Ustawa określa środki służące ochronie środowiska, życia i zdrowia ludzi, zapobiegające i zmniejszające negatywny wpływ na środowisko oraz zdrowie ludzi, wynikający z wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi oraz ograniczające ogólne skutki użytkowania zasobów i poprawiające efektywność takiego użytkowania.
Przyjęte w ustawie zasady postępowania z odpadami mają na celu ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska. Chodzi m.in. o ograniczenie powstawania odpadów, zmniejszanie ich negatywnego oddziaływania na środowisko oraz przygotowanie do ponownego użycia i wykorzystania.
Wytwórca odpadów to każdy, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów) oraz każdy, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania, powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów. Innymi słowy, wytwórcą odpadów powstających np. w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. Natomiast gospodarowanie odpadami to zbieranie, transport i przetwarzanie odpadów, łącznie z nadzorem nad tego rodzaju działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami ich unieszkodliwiania oraz działania związane ze sprzedażą lub pośrednictwem w obrocie odpadami.
Posiadacz odpadów to wytwórca odpadów, osoba fizyczna lub prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, będące w posiadaniu odpadów. Domniemywa się przy tym, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości.
Zapobieganie powstawaniu odpadów to środki zastosowane w odniesieniu do produktu, materiału lub substancji, zanim staną się one odpadami, zmniejszające ilość odpadów, w tym również przez ponowne użycie lub wydłużenie okresu dalszego używania produktu, obniżające negatywne oddziaływanie wytworzonych odpadów na środowisko i zdrowie ludzi oraz zmniejszające zawartość substancji szkodliwych w produkcie i materiale.
Odpady klasyfikuje się przez ich zaliczenie do odpowiedniej grupy, podgrupy i rodzaju odpadów, uwzględniając: źródło ich powstawania, właściwości powodujące, że odpady są odpadami niebezpiecznymi (określone w załączniku nr 3 do u.o.) oraz składniki odpadów, dla których przekroczenie wartości granicznych stężeń substancji niebezpiecznych może powodować, że odpady stają się odpadami niebezpiecznymi (określa je załącznik nr 4 do u.o.).
Ustawa wprowadza następującą hierarchię sposobów postępowania z odpadami: zapobieganie powstawaniu odpadów, przygotowywanie ich do ponownego użycia, recykling (odzyskiwanie i przetwarzanie), inne procesy odzysku, na końcu zaś - unieszkodliwianie.
Ustawa nakazuje – pod karą aresztu albo grzywny – prowadzić gospodarkę odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. W szczególności gospodarka odpadami nie może powodować zagrożenia dla wody, powietrza, gleby, roślin lub zwierząt, powodować uciążliwości przez hałas lub zapach, a także wywoływać niekorzystnych skutków dla terenów wiejskich lub miejsc o szczególnym znaczeniu, w tym kulturowym i przyrodniczym.