (odpowiedzialność cywilna) oraz w Rozdziale 14 (odpowiedzialność karna).
Jeżeli chodzi o odpowiedzialność karną, to szczególnie istotna jest odpowiedzialność z tytułu plagiatu, czyli przypisana sobie przez projektanta autorstwa projektu przebudowy, stworzonego przez innego projektanta (por. art. 115 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Odpowiedzialność cywilna związana jest zarówno z naruszeniem osobistych praw autorskich, jak i majątkowych praw autorskich. Na przykład wystąpi ona wówczas, gdy projekt przebudowy wykorzystany został w ramach określonej inwestycji z pominięciem prawa projektanta do wynagrodzenia za skorzystanie z jego utworu (projektu).
Projekt przebudowy a przeróbka innego projektu
W przeciwieństwie do projektu nowej inwestycji, powstającego jako nowa, zupełnie niezależna koncepcja projektowa, projekt przebudowy tworzony jest w odniesieniu do innej, wcześniej powstałej twórczej pracy projektowej, czyli projektu, na podstawie którego wzniesiono przebudowywany obiekt. Takie odniesienia między dwoma pracami projektowymi wynikają z przepisów prawa budowlanego, w tym z definicji przebudowy, za którą uznaje się wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji (por. art. 3 pkt 7a Prawa budowlanego).
Także z przepisów powołanego powyżej rozporządzenia (por. § 12 ust. 4 i § 13 ust. 1 pkt 3) wynikają odniesienia projektu przebudowy do innych prac projektowych (twórczych), gdyż zgodnie z tymi przepisami część rysunkowa projektu przebudowy obiektu budowlanego powinna wyróżniać graficznie stan istniejący i uwzględniać wydzielone części obiektów budowlanych podlegających przebudowie.
Obiekt budowlany stanowi jedną z postaci i szczególny rodzaj ustalenia utworu architektonicznego (por. art. 335 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Przebudowa zgodnie z jej ustawową definicją zakłada przeprowadzenie odpowiednich zmian istniejącego obiektu, co przekłada się na zmiany twórczej koncepcji, według której przebudowywany obiekt został wzniesiony. W tym kontekście można mówić o wystąpieniu twórczej przeróbki cudzego utworu architektonicznego, czyli pierwotnego projektu, którą stanowi projekt przebudowy, który wobec tego może zostać uznany za opracowanie cudzego utworu w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z tym przepisem opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.
Projekt przebudowy obiektu jest zatem nowym utworem, którego powstanie uwarunkowane jest istnieniem innego, wcześniej powstałego (ustalonego) utworu (projektu).
(...)