Najwyższa Izba Kontroli podjęła się przeprowadzenia kontroli dotyczącej prawidłowości wdrożenia przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w zakresie ustalania wskaźnika referencyjnego stopy procentowej (dalej: rozporządzenie BMR). Objęła ona: Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Ministerstwo Finansów, oraz spółkę GPW Benchmark S.A., która jest administratorem wskaźników referencyjnych w Polsce.

Czytaj też: Sygnalista zawiadamia o nieprawidłowościach przy określaniu WIBOR-u?

Nadzór KNF  zgodny z przepisami, ale... zza biurka

NIK twierdzi, że nadzór sprawowany przez Komisję Nadzoru Finansowego i jej urząd nad administratorem oraz podmiotami przekazującymi dane wejściowe w procesie ustalania stawki referencyjnej WIBOR był zgodny z obowiązującymi przepisami, jednakże nie w pełni wykorzystywano przyznane uprawnienia, w szczególności dotyczące możliwości przeprowadzenia kontroli w siedzibie administratora.

Przeprowadzane kontrole miały charakter głównie analityczny. Nie dokumentowano prowadzonych przez urząd działań i ustaleń z przeprowadzonych analiz zarówno w trakcie postępowania administracyjnego w sprawie udzielenia zezwolenia na prowadzenie działalności jako administrator wskaźników referencyjnych stóp procentowych, jak i prowadzonych działań nadzorczych obejmujących analizę „zza biurka”.

Z kolei Ministerstwu Finansów zarzucono, że trakcie prowadzenia rządowych prac legislacyjnych w zakresie dostosowania polskiego prawa do rozporządzenia BMR, nie przyznało KNF uprawnienia do pozyskiwania informacji od dowolnej osoby uczestniczącej w opracowywaniu wskaźnika referencyjnego, w tym od dowolnego usługodawcy. 

Zobacz w LEX: Klauzula zmiennego oprocentowania oparta o wskaźnik WIBOR >

Brakuje sankcji

Według NIK w przepisach krajowych dotyczące rynku kapitałowego zabrakło także sankcji administracyjnych lub sankcji karnych za nieudzielenie informacji przez podmioty nienadzorowane, którym administrator wskaźników referencyjnych zlecił wykonywanie niektórych czynności na zasadzie outsourcingu.

Sankcje administracyjne lub sankcje karne nie zostały ustanowione także w przepisach krajowych w przypadku niepoddania się żądaniu KNF udzielenia informacji i wyjaśnień przez administratora wskaźnika referencyjnego lub osoby publikujące lub rozpowszechniające wskaźnik referencyjny. W konsekwencji nie został dotrzymany wymóg dotyczący poinformowania do 1 stycznia 2018 r. Komisji Europejskiej (dalej: KE) i Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (dalej: ESMA) o dokonanych zmianach w przepisach krajowych.

Długie prace legislacyjne i odmowa kontroli

Ponadto rządowy proces legislacyjny dotyczący dopuszczalności zastąpienia wskaźnika referencyjnego na mocy prawa krajowego (zapewnienie stosowania art. 23c rozporządzenia BMR) był długotrwały. Wprawdzie w okresie, w którym brak było odpowiednich przepisów krajowych zapewniających stosowanie art. 23c rozporządzenia BMR, nie wystąpiło zdarzenie uprawniające właściwy organ państwa członkowskiego do wyznaczenia zamiennika lub zamienników WIBOR, jednak procedura wyznaczenia zamiennika kluczowego wskaźnika referencyjnego na mocy prawa krajowego mogła być stosowana dopiero od 29 lipca 2022 r., tj. po upływie prawie półtora roku od dnia wejścia w życie i stosowania rozporządzenia unijnego.

Natomiast przeprowadzenie kontroli w spółce GPW Benchmark S.A. zostało uniemożliwione, gdyż spółka nie dopuściła upoważnionych kontrolerów NIK do przeprowadzenia czynności kontrolnych, argumentując, że nie podlega kontroli NIK. W związku z powyższym skierowane zostało zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez Zarząd GPW Benchmark S.A. Na wydawane przez kolejne instancje wymiaru sprawiedliwości postanowienia o umorzeniu dochodzenia w sprawie udaremnienia i utrudniania osobom uprawnionym, przeprowadzenia kontroli w GPW Benchmark S.A. konsekwentnie składane były zażalenia, aż do całkowitego wyczerpania ścieżki odwoławczej.

Zobacz w LEX: Opracowywanie i stosowanie wskaźnika referencyjnego WIBOR – stan prawny i orzecznictwo >

Jakie wnioski pokontrolne

We wnioskach pokontrolnych NIK  postuluje:

  1. prowadzenie rządowego procesu legislacyjnego w sposób zapewniający terminowe i pełne dostosowywanie przepisów prawa krajowego do prawa unijnego;
  2. poinformowanie KE i ESMA o odpowiednich przepisach prawa krajowego ustanawiających, wymagane rozporządzeniem BMR,  sankcje karne; zaplanowanie i 
  3. przeprowadzenie przez UKNF kontroli na miejscu w spółce GPW Benchmark S.A. oraz w podmiotach przekazujących dane wejściowe nakierowanej na weryfikację procesu opracowywania wskaźnika WIBOR oraz
  4. dokumentowanie ustaleń wynikających z prowadzonego nadzoru bieżącego nad administratorem oraz podmiotami przekazującymi dane wejściowe w procesie ustalania stawki referencyjnej WIBOR.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.