Wynajmując mieszkanie mało kto zastanawia się nad sytuacją prawną osoby wynajmującej. Warto poznać odpowiedzi na pytania dotyczące możliwości wynajęcia mieszkanie od jednego z małżonków w trakcie trwania bądź ustania małżeństwa. Czy czynność prawna dokonana w takiej sytuacji jest ważna?
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w sposób jednoznaczny udzielają odpowiedzi w przypadku, gdy związek małżeński trwa. Z treści art. 34 § 4 k.r.o. jednoznacznie wynika, że do ważności czynności umowy najmu wymagana jest zgoda obojga małżonków. Sytuacja ulega zmianie po rozwodzie, wspólność ustawowa małżeńska przeistacza się we współwłasność ułamkową, zasadniczo 50/50, tzn. współwłaściciel ma określony udział, którym może dowolnie dysponować. Jeśli współwłaściciele chcą podzielić między siebie majątek utworzony w trakcie trwania związku małżeńskiego, mogą to zrobić w formie umowy, bądź sądownie, skutkiem złożenia wniosku o podział majątku. W sytuacji, gdy byli małżonkowie nie podejmują działań w kierunku zniesienia współwłasności, sytuacja prawna komplikuje się. Byli małżonkowie dysponują majątkiem w częściach ułamkowych, ich udział rozkłada się (zasadniczo) w stosunku 50/50. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego byli małżonkowie, obecnie współwłaściciele muszą sprawować zarząd nad rzeczą wspólną. Przechodząc do odpowiedzi na pytanie, wyjaśnienia wymaga, do jakiej kategorii czynności, wynajęcie mieszkania należy. Przepisy o czynnościach zwykłego zarządu oraz przekraczających zwykły zarząd znajdują się w regulacjach Kodeksu cywilnego oraz ustawy o własności lokali, jednak w żadnym z tych źródeł prawa nie ma definicji tych pojęć. Słuszne wydaje się założenie ustawodawcy, że ocena i prawidłowa kwalifikacja określonego działania wymaga każdorazowego uwzględnienia okoliczności konkretnego stanu faktycznego. Doktryna i orzecznictwo wypracowały jednolite stanowisko, mianowicie: do czynności zwykłego zarządu należy załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłą eksploatacją i utrzymaniem rzeczy w stanie niepogorszonym, w ramach aktualnego jej przeznaczenia. W granicach zwykłego zarządu mieści się bieżące gospodarowanie rzeczą, niepociągające nadzwyczajnych wydatków i nieprowadzące do zmiany przeznaczenia rzeczy. Inne zaś czynności mieszczą się w kategorii przekraczających zakres zwykłego zarządu (System prawa prywatnego, tom 3, Prawo rzeczowe, red. T. Dybowski). Od rozstrzygnięcia kwestii, czy dana czynność będzie czynnością zwykłego zarządu, czy też przekroczy ramy zwykłego zarządu, będzie zależeć sposób podejmowania decyzji przez współwłaścicieli. Zgodnie z Kodeksem cywilnym do dokonania czynności zwykłego zarządu wystarczy zgoda większości współwłaścicieli (art. 201 k.c.). Do czynności przekraczających zwykły zarząd konieczna już jest ich jednomyślność (art. 199 k.c.). Czynności podjęte bez koniecznej zgody większości lub wszystkich współwłaścicieli są bezwzględnie nieważne, o ile takiej zgody nie zastąpi stosowne orzeczenie Sądu. Reasumując: wynajmowanie wspólnego mieszkania przez jednego z eksmałżonków jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu. Umowa najmu zawarta w takich warunkach jest czynnością prawnie nieważną. Osoby zajmujące lokal na podstawie nieważnej umowy, zajmują go de facto bez tytułu prawnego. Tym samym zaleca się wnikliwe badanie sytuacji prawnej lokalu, który ma zostać wynajęty.
Źródło: inf. pras. Marlena Flis, Hills LTS S.A., stan z dnia 6 marca 2013 r.